به گزارش سلامت نیوز به نقل از کلولندکلینیک، هموکروماتوز که اضافه بار آهن نیز نامیده می شود، وضعیتی است که در آن بدن شما آهن بیش از حد ذخیره می کند.

آهن چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

آهن یک ماده معدنی است که در برخی غذاها یافت می شود. بدن شما به آهن نیاز دارد تا:

• به هموگلوبین موجود در سلول های خونی کمک کند تا اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل کند.
• گلبول های قرمز بسازد.
• هورمون های خاصی تولید کند.

به طور معمول، روده شما مقدار مناسبی از آهن را از غذایی که می خورید جذب می کند اما با هموکروماتوز، بدن آهن اضافی را جذب می کند و آن را در اندام های شما، به ویژه قلب، کبد و پانکراس ذخیره می کند.

چرا آهن زیاد خطرناک است؟

وجود آهن بیش از حد در بدن می تواند سمی باشد.

وجود آهن بیش از حد در قلب، می تواند باعث موارد زیر شود:

• آریتمی (ضربان قلب نامنظم)
• نارسایی قلبی

آهن بیش از حد در کبد می تواند منجر به موارد زیر شود:

• سیروز
• کبد بزرگ شده
• سرطان کبد
• نارسایی کبد

علاوه بر این، اضافه بار آهن می تواند باعث موارد زیر شود:

• آرتریت (آسیب مفاصل)
• دیابت
• مشکلات طحال، غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز، کیسه صفرا یا تیروئید
• مشکلات دستگاه تناسلی مانند اختلال نعوظ در مردان و یائسگی زودرس در زنان
• پوستی که ممکن است به طرز محسوسی خاکستری یا برنزی تر از حد معمول به نظر برسد

اگر این بیماری درمان نشود، می تواند منجر به مرگ شود.

چه چیزی باعث هموکروماتوز می شود؟

دو نوع هموکروماتوز وجود دارد که هر کدام علل مختلفی دارند.

تغییر ژنتیکی ارثی شایع ترین علت آن است. هموکروماتوز اولیه، هموکروماتوز ارثی یا هموکروماتوز کلاسیک نامیده می شود. در هموکروماتوز اولیه، مشکلات مربوط به DNA از هر دو والدین ناشی می شود و باعث جذب بیش از حد آهن در بدن می شود.

در هموکروماتوز ثانویه، درمان های پزشکی یا سایر شرایط پزشکی باعث اضافه بار آهن می شوند. مثالها عبارتند از:

• کم خونی (مقدار کم گلبول قرمز)
• انتقال خون
• قرص یا تزریق آهن
• دیالیز کلیه در مدت زمان طولانی
• بیماری های کبدی، مانند عفونت هپاتیت C یا بیماری کبد چرب

آیا افراد خاصی بیشتر در معرض هموکروماتوز اولیه هستند؟

شکل ارثی هموکروماتوز در افراد سفیدپوست با اجداد شمالی اروپا شایع تر است. در افراد با نژاد آفریقایی-آمریکایی، اسپانیایی، آسیایی یا سرخپوستی آمریکایی کمتر شایع است.

مردان بیشتر از زنان هموکروماتوز دارند. زنان هنگام پریود شدن یا بچه دار شدن، آهن خود را از دست می دهند و بدن آنها نیز آهن کمتری ذخیره می کند. هموکروماتوز در افراد مسن شایع تر است زیرا سمیت آهن سال ها طول می کشد تا ایجاد شود.

سایر عواملی که شانس ابتلا به هموکروماتوز را افزایش می دهند عبارتند از سوء مصرف الکل و سابقه خانوادگی و موارد زیر:

• آرتروز
• دیابت
• حمله قلبی
• اختلال در نعوظ
• بیماری کبد

علائم هموکروماتوز چیست؟

همه افراد مبتلا به هموکروماتوز علائمی ندارند. برخی از افراد با سطوح بالای آهن هیچ مشکلی ندارند، در حالی که برخی دیگر علائم بسیار جدی را تجربه می کنند.

علائم معمولاً تا میانسالی ظاهر نمی شوند و اغلب شبیه علائم بیماری های دیگر هستند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی (احساس خستگی زیاد)
• ضعف عمومی
• تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم
• احساس درد در بند انگشت اشاره و انگشت میانی
• درد مفاصل
• دل درد
• کاهش وزن غیر قابل توضیح

هموکروماتوز چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر به طور بالقوه مبتلا به هموکروماتوز هستید، پزشک شما موارد زیر را جست و جو می کند:

• از والدینتان بپرسید که آیا والدینتان بار آهن، بیماری کبدی یا سایر بیماری‌های مرتبط داشته‌اند.
• می پرسد که آیا مکمل آهن، خوراکی یا تزریقی مصرف می کنید.
• می پرسد آیا ویتامین C اضافی مصرف می کنید که می تواند جذب آهن را افزایش دهد.
• مفاصل شما را از نظر درد بررسی می کند.
• برای ضربان نامنظم به قلب شما گوش می دهد.
• به پوست شما نگاه می کند تا ببیند آیا رنگ آن کم رنگ است یا خیر

چه آزمایشاتی ممکن است برای هموکروماتوز نیاز داشته باشم؟

پزشک ممکن است موارد زیر را تجویز کند:

• آزمایش خون برای اندازه گیری میزان آهن در خون و اندام های شما.
• آزمایش ژنتیک برای بررسی اینکه آیا به شکل ارثی هموکروماتوز مبتلا هستید یا خیر.
• بیوپسی کبد، زمانی که یک سوزن کوچک، قسمت کوچکی از بافت کبد را برای مطالعه زیر میکروسکوپ برمی دارد.
• MRI برای گرفتن عکس های دقیق از اندام های شما.

هموکروماتوز چگونه درمان می شود؟

تغییر رژیم غذایی و سایر درمان ها می تواند به کاهش علائم هموکروماتوز کمک کند. آنها همچنین می توانند به جلوگیری یا به تاخیر انداختن آسیب بیشتر به اندام های شما کمک کنند:

• تغییرات در رژیم غذایی: احتمالاً پزشک از شما می خواهد که از مکمل های حاوی آهن خودداری کنید. همچنین ممکن است لازم باشد از غذاهای حاوی آهن زیاد نیز دوری کنید و مصرف ویتامین C را محدود کنید.
• درمان کیلاسیون آهن: این دارو آهن اضافی را از بدن شما خارج می کند. این دارو به شکل خوراکی مصرف می شود یا توسط یک متخصص به خون تزریق می شود.
• فلبوتومی درمانی: در این روش از یک سوزن و لوله برای خارج کردن خون و آهن موجود در آن از بدن استفاده می شود. درمان باید به طور مکرر تکرار شود، بنابراین آزمایش خون منظم برای اندازه گیری سطح آهن انجام خواهید داد.

اگر شرایط دیگری باعث هموکروماتوز شود، ممکن است برای آن نیز نیاز به درمان داشته باشید. و متخصص ممکن است درمان مشکلات ناشی از هموکروماتوز را به شما توصیه کند.

آیا می توانم از هموکروماتوز پیشگیری کنم؟

شما نمی توانید از هموکروماتوز پیشگیری کنید، اما می توانید برای کنترل سطح آهن خود کمک بگیرید. با شناسایی و درمان زودهنگام هموکروماتوز، پزشکان می توانند به شما در جلوگیری از عوارض حاصل از آن کمک کنند.

چشم انداز هموکروماتوز چیست؟

چشم انداز هموکروماتوز به زمان تشخیص و درمان بستگی دارد. اگر به موقع تشخیص داده نشود و رسیدگی نشود، هموکروماتوز شدید می تواند مشکلات جدی ایجاد کند. این عوارض می تواند شامل آسیب اندام و مرگ احتمالی باشد.

اما هموکروماتوز نیز یک بیماری قابل کنترل است. با تشخیص و درمان به موقع، می توانید زنده بمانید و زندگی طبیعی و سالمی داشته باشید. گاهی اوقات آسیب اندام حتی می تواند معکوس شود.

پزشک شما تعیین می کند که چه مدت باید تحت نظر باشید و چه مدت به درمان نیاز دارید.

اگر تشخیص هموکروماتوز برای شما داده شود، برای شروع باید هفته ای یک بار مقداری خون بدهید.

چه مقدار آهن نیاز دارم؟

پزشک می تواند به شما در تعیین میزان آهن مورد نیازتان کمک کند. این دوز به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• سن
• وضعیت بارداری
• ارتباط جنسی

آیا باید رژیم غذایی خود را تغییر دهم؟

پزشک شما احتمالاً به شما پیشنهاد می کند:

• از مصرف قرص آهن، تزریق آهن، مولتی ویتامین های حاوی آهن و غذاهای فرآوری شده غنی شده با آهن خودداری کنید.
• از ماهی و صدف خام یا نیم پز پرهیز کنید. آنها ممکن است حاوی باکتری هایی باشند که باعث عفونت و عوارض در افراد مبتلا می شوند.
• برای محافظت از کبد خود الکل استفاده نکنید.
• ویتامین C را محدود کنید.

آیا فرزندان من به هموکروماتوز مبتلا خواهند شد؟

اگر هموکروماتوز (یا سابقه خانوادگی آن) دارید و به فکر بچه دار شدن هستید، آزمایش ژنتیک را در نظر بگیرید. شما و همسرتان می‌توانید برای تغییر ژنتیکی که ژن HFE نامیده می‌شود، آزمایش دهید. متخصص ژنتیک می تواند به شما در تعیین احتمال انتقال آن به فرزندانتان کمک کند.

خلاصه

هموکروماتوز یک بیماری شایع است که باعث ذخیره بیش از حد آهن در بدن می شود. اگرچه می تواند مشکلات جدی ایجاد کند، اما قابل درمان است، به خصوص زمانی که به موقع شناسایی شود.

اگر علائم هموکروماتوز یا سابقه خانوادگی آن را دارید با پزشک صحبت کنید. آزمایش ژنتیک می تواند بیماری را زود تشخیص دهد تا بتوانید زندگی طولانی و سالمی داشته باشید.