به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد، عمر اهمیت انتشار آمار کشته شده‌های تصادفات جاده‌ای تنها در همان روزهای ابتدایی که اعلام می‌شود، مورد توجه قرار می‌گیرد و بعد همه‌چیز فراموش می‌شود؛ گویا اتفاقی نیفتاده و ما هم ساده از کنار آن گذر می‌کنیم. طبق آمار تلفات امسال از سال 1403 کمتر است و برخی از این ابراز خرسندی می‌کنند دقیقا مانند آن روزهایی که کرونا روزانه جان 700 یا 800 نفر از هموطنان را می‌گرفت و وقتی این عدد به 300 و 400 می‌رسید خوشحال می‌شدیم اما واقعیت چیز دیگری است و آن هم اینکه سالانه بیش از دو هزار نفر را در تصادفات جاده‌ای از دست می‌دهیم و باید برای آن فکری کرد.

ایران در رتبه 112

جالب است بدانید که سال گذشته سردار مومنی جانشین وقت پلیس راهور کشور گفته بود در چند سال اخیر، روند نزولی کاهش تصادفات و مرگ‌ومیرها معکوس شده و دوباره شاهد افزایش آمار تصادفات جاده‌ای هستیم. چنانچه، آمار تصادفات در کشور از سال ۱۳۸۰ تا ۴۰۳ رشد ۵۶۹ درصدی داشته، به‌طوری‌که رتبه ایران در بین ۱۶۰ کشور جهان از نظر تصادفات، ۱۱۲ است و باز هم جالب‌تر اینکه او هم عدم توجه به جلو از سوی رانندگان را دلیل اصلی عمده تصادفات جاده‌ای می‌دانست.

در لابه‌لای اعلام آمار کشته شده‌ها، دلایل تصادفات و توقیف ماشین‌ها و گواهینامه‌ها، موضوعی که توجه به آن خالی از لطف نیست بالا رفتن نرخ جریمه‌های رانندگی بود. هر چند که پلیس پیش از آغاز سال 1404 از افزایش قیمت جریمه‌ها خبر داده بود اما  برخی  به این موضوع اشاره داشتند که در یک مسیر که سرعت مجاز 90 کیلومتر بوده و رانندگان با استفاده از کروز رانندگی می‌کردند، به یک‌باره سرعت مجاز در همان مسیر 60 کیلومتر ثبت شده و دوباره سرعت مجاز همان 90 کیلومتر بوده و به همین دلیل آنها چندین‌بار جریمه شدند آن‌هم جریمه‌های یک میلیونی. مخاطبان «اعتماد» این را هم گفتند که این اتفاق در چند مسیر مشابه اتفاق افتاده و رانندگان به‌رغم رعایت سرعت مجاز بی‌دلیل جریمه شدند. حالا چند پرسش، از سال گذشته تا به امروز چه کارها و اقدام‌هایی برای پیشگیری از تصادفات غیر از پویش نه به تصادف انجام شده؟ آیا ایده‌ای خلق شد تا رتبه ایران از 112 حداقل به 111 برسد یا خیر؟ آیا تلاش شد تا از تجربه کشورهای موفق الگوبرداری شود؟

کمی قبل از آغاز سال 1404 یک نشست تخصصی با عنوان تصادفات به مثابه یک مساله ملی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی برگزار شد و در آن نشست مهرداد عربستانی، جامعه‌شناس گفته بود: آمار تصادفات جاده‌ایی را می‌توان با رویکرد انسان شناختی بررسی کرد. ما نمی‌توانیم تصادفات را به مسائل انسانی تقلیل بدهیم؛ قطعا میزان راه‌ها، خودروها و مسائل تکنیکی و طراحی عبور و مرور پیاده‌روها تاثیر دارد. اما قانون و کنترل جریمه برای مسائل انحرافی است نه سیاست حل مساله و نباید به اینها اتکا کرد. مساله قابل تقلیل به رفتار افراد نیست البته ما به رفتارهای انسان به عنوان یک برساخت اجتماعی می‌نگریم و باید با رویکرد علوم اجتماعی علت رخدادها را بررسی کنیم. اما چرا با وجود مبادی آداب بودن ایرانی‌ها در جریان زندگی در رانندگی با بی‌مبالاتی مواجه می‌شویم؟

تصادفات جاده‌ای، آموزش‌های ناکافی و هنجار اجتماعی

اهمیت توجه به تصادفات جاده‌ای را با دکتر مصطفی آب‌روشن، جامعه‌شناس مطرح کردیم و او  تاکید داشت: تصادفات جاده‌ای یکی از معضلات جدی در جوامع مدرن به شمار می‌رود که نه تنها جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد، بلکه تاثیرات عمیق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را نیز به همراه دارد. از منظر جامعه‌شناسی، تصادفات جاده‌ای می‌توانند به عنوان یک پدیده اجتماعی مورد بررسی قرار بگیرند که ریشه‌های آن در رفتارها، نگرش‌ها و ساختارهای اجتماعی نهفته است.

او معتقد است یکی از عوامل اصلی تصادفات جاده‌ای، رفتارهای پرخطر رانندگان است. این رفتارها معمولا تحت‌تاثیر فرهنگ رانندگی، آموزش‌های ناکافی و ناهنجاری‌های اجتماعی قرار دارند. در جوامعی که فرهنگ رانندگی ایمن و مسوولانه ترویج نمی‌شود یا نادیده انگاشته می‌شود، احتمال بروز تصادفات جاده‌ای افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، در برخی خرده‌فرهنگ‌ها نادیده گرفتن قوانین راهنمایی و رانندگی به یک هنجار اجتماعی تبدیل شده است که می‌تواند به افزایش تصادفات منجر شود در کشورهای کمتر توسعه یافته رانندگان ممکن است به راحتی از قوانین عبور کنند و این رفتار به عنوان یک عادت اجتماعی پذیرفته شود در این‌گونه کشورها، رانندگی تهاجمی و سرعت بالا ممکن است به عنوان نشانه‌ای از قدرت و شجاعت تلقی شود.

این جامعه‌شناس می‌گوید: علاوه بر این، ساختارهای اجتماعی و اقتصادی نیز نقش مهمی در بروز تصادفات دارند. در جوامعی که زیرساخت‌های حمل و نقل مناسب وجود ندارد، احتمال بروز تصادفات افزایش می‌یابد. همچنین، فقر و نابرابری‌های اجتماعی می‌توانند به افزایش تصادفات جاده‌ای منجر شوند، زیرا افراد در شرایط اقتصادی نابسامان عموما به رفتارهای پرخطر روی می‌آورند.

آب‌روشن با اشاره به اینکه پیامدهای تصادفات جاده‌ای نیز از منظر جامعه‌شناختی قابل توجه است، می‌افزاید: این حوادث نه تنها به از دست رفتن جان انسان‌ها و آسیب‌های جسمی منجر می‌شوند، بلکه می‌توانند تاثیرات عاطفی و روانی عمیقی بر خانواده‌ها و جوامع داشته باشند. از دست دادن یک عزیز در تصادف می‌تواند به بروز مشکلات روانی و اجتماعی در خانواده‌ها منجر شود و در نهایت به کاهش کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک کند.

به گفته این جامعه‌شناس، در نهایت، برای کاهش تصادفات جاده‌ای و پیامدهای آن، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه داریم. این رویکرد باید شامل آموزش‌های موثر در زمینه رانندگی ایمن، بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و ترویج فرهنگ مسوولیت‌پذیری در رانندگی باشد. همچنین، توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی که بر رفتارهای رانندگی تاثیر می‌گذارند، می‌تواند به کاهش تصادفات و بهبود سلامت عمومی جامعه کمک کند.

آب‌روشن اذعان دارد که تصادفات جاده‌ای نه تنها یک مشکل فردی، بلکه یک چالش اجتماعی است که نیازمند همکاری و همفکری تمامی نهادها و افراد جامعه است و راه‌اندازی کمپین‌هایی مانند «نه به تصادف» اگر در قالب یک عنوان خالی از محتوا نباشد می‌تواند نقش بسیار موثری در فرهنگسازی و افزایش آگاهی عمومی درباره ایمنی جاده‌ها و کاهش تصادفات داشته باشد. زیرا این کمپین‌ها می‌توانند به طرق مختلف به ترویج فرهنگ رانندگی ایمن و مسوولانه کمک کنند.

در واقع کمپین‌ها می‌توانند اطلاعات مهمی درباره خطرات رانندگی پرخطر، قوانین راهنمایی و رانندگی و تاثیرات تصادفات بر زندگی افراد و خانواده‌ها ارائه بدهند. این اطلاعات می‌تواند به تغییر نگرش‌ها و رفتارهای رانندگان کمک کند.

او ادامه می‌دهد: با استفاده از پیام‌های مثبت و الهامبخش، کمپین‌ها می‌توانند رفتارهای ایمن مانند استفاده از کمربند ایمنی، عدم استفاده از تلفن همراه حین رانندگی و رعایت سرعت مجاز را ترویج بدهند.

به اعتقاد این جامعه‌شناس کمپین‌ها بایدبا جلب مشارکت افراد، سازمان‌ها و نهادهای محلی، حس مسوولیت اجتماعی را تقویت کنند. این مشارکت می‌تواند شامل برگزاری رویدادها، کارگاه‌ها و فعالیت‌های آموزشی باشد.

آب‌روشن می‌گوید: ناگفته نماند که رسانه‌ها نیز می‌توانند نقش مهمی در انتشار پیام‌های کمپین‌ها ایفا کنند. استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تلویزیون، رادیو و بیلبوردها می‌تواند به گسترش پیام‌های ایمنی و فرهنگسازی کمک کنند از سوی دیگر کمپین‌ها می‌توانند حس همبستگی و همکاری را در جامعه تقویت کنند. وقتی افراد به یک هدف مشترک مانند کاهش تصادفات بپیوندند، احتمال تغییر رفتار و نگرش‌ها افزایش می‌یابد. همچنین کمپین‌ها می‌توانند به عنوان یک نیروی محرکه برای تغییر سیاست‌ها و قوانین مرتبط با ایمنی جاده‌ها عمل کنند. با جلب‌توجه عمومی و حمایت از تغییرات قانونی، می‌توان به بهبود زیرساخت‌ها و افزایش نظارت بر رفتارهای رانندگی کمک کرد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا راه‌اندازی کمپین به تنهایی کفایت می‌کند، می‌گوید: در نهایت، موفقیت کمپین‌ها مانند «نه به تصادف» به همکاری و مشارکت تمامی اعضای جامعه، از جمله دولت، نهادهای آموزشی، سازمان‌های غیردولتی و شهروندان بستگی دارد. با تلاش مشترک، می‌توان فرهنگ ایمنی در رانندگی را تقویت کرده و به کاهش تصادفات جادهای کمک کرد. نگاه پلیس به رانندگان و خطای انسانی به عنوان عامل اصلی تصادفات جادهای می‌تواند تا حدی درست باشد، اما این دیدگاه به تنهایی نمی‌تواند تمام ابعاد مساله را پوشش بدهد. در واقع، تصادفات جادهای یک پدیده پیچیده هست که تحت‌تاثیر عوامل متنوعی رخ می‌دهد.

در واقع علاوه بر خطای انسانی، عوامل ساختاری مانند کیفیت جاده‌ها، علائم راهنمایی و رانندگی و زیرساخت‌های حمل و نقل نیز نقش مهمی در بروز تصادفات دارند. اگر جاده‌ها ناامن باشند یا علائم به درستی نصب نشده باشند، حتی رانندگان محتاط نیز ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند.

او تاکید می‌کند: فرهنگ رانندگی و آموزش‌های ارائه شده به رانندگان نیز تاثیر زیادی بر رفتارهای رانندگی دارد. اگر فرهنگ رانندگی ایمن در جامعه ترویج نشود، احتمال بروز خطاهای انسانی افزایش می‌یابد. بنابراین، توجه به آموزش و فرهنگسازی در کنار نظارت پلیس ضروری است.

آب‌روشن معتقد است: شرایط اجتماعی و اقتصادی نیز می‌توانند بر رفتار رانندگان تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، فشارهای اقتصادی، فقر و نابرابری‌های اجتماعی که به ناکامی‌های اجتماعی دامن می‌زند باعث می‌شوند که افراد به رفتارهای پرخطر روی آورند. در این موارد، صرفا اشاره به خطای انسانی نمی‌تواند مشکل را حل کند ناگفته نماند که با پیشرفت فناوری، ابزارها و سیستم‌های جدیدی برای افزایش ایمنی جاده‌ها و کاهش تصادفات ایجاد شدهاند. اگر پلیس تنها روی خطای انسانی تمرکز کند، ممکن است از فرصت‌های بهبود ایمنی از طریق فناوری غافل شود و از سوی دیگر خطای انسانی ممکن است ناشی از عوامل روانی مانند استرس، خستگی یا عدم تمرکز باشد. در این موارد، توجه به سلامت روانی رانندگان و ارایه حمایت‌های لازم می‌تواند به کاهش تصادفات کمک کند.

این جامعه‌شناس یادآور می‌شود: برای کاهش تصادفات جاده‌ای و بهبود ایمنی، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه داریم که شامل آموزش، فرهنگ‌سازی، بهبود زیرساخت‌ها و نظارت موثر است. نا گفته نماند که نادیده گرفتن علت‌ها و تمرکز صرف بر خطای انسانی ما را با وضعیت نابسامان موجود روبه‌رو کرده است.

 

آنچه  باید  بدانید

 558 میلیون تردد جاده‌ای در بازه زمانی 25 اسفند 1403 تا 15 فروردین 1404 ثبت شد که افزایش 3درصدی داشت.

6791 گواهینامه به مدت 3 ماه توقیف شد.

15833 تصادف جرحی ثبت شد که طی آن 20109 مجروح شدند.

8752 فقره تصادف خسارتی ثبت شد.  مجموع تصادفات درون شهری و برون شهری یک میلیون و 16 هزار و 343 تصادف بود.

استان کرمان با 79 فوتی در صدر استان‌های پرتصادف قرار گرفت.

استان فارس با 76، خراسان رضوی با 60، سیستان و بلوچستان با 56 و خوزستان با 51 نفر در رده‌های بعدی آمار فوتی‌ها قرار گرفتند.

بیشترین زمان وقوع تصادفات بین ساعت 16 تا 20 شب ثبت شده است.

طی پنج سال اخیر از سال 99 تا 1403 بیشترین تعداد کشته‌های تصادفات نوروزی مربوط به سال 1402 با 1217 قربانی و کمترین آن با 534 فوتی در سال 1399 ثبت شده است.