سلامت نیوز: یک بازوبند، یک پمپ هوا و یک صفحه مدرج؛ این دستگاه را روی میز بسیاری از پزشکان دیده‌ایم. اغلب سروکارمان هم به آن افتاده است. می‌دانیم که کارش سنجش فشار خون است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ابتکار ،طیف وسیعی از بیماری‌ها هستند که اگر به خاطر آن‌ها به پزشک مراجعه کنید، در معاینات اولیه، فشار شما را می‌گیرند. البته این سنجش فشار صرفا تشخیصی نیست و گاه برای انتخاب دارو بر اساس عوارض آن نسبت به فشار خون، از سابقه دچار بودن شما به فشار خون بالا سوال می‌شود.

همه این موارد نشان می‌دهد که فشار خون، به عنوان یک عامل مهم و اساسی در سلامت فرد مطرح است. با این حال فشار خون تنها یک علامت یا عامل جانبی برای بیماری به حساب نمی‌آید‌ بلکه بالا بودن آن، خود به تنهایی نیز یک بیماری محسوب می‌شود که البته می‌تواند علل گوناگونی داشته باشد.

فشار خون بالا در ایران یک پدیده رو به گسترش به شمار می‌رود. سبک زندگی ماشینی و تغذیه نامناسب از عوامل اصلی این موضوع به نظر می‌رسند. با این حال با وجود چنین پدیده گسترده‌ای، نیاز به بررسی دقیق‌تر وضعیت فشار خون ایرانی‌ها احساس می‌شد. شاید به همین دلیل بود که طرح «بسیج ملی کنترل فشار خون بالا» از سوی وزارت بهداشت اجرایی شده است.

این طرح امسال از ۲۷ اردیبهشت ماه آغاز شده و زمان‌بندی اجرای طرح تا ۱۵ تیرماه ۹۸ است و هفتم مهر ماه همزمان با روز جهانی قلب نیز گزارش نهایی کمپین اعلام خواهد شد. بسیج ملی کنترل فشار خون بالا یک کمپین ملی و عمومی است که به ریاست وزیر بهداشت، به عنوان رئیس شورای راهبری و دستور رئیس‌جمهوری به تمام دستگاه ها برای همکاری با آن تشکیل شده و دبیری این شورا را معاون بهداشت بر عهده دارد.

اعضای شورای راهبری «بسیج ملی کنترل فشار خون بالا» معاونان وزارت بهداشت هستند و این شورا یک کمیته اجرایی به ریاست معاون بهداشت و هفت کارگروه تخصصی دارد که ریاست آن‌ها را اعضای اصلی شورای راهبری یعنی معاونان وزارتخانه یا نمایندگان تام‌الاختیار آنها بر عهده خواهند داشت. همچنین 20 وزارتخانه نیز برای همکاری با این طرح اعلام آمادگی کرده و امکانات خود را در اختیار پایش‌گران این کمپین قرار داده‌اند.

وزارت کشور نیز به استانداران خود دستور همکاری با این کمپین را داده و شهرداری تهران نیز برای همکاری با این طرح اعلام آمادگی کرده است. پیش‌بینی شده است که در این طرح، فشار خون بیش از 40 میلیون ایرانی بالای 30 سال پایش شود و افراد دارای فشار خون بالا برای دریافت خدمات درمانی به سطوح بالاتر معرفی شوند.

نظارت پنج لایه‌ای وزارت بهداشت بر اجرای بسیج ملی کنترل فشار خون
در همین راستا، معاون فنی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت از نظارت پنج لایه‌ای بر اجرای بسیج ملی کنترل فشار خون در کشور خبر داد. علیرضا مغیثی گفت: این نظارت از سطح ستاد وزارت بهداشت شروع می‌شود و تا سطح خانه بهداشت در روستاها ادامه خواهد داشت. وی افزود:

ستاد وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی قطب و غیرقطب، مراکز جامع خدمات سلامت در شهرستان‌ها، پایگاه سلامت در شهر، خانه بهداشت در روستا و ایستگاه‌هایی که در محل تجمع مردم برای سنجش فشار خون ایجاد می‌شوند، در این طرح مورد نظارت و پایش قرار می‌گیرند.

وی هدف از پایش بسیج ملی را نظارت بر حسن اجرای انجام کار در طول دوره بسیج ملی و شناسایی ناکارآمدی‌ها، نابسامانی‌ها، اشکالات برنامه و انطباق وضعیت موجود با وضعیت مطلوب برنامه اعلام کرد و گفت:

در طول اجرای بسیج ملی اهداف کوچک‌تری همچون حصول اطمینان از ابلاغ کلیه دستورالعمل‌ها به تمامی پرسنل و اطمینان از ابلاغ آن به کارگزاران، راهنمایی، هدایت و آموزش کارکنان در صورت لزوم، استفاده بهینه از منابع، نظم کاری بیشتر، ایجاد انگیزه در کارکنان، حفظ وحدت و یکپارچگی در بین کارکنان، وحدت رویه از ستاد تا سطح مرکز خدمات جامع سلامت را نیز دنبال می‌کنیم.

مغیثی اضافه کرد: ناظران موظف هستند بازخوردها را همان روز به سطح بالاتر گزارش کرده و ملزم به رفع کاستی‌ها هستند. چنانچه لازم به ورود به یک مسئله از سطح بالاتر از ناظر باشد، برای رفع مشکل سطح بالاتر ورود می‌کند و کلیه فعالیت‌ها در ستاد نیز رصد خواهد شد.

معاون دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت گفت: برآورد ما این است که 15 میلیون نفر از افراد بالای 30 سال، فشار خون دارند که 50 درصد شناسایی شده‌اند و از این تعداد 50 درصد درمان می‌گیرند و فقط 20 درصد کنترل موثر دارند. وی افزود: بنابراین حدود 6 تا 7 میلیون بیمار فشار خون ناشناخته داریم که این بسیج ملی کمک می‌کند که حداقل 2 میلیون نفر از افراد بالای 30 سال از وجود یا فقدان فشار خون مطلع شوند و اگر مبتلا هستند فشار خون خود را کنترل کنند. مغیثی اضافه کرد: انتظار داریم حداقل یک میلیون نفر در این کمپین درمان موثر بگیرند و بعد از اتمام طرح نیز در اختیار سیستم نظام سلامت در شهرها، روستاها و حاشیه شهرها باشند.

مرگ ۹۷ هزار ایرانی به دلیل بیماری‌های مرتبط با فشار خون در یک سال
باید توجه کرد که بیماری فشار خون بالا، اصلی‌­ترین عامل خطر قابل تغییر برای ناتوانی و مرگ‌ومیر زودرس ناشی از بیماری‌­های قلبی، بیماری‌­های مزمن کلیه و سکته‌های مغزی در جهان و ایران محسوب می‌شود.

در سال ۲۰۱۷، بالغ بر ۱۰ میلیون نفر در سطح جهان به علل مرتبط با فشارخون بالا جان خود را از دست داده‌‌اند. همچنین براساس برآوردهای انجام شده از سوی وزارت بهداشتی‌ها، در ایران ۹۷ هزار نفر در سال ۱۳۹۶ در اثر بیماری‌­های مرتبط با فشارخون بالا جان خود را از دست داده‌­اند.

براساس پیمایش ملی که در سال ۱۳۹۵ از سوی وزارت بهداشت انجام شد، حدود یک‌سوم جمعیت بزرگسالان ایران از فشار خون بالا رنج می­‌برند. حال با به‌روز رسانی سختگیرانه‌ راهنماهای بالینی مرتبط با فشار خون که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، بیش از نیمی از جمعیت ایران، یعنی نزدیک به ۵۳.۷ درصد مبتلا به فشار خون بالا هستند. طبق آمارهای داخلی نیز بالغ بر ۱۵ میلیون نفر در ایران عارضه فشار خون بالا دارند، اما متاسفانه تنها ۶۰ درصد از بیماران مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود اطلاع دارند.

رشد ۳ برابری بیماری فشارخون در ایرانیان طی ۲۵ سال
بر اساس اعلام وزارت بهداشت ۵۰ درصد بیماران مبتلا به فشار خون بالا در کشور برای کنترل بیماری خود دارو دریافت می­‌کنند و فشار خون تنها ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به فشارخون بالا در کشور، تحت کنترل است.

در عین حال باید توجه کرد که در ۲۵ سال گذشته، شیوع پرفشاری خون در ایران، حدود سه برابر شده است. باید توجه کرد که از سال ۱۳۹۴ در کشور اجرای سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌­های غیرواگیر که یک برنامه راهبردی ۱۰ ساله برای ارتقای برنامه‌های غیرواگیر بوده و شامل مداخلات اساسی در حوزه بیماری‌های غیرواگیر و در نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی در ایران است، آغاز شد و قرار است تا سال ۱۴۰۴ به اهداف این سند ملی در حوزه بیماری‌های غیرواگیر دست‌ یابیم.

حال چهار هدفِ این سند مربوط به بیماری فشار خون بالا بوده که شامل ۳۰ درصد کاهش نسبی در متوسط مصرف نمک جامعه، ۲۵ درصد کاهش نسبی در شیوع فشارخون بالا، دسترسی ۸۰ درصدی به تکنولوژی‌­ها و داروهای اساسی شامل داروهای ژنریک مورد نیاز برای درمان بیماری‌­های غیرواگیر در بخش‌­های خصوصی و دولتی و دریافت دارو و مشاوره (از جمله کنترل قند خون) توسط حداقل ۷۰ درصد از افراد واجدین شرایط برای پیشگیری از حمله‌‌های قلبی و سکته مغزی در کشور است.

فشار خون بالا؛ سومین عامل کشنده در دنیا
متاسفانه در ایران از هر پنج نفر، تقریباً یک فرد به فشار خون بالا مبتلا است. باید توجه کرد که فشار خون کمتر یا مساوی ۱۲۰.۸۰ فشار خون طبیعی محسوب می‌شود.

از طرفی اثبات شده که فشار خون بالا، دلیل اصلی بروز بیماری‌­های قلبی‌-‌عروقی است و بیش از نیمی از سکته‌ها و بیماری­‌های قلبی‌-‌عروقی به دلیل فشارخون بالا رخ می‌دهند‌ به‌طوری که فشار خون بالا به‌ علت ایجاد سکته‌­ها و حملات قلبی، بزرگ­‌ترین علت مرگ در دنیا است و از هر هشت مرگ در دنیا یک مرگ مربوط به فشارخون بالا نسبت داده شده و گفته می‌شود که فشارخون بالا سومین عامل کشنده در دنیا است.

۵ عامل خطری که بیشترین بار بیماری‌ها را دارند
طبق گفته کارشناسان سلامت، فشارخون بالا در‌صورتی‌ که کنترل نشود، به رگ‌­های مغز، قلب، کلیه و چشم آسیب می‌­رساند. همچنین پنج عامل خطر فشار خون بالا، چاقی و اضافه وزن، فعالیت بدنی ناکافی، چربی خون بالا و اعتیاد، بالاترین نسبت بار بیماری‌­ها را به خود اختصاص می‌دهند.

حال در ایران از هر ۱۰ نفر، چهار نفر کم تحرک، تقریبا دو  نفر سیگاری و حدود سه نفر مبتلا به اضافه وزن هستند. وقتی این عوامل خطر را داشته باشید، به تدریج با بالا رفتن سن، به دلیل کاهش عملکرد کلیه‌ها، ناتوانی در دفع نمک بدن، سفت‌شدگی دیواره رگ‌ها و افزایش وزن بدن، فشار خون افزایش می‌یابد.

باید توجه کرد که در افراد ۱۸ سال و بالاتر، فشار خونی که در حد ۱۴۰.۹۰ یا بیشتر باشد، فشار خون بالا بوده و در افراد مبتلا به بیماری قند یا بیماری مزمن کلیه، فشار خون مساوی و یا بیش از ۱۳۰.۸۰  فشار خون بالا محسوب می‌­شود.

شاید پس از موفقیت طرح «بسیج ملی کنترل فشار خون بالا» بهترین راه ادامه آن، انجام طرح‌ها و کمپین‌های تغذیه‌ای مثل کنترل استفاده از نمک و روغن سر سفره‌ها و در مواد غذایی باشد تا شاهد اثرگذاری ویژه چنین طرح‌های سلامت‌افزایی در ایران باشیم.