به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا،مهمترین نکته در دریا این است که شنا در دریا مشابه استخر نیست. گل آلود بودن، شوری و امواج شکافنده از جمله موارد تمایز دریا و استخر است که شنا در این دو مکان را با یکدیگر متفاوت می‌کند. بنابراین قرار نیست که اگر کسی شناگر ماهری در استخر است، حتما بتواند در دریا هم به خوبی شنا کند. چون علاوه بر دانستن فن شنا، باید از قدرت بدنی مناسبی هم برخوردار باشد و ویژگی‌های دریا را بشناسد.

از طرفی نباید به مهارت‌های شخصی و تسلط به فنون شنا کفایت کرد و باید بدانیم که هر محیط آبی، مختصات و جزییات خاص خود را دارد و اگر تجربه لازم و کافی را نداریم، قید شنا کردن در محیط‌های غیر ایمن را بزنیم.

در گزارش نخست در این زمینه با عنوان «غرق شدگی سومین علت مرگ‌های ناشی از حوادث» گفتیم؛ غرق شدگی سومین علت مرگ‌های ناشی از حوادث است. غرق شدگی در روزهای آخر هفته و در ماه‌های گرم سال شایع‌تر است و اکثر قربانیان آن را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. بر اساس آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور، غرق شدگی در افراد مذکر بیشتر از افراد مونث است و همچنین بیماری‌های زمینه‌ای مانند صرع، بیماری‌های قلبی، ضعف عضلانی می‌تواند فرد را مستعد غرق شدگی کند.
بر اساس آمارهای رسمی سازمان پزشکی قانونی کشور، در سال ۱۴۰۱، تعداد هزار و ۱۵۲ نفر به علت غرق شدگی در کشور فوت کردند. این میزان کاهش ۱.۱ درصدی به نسبت سال ۱۴۰۰ داشت، اما همچنان رقم بالایی محسوب می‌شود. از کل این میزان، ۹۳۹ نفر را مردان و ۲۱۳ نفر را زنان تشکیل می‌دادند. در حالی‌که تعداد مردان فوت شده بر اثر غرق شدگی در سال ۱۴۰۰ بیشتر از این میزان و برابر با هزار و ۸ نفر و تعداد زنان کمتر از این میزان و برابر با ۱۵۷ نفر بود.

همچنین در سال ۱۴۰۱ بیشترین فوتی‌های غرق شدگی به ترتیب در استان‌های مازندران با ۱۶۱ نفر، گیلان با ۱۱۹ نفر، خوزستان با ۹۸ نفر و فارس با ۹۷ نفر بوده است.

آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور می‌گویند که از کل فوتی‌های غرق شدگی در سال ۱۴۰۱، تعداد ۵۵۶ نفر در تابستان جان خود را از دست دادند که ۴۸.۳ درصد از فوتی‌های غرق شدگی کل آن سال را در بر می‌گیرد. از طرفی بیشترین آمار غرق شدگی با ۲۶۹ نفر در مرداد ماه و کمترین میزان با ۳۲ نفر در بهمن ماه ثبت شده است.

جریان شکافنده دریا چیست؟

وقتی امواج دریا، آب را به سمت ساحل هدایت می‌کنند، حجم وسیع آب دوباره به سمت دریا بر می‌گردد. این حجم آب تقریبا به شکلی غیر قابل پیش بینی درون آب و به صورت آب راهه‌هایی مسیر خود به سمت دریا را بر می‌گردد. به این جریان‌ها، جریان شکافنده گفته می‌شود که همین جریان‌های آب در بسیاری از نقاط جهان و به خصوص سواحل دریای خزر منجر به جان باختن افراد می‌شود.

امواج مرگبار شکافنده در دریا چیست؟

گفته می‌شود که سرعت جریان شکافنده حتی از سرعت شنای المپیک نیز بیشتر است. تشخیص زمان تشکیل جریان شکافنده برای افراد عادی دشوار است و نکته این‌جاست که این جریان لزوما مخصوص وضعیت طوفانی دریا نیست.

حرفه‌ای‌ها می‌گویند که اگر کسی درون جریان شکافنده دریا گیر افتاد، ابتدا باید آرامش خود را حفظ کرده و هرگز بر خلاف جریان و به سمت ساحل شنا نکند. زیرا این اقدام منجر به خستگی فرد شده و تمام توان او را خواهد گرفت. بلکه باید خود را روی آب نگاه دارد و به صورت موازی با ساحل حرکت کرده و از مسیر جریان شکافنده خارج شود و سپس به صورت مورب به ساحل برگردد.

راه فرار از امواج شکافنده

همچنین گفته می‌شود که برای خروج از جریان شکافنده، موازی با ساحل و در عمق آب شنا کنید، زیرا جریان شکافنده در اعماق آب قدرت کمتری دارد و می‌توان به این شکل از مسیر جریان فرار کرد. ولی این روش نیازمند حبس طولانی مدت نفس و توانایی بالای شنا است.

خطر پشته‌های ماسه‌ای و ساختمان‌های زیر آب رفته

نکته دیگر در سواحل دریای خزر، وجود پشته‌های ماسه‌ای در کف دریا است. این پشته‌های ماسه‌ای بسیار ناپایدار هستند و گاهی زیر پای فرد را خالی می‌کنند. حتی گاهی عمق آب به صورت ناگهانی زیاد می‌شود. یعنی اصلا قرار نیست در دریا مانند استخر با کف صاف و هموار مواجه شوید و امکان دارد چند متر آن طرف‌تر، عمق آب متفاوت باشد.

به دلیل بالا آمدن آب دریای خزر در سال‌های اخیر، بسیاری از ساختمان‌ها و تاسیسات ساحل و حتی چاه‌های آب و فاضلاب به زیر آب رفته‌اند. در سواحلی که برای شنا مناسب سازی نشده‌اند، ممکن است پای فرد در کف دریا با اجسام فلزی و چوبی ناشی از همین ساختمان‌ها و تاسیسات برخورد کند یا چاه‌های آب و فاضلاب، فرد را به داخل خود بکشدنکته خطرناک دیگر این‌که به دلیل بالا آمدن آب دریای خزر در سال‌های اخیر، بسیاری از ساختمان‌ها و تاسیسات ساحل و حتی چاه‌های آب و فاضلاب به زیر آب رفته‌اند. در سواحلی که برای شنا مناسب سازی نشده‌اند، ممکن است پای فرد در کف دریا با اجسام فلزی و چوبی ناشی از همین ساختمان‌ها و تاسیسات برخورد کند یا چاه‌های آب و فاضلاب، فرد را به داخل خود بکشد.

آیا دانستن فن شنا به تنهایی کافی است؟

سعید مهر سروش «رییس آموزش و پژوهش سازمان اورژانس استان تهران» درباره غرق شدگی به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: عوامل مختلفی در زمینه غرق شدگی موثر است. علاوه بر دانستن فن شنا، افراد باید به دمای آب، خستگی زودرس، بیماری‌های قلبی و تنفسی، تشنج‌ها نیز توجه کنند و فقط این طور نیست که دانستن فن شنا برای پیشگیری از غرق شدگی کمک کند.

وی ادامه می‌دهد: دو گروه سنی بیشترین درگیری در زمینه غرق شدگی را دارند. اول سن کمتر از ۵ سال است که به دلیل مراقبت ناقص والدین رخ می‌دهد. گروه دوم هم سن ۱۵ تا ۲۵ سال است. این دسته به دلیل رفتارهای آسیب پذیرانه یا عدم مهارت‌های لازم رخ می‌دهد. یعنی فکر می‌کنند مهارت لازم را دارند، اما وقتی در محیط دریا یا رودخانه یا سیل قرار می‌گیرند، مهارت لازم را ندارند و دچار غرق شدگی می‌شوند. گروه دیگری نیز وجود دارد که ممکن است از مواد مخدر مختلفی استفاده کرده باشند که منجر به غرق شدگی آنها نیز می‌شود.

خطرهای شنا در رودخانه

در گزارش قبل نیز گفته شد که رودخانه بیشتر از دریا قربانی می‌گیرد، زیرا شنا در رودخانه‌ها متفاوت‌تر از شنا در دریا است. باید توجه داشت که آرام بودن ظاهر آب یا کم عمق بودن ظاهری رودخانه، هرگز به معنی بی خطر بودن آب برای شنا نیست.

بسیاری از رودخانه‌ها با وجود ظاهری آرام، بسیار خطرناک و عمیق هستند و فرد زمانی متوجه عمق آب می‌شود که گرفتار گرداب رودخانه شده است.

رودخانه بیشتر از دریا قربانی می‌گیرد، زیرا شنا در رودخانه‌ها متفاوت‌تر از شنا در دریا است. باید توجه داشت که آرام بودن ظاهر آب یا کم عمق بودن ظاهری رودخانه، هرگز به معنی بی خطر بودن آب برای شنا نیست

از طرفی جریان آب رودخانه بسیار قوی و غیرقابل پیش‌بینی است. در واقع، زیر ظاهر آرام آب رودخانه، جریان آب بسیار تند و قدرتمند در جریان است و فرد را به سمت قسمت متلاطم یا عمیق رودخانه هدایت می‌کند که شاید فقط چند متر دورتر از محل اول قرار دارد.

«علی داودی کیاکلایه، شاهرخ یوسف زاده چابک و معصومه افسری» در «راهنمای مراقبت از غرق شدگی» که زیر نظر اداره پیشگیری از حوادث وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین شده در این زمینه می‌نویسند: جریان مداوم آب موجب فرسایش دایمی لبه‌ها و کناره‌های رودخانه می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که آرام آرام زیر لبه‌های رودخانه خالی شود. در نتیجه هر چند کناره رودخانه برای افرادی که روی آن ایستاده یا راه می‌روند، پایدار به نظر می‌رسد، ولی در حقیقت این لبه‌ها هر لحظه آماده فروریختن است.
از طرف دیگر، اگر شناگر بخواهد برای خارج شدن از آب رود از این لبه‌ها به سمت بالا حرکت کند، احتمال فرو ریختن آنها وجود دارد. چنین فردی، به سختی می‌تواند خود را نجات دهد. امکان فرو ریختن این لبه‌ها حتی در هنگام ماهی گیری هم وجود دارد. بنابراین گذاشتن گارد ریل، سنگ چین و سایر روش‌های محافظتی دیگر در رودخانه‌هایی که مردم برای ماهی‌گیری تفریحی می‌روند نیز بسیار مفید است. اگرچه به کار بردن این روش‌ها می‌تواند پرهزینه باشد، ولی با در نظر گرفتن هزینه‌های ناشی از غرق شدگی، بسیار ناچیز است.

در این راهنما آمده است: بستر بیشتر رودخانه‌ها عمق نامنظمی دارند که هر روز نیز تغییر می‌کند و اغلب بسیار دشوار می‌توان برآورد کرد که یک قسمت معین از رودخانه چقدر عمق دارد.بنابراین به طور مثال اگر دیروز محلی از رودخانه برای شنا کردن، عمق مناسبی داشته، دلیلی ندارد که امروز هم عمق این محل مناسب باشد.
رودخانه محل مناسبی برای شیرجه زدن نیست، افراد زیادی همه ساله به دلیل شیرجه در آب بسیار کم عمق رودخانه، دچار آسیب‌های جدی نخاع و سر می‌شوند. بستر رودخانه در همه جا یکسان نیست، در برخی نواحی کم عمق و در برخی نواحی عمیق است. رودخانه‌ها ممکن است دارای سطح ناهموار و شیب دار و سنگلاخ باشند و افرادی که شنا بلد نیستند، یا شناگران ورزیده‌ای نیستند، با سُر خوردن روی این شیب‌ها وارد قسمت عمیق آب شده و غرق شوند.
بستر رودخانه ممکن است از قطعات سنگ، لجن، شن، گِل پوشیده شده باشد. همچنین اشیای بسیاری ممکن است در بستر رودخانه وجود داشته باشند که شناگران ممکن است به آنها گیر کرده و غرق شوند.

آب رودخانه معمولاً از آب دریا یا استخر بسیار سردتر است. دمای بسیار پایین آب رودخانه‌ها در برخی فصول سال موضوعی بسیار جدی است که کمتر به آن توجه می‌شود. آب سرد، ۲۵ درصد سریعتر از هوای سرد گرمای بدن انسان را می‌گیرد و می‌تواند کشنده باشد.
غوطه ور شدن ناگهانی در آب سرد، به طور مثال آب با دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی گراد می‌تواند موجب بروز شوک سرما در فرد شده که با ایجاد انقباض عضلانی می‌تواند موجب اختلال در توانایی شنا کردن فرد شده و با بروز آثار وخیم بر سیستم قلبی، تنفسی و عروق می‌تواند موجب غرق شدن ناگهانی فرد شود.

اگر احساس سرما کردید سریعاً از آب خارج شوید. بهتر است به آرامی وارد آب شوید و در به طور ناگهانی با شیرجه زدن وارد آب سرد رودخانه نشوید، زیرا دچار شوک سرما، هیپوترمی و غرق شدگی می‌شوید. شناور ماندن روی جریان آب رودخانه نیاز به صرف انرژی زیادی دارد و حتی از شناور شدن روی آب دریا نیز می‌تواند سخت‌تر باشد. بسیاری از شناگران به دلیل دست کم گرفتن قدرت رودخانه و دست بالا گرفتن توانایی خود، در عمل دچار خستگی می‌شوند.
جریان‌های بسیار قوی آب در لایه‌های زیرین ممکن است فردی را که به زیرآب رفته به سرعت ربوده و از محل اولیه دور کنند

هرچند ممکن است آب رودخانه در ابتدا آرام باشد، ولی الگو های فصلی، سیلاب‌ها و سایر آثار طبیعت بر این آب‌ها ممکن است وضعیت رودخانه را ظرف چند دقیقه یا چند ساعت کاملاً دگرگون سازد و محلی که ساعتی قبل برای شنا مناسب بوده ممکن است دیگر مناسب نباشد.
شنا در آب‌های طبیعی بسیار دشوارتر از استخر است؛ شناگر زود خسته و خیلی ناگهانی دچار مشکل می‌شود. گل آلود بودن آب اکثر رودخانه‌ها، موجب دید بسیار کم برای شناگران شده و چنانچه فردی دچار غرق شدگی شود و به زیر آب برود، پیدا کردن او حتی برای ناجیان غریق حرفه‌ای هم امری دشوار است؛ همچنین جریان‌های بسیار قوی آب در لایه‌های زیرین ممکن است فردی را که به زیرآب رفته به سرعت ربوده و از محل اولیه دور کنند.

جمع‌بندی

در زمینه شنا در دریا، رودخانه، دریاچه پشت سد، کانال‌های آب و بسیاری از مکان‌های آبی، جزییات بسیار زیادی وجود دارد که به تجربه به دست می‌آید و قرار نیست افراد با دانستن فنون شنا در استخر، بتوانند در دریا و رودخانه و سایر مکان‌های آبی هم از پس وضعیت بر آیند.

سازمان‌های ذیربط به ویژه در مکان‌هایی که مردم بیشتر برای شنا حضور پیدا می‌کنند، تابلوهای هشدار را نصب کرده و با فنس‌کشی، افراد را از ورود به مکان‌هایی مانند دریاچه پشت سدها برای شنا منع کنند

وقتی در مکانی تابلوی شنا ممنوع نصب شده، حتما در گذشته حادثه‌ای رخ داده یا وضعیت توسط متخصصان بررسی شده و این هشدار نصب شده است. از طرفی در بسیاری از مکان‌های پر خطر، هیچ تابلویی برای ممنوعیت شنا نصب نشده، در حالی که احتمال غرق شدن و حادثه برای افراد وجود دارد.

بهتر است خانواده‌ها در این زمینه هوشیاری بیشتری به خرج بدهند و اگر یکی از اعضای جوان خانواده قصد شنا در محلی غیر ایمن را داشت، به طور جدی هشدار داده و او را منصرف کنند.

از طرفی باید سازمان‌های ذیربط به خصوص در مکان‌هایی که مردم بیشتر برای شنا حضور پیدا می‌کنند، تابلوهای هشدار را نصب کرده و حتی با فنس‌کشی، افراد را از ورود به مکان‌هایی مانند دریاچه پشت سدها برای شنا منع کنند.