به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، خانه‌هایی که در حاشیه رودخانه ساخته شده بود همه زیر آب رفت و تعداد زیادی تلفات جانی نیز در آن روزگار به جای گذاشت، اما امروز ماجرا برعکس شده یعنی میزان آبی که آن روزگار آنقدر بالا آمده بود که همه خانه‌های ساحلی به زیر آب رفتند، امروز آنقدر پایین رفته که همه کارشناسان نگران این ماجرا هستند و بر این باورند که این پس‌روی آب اگر با همین دست فرمان پیش برود تا چند سال آینده بیش از ٤٠درصد ساحل در مرزهای ایران به گِل می‌نشیند.
زیرا کاهش تراز آب دریای کاسپین می‌تواند هم کشاورزی و هم شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم را در این محدوده دستخوش تغییر قرار دهد.
اما نکته ماجرا اینجاست که بسیاری از کارشناسان به غلط اینگونه برداشت می‌کنند که سدسازی‌ها در ساحل روسیه یکی از دلایل اصلی ناترازی و کاهش آب دریای خزر شده است. این در حالی است که تحقیقات نشان می‌دهد که آسیب‌های موجود با ناترازی آب در روسیه ضرر بیشتری نسبت به ایران دارد زیرا که عمق آب در این محدوده بین چهار تا پنج متر است.
براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.مطالعات نشان می‌دهد که از سال ٢٠١٧بحث پس‌روی آب دریای خزر آغاز شده و این رویداد تا سال ٢٠٥٠نیز ادامه پیدا می‌کند.
اسماعیلی، عضو هیأت علمی منابع آب دانشگاه گیلان، بر این باور است که این پس‌روی تنها در محدوده مرزهای آبی ایران نیست و این اتفاق در روسیه نیز در حال رخ دادن است زیرا سرعت تبخیر به‌دلیل گرم شدن زیاد افزایش داشته و درصورت ادامه پیدا کردن این روند ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می‌شود، کاهش پیدا خواهد کرد.اما نکته‌ای که در بخش ساحل ایران قابل ملاحظه است این است که تنها در ٧سال یعنی از سال ١٣٩٣تا ١٤٠٠سطح آب دریای خزر حدود ٥٠سانتی‌متر کاهش داشته است که این ماجرا توانسته بین ١٠تا ١٠٠سانتی‌متر آب دریا را در برخی از سواحل به عقب بکشد.
وقتی تبخیر زیاد می‌شود
احسان راست‌گفتار، عضو هیأت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ایران در گفت‌وگو با «شهروند» بیان کرد که نوسانات تراز آب دریای خزر غالبا براساس تعادل میان متغیرهای میزان آورد رودخانه‌های ورودی و بارش منهای تبخیر از سطح آن کنترل می‌شود. گرمایش جهانی که به کاهش بارش و دِبی رودخانه‌های ورودی و همچنین افزایش تبخیر از سطح منجر شده، جزء عوامل اصلی کاهش تراز سطح آب دریاچه‌های بسته ازجمله خزر محسوب می‌شوداو ادامه می‌دهد: «دکتر عزیزپور و دکتر غفاری در مقاله‌ای که در سال ٢٠٢٣در مجله Climate Dynamics منتشر، عنوان کردند که یکی از اثرات تغییر اقلیم، تغییر جهت باد و افزایش تبخیر است. پیش از سال ١٩٩٥میلادی جهت باد در دریای خزر عمدتا شمالی و شمال‌غربی بوده ولی هم‌اکنون بادهای شرقی نیز جزء بادهای غالب منطقه خزر هستند که به افزایش تبخیر منجر شده‌اند.»
اثرات زیست‌محیطی کاهش تراز آب در کاسپین
علی طاهری، زیست‌شناس دریایی، نیز در مورد اثرات زیست‌محیطی و اکوسیستمی تغییرات تراز آب عنوان کرد که پس‌روی دریای خزر باعث از بین رفتن زیستگاه جانوران ساکن در سواحل سنگی و صخره‌ای می‌شود که به نوبه‌خود باعث کاهش تعداد گونه‌ها و تنوع زیستی خزر می‌شود، در نتیجه زنجیره غذایی آسیب دیده و ماهی‌ها که حلقه آخر زنجیره غذایی خزر هستند نیز در بلندمدت کاهش خواهند یافت. همچنین کاهش تراز آب باعث شورتر شدن دریا شده که به نوبه خود باعث افزایش استرس محیطی برای جانوران ساکن آن می‌شود.
کاهش یک متری آب خزر در دهه ٨٠
احمدمنبوهی، رئیس ایستگاه پژوهش و فناوری اقیانوس‌شناسی استان مازندران اینگونه توضیح می‌دهد که از اواخر دهه ٨٠شمسی تا سال‌های پایانی دهه ٩٠ کاهش حدودا یک متری در تراز آب دریای خزر مشاهده شد، اما این کاهش، بنابر گفته راست‌گفتار، در سال‌های اخیر شدت بیشتری یافته و در چند سال گذشته کاهش سالانه حدودا ٢٠سانتی‌متری در این حوزه آبی ثبت شده است.
او عنوان می‌کند که با این‌حال باید در نظر داشت که پیچیدگی و عدم‌قطعیت‌های موجود در پیش‌بینی روند تغییرات اقلیمی، مطالعه و تخمین تغییرات تراز آب دریای خزر را چالش‌برانگیز و دشوار می‌سازد، اما غالب مطالعات و پیش‌بینی‌های صورت گرفته، از ادامه روند کاهش تراز آب تا یک دهه یا حداقل چند سال آینده حکایت دارد.
پیمان بازدیدی، کارشناس حوزه محیط‌زیست استان گیلان معتقد است که این تغییرات اقلیمی هر چند سال یک‌بار انجام می‌شود. او به «شهروند» می‌گوید: «سال‌ها قبل وقتی کودک خردسالی بودم و خانه چوبی کوچکی کنار دریا داشتیم در یک شب بر اثر بالا آمدن آب دریا، خانه کاملا خراب شد. تمام ویلاها به زیر آب رفت و در همان زمان تلفات زیادی هم به بار آمد.
دولت در آن زمان سنگ‌هایی را در نوار ساحلی قرار داد تا آب وارد شهرک‌های ساحلی نشود و از دیواره عبور نکند. در آن زمان حتی جنگل هم به زیر آب رفت و آب تا میانه درختان در جنگل پیشروی کرده بود اما حالا پس از گذشت سال‌ها همان میزان آب که پیشروی کرده بود، دچار پس‌روی شده است.»
او بر این باور است که هر چند سال این پدیده رخ می‌دهد و هم‌اکنون تغییرات اقلیمی و جوی این موضوع را پررنگ‌تر کرده است. بنا به تحقیقی که چندوقت پیش انجام شده است عرض جغرافیایی مدار زمین در سیبری تغییر کرده و همین موضوع سبب افزایش گرما در محدوده دریای کاسپین شده است که براساس تخمین کارشناسان تا پایان قرن دوباره این ماجرا برعکس می‌شود.
این کارشناس محیط‌زیست بر این موضوع تأکید می‌کند که برخی افراد بر این باورند که سدسازی‌هایی که در روسیه انجام شده است این ماجرا را رقم زده است، اما ماجرا این است که این اتفاق برای طرف روسی تبعات بیشتری دارد، زیرا عمق دریا در سمت روسیه بسیار کمتر از ماست و کاهش تراز آب، این مشکل را برای ما بسیار بیشتر می‌کند.
بازدیدی اینطور توضیح می‌دهد که میزان آب دریا به ورودی رودخانه‌های شمال کشور و اردبیل برمی‌گردد و یکی از دلایلی که این میزان آب کاهش پیدا کرده، گرم شدن زیاد هوا و نبود برف در روی کوه‌هاست، درواقع ورودی‌ای برای آب وجود ندارد که تصور کنیم طرف روسی آن را برداشته است، اما مهم‌ترین عاملی که باید از آن به‌عنوان دلیل اصلی ناترازی آب یاد کنیم فقط گرما و تغییرات جوی در چند سال گذشته است، یعنی نقش عوامل طبیعی پررنگ و نقش عوامل انسانی کمرنگ است.
نظر شما