به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جهان صنعت، یک‌بار شایعه شد که ابرهایی که بارور شده، به افغانستان رفته و مزارع خشخاش همسایه را سیراب کرده، بار دیگر گفتند همسایه‌ها خصوصا رژیم صهیونیستی ابرهای ایران را می‌دزدد، بعد بحث بالا گرفت که تکنولوژی و پول نداریم و در نهایت هر بار که این پرونده باز شد، به سرعت مختومه شد.
این روزها که گزارش منابع آبی کشور وخیم است و کشور در شرایط خشکسالی شدید به سر می‌برد، انواع و اقسام پیشنهادها برای تامین آب کشور مطرح می‌شود؛ از واردات آب گرفته تا باز شدن پروژه کهنه باروری ابرها. هرچند هنوز معلوم نیست که این‌بار مقامات دولت سیزدهم چقدر درباره اجرای این پروژه مصمم هستند، اما همین که فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور در یک نشست خبری از تشکیل سازمانی برای بارور کردن ابرها خبر می‌دهد، نشان می‌دهد که یک‌بار دیگر کهنه پرونده باروری ابرها باز شده است و حالا باید دید که وزارت نیرو که خود با مشکلات مالی زیادی دست و پنجه نرم می‌کند، چطور برای پروژه‌ای به این پرخرجی پول جور می‌کند؟ آیا این فقط یک بلوف است یا اینکه واقعا این‌بار تصمیم جدی است؟
نتیجه ۴۸ سال تلاش
پروژه‌های باروری ابرها در ایران مربوط به این دولت و آن دولت نیست. حتی عمر این پروژه از عمر جمهوری اسلامی هم بیشتر است. بررسی سوابق طرح بارور کردن ابرها اولین‌بار در سال ۵۳ تا ۵۷ و با همکاری یک شرکت کانادایی و با استفاده از یک فروند هواپیما و تعدادی ژنراتورهای زمینی روی حوزه آبریز سد کرج و جاجرود انجام شده است. اما هیچ منابع مستدلی مبنی بر اینکه آیا آن زمان موفقیت‌آمیز بوده، وجود ندارد.
تنها شواهد امر نشان می‌دهد که ظاهرا تاثیر موقتی داشته و شاید چون در ایران انقلاب شده این پروژه هم متوقف شده است.
پس از آن، طرح مجدد باروری ابرها در سال‌های ۶۸ الی ۷۴ که خشکسالی میان‌دوره‌ای بر ایران حاکم شد، یک‌بار دیگر در دستور کار قرار گرفت. گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که این طرح به صورت پراکنده و با استفاده از ژنراتورهای زمینی در ارتفاعات شیرکوه یزد به اجرا درآمد.
به دنبال این طرح وزیر وقت نیرو در بهمن ماه ۱۳۷۵، دستور داد که مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در یزد تاسیس شود. پس از تشکیل این مرکز، از سال ۷۷ با همکاری رصدخانه آب و هواشناسی روسیه انتقال تکنولوژی باروری ابرها به ایران در قالب یک طرح ۵ ساله و تجهیز مرکز به امکانات و تجهیزات لازم مثل تجهیز دو فروند هواپیمای آنتونوف ۲۶ به تجهیزات لازم و راه‌اندازی سه دستگاه رادار هواشناسی آکسوپری و آموزش پرسنل ایرانی صورت پذیرفت. پس از این زمان اولین پروژه اجرای مستقل توسط کارشناسان ایرانی در تابستان ۸۷ در استان گیلان انجام شد.
البته بعدها قرار بود این پروژه در استان‌های یزد، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، خوزستان، کرمان و فارس از طریق هواپیما و مناطقی همچون خراسان‌جنوبی و آذربایجان شرقی و غربی از طریق پهپاد اجرا شود اما گفته شد به دلیل هزینه‌های سنگین، کار متوقف شده است.
آن‌طور که گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد، این مرکز از آن زمان تاکنون پروژه‌های متعدد اجرایی و مطالعاتی باروری ابرها را در مناطق مختلف کشور به اجرا گذاشته است، اما خروجی کار مطلوب نبوده است. آخرین بار که وزارت نیرو اقدام به بارور کردن ابرها کرد، شایعه شد که ابرها به کشور همسایه رفته‌اند!
پروژه بارور کردن ابرها در دولت روحانی هم روی میز قرار گرفت اما عیسی کلانتری رییس سازمان وقت محیط‌زیست مخالف جدی این پروژه بود و گفته بود که بارورسازی ابرها تبلیغات است و صرفا جنبه روانی دارد. او گفته بود: «این طرح کاملا بی‌تاثیر است، چرا که سال‌های گذشته برای سنجش میزان بارش‌ها در منطقه شیرکوه یزد این طرح اجرا شده اما تاثیری بر افزایش بارش‌های این منطقه نداشته است.»
بارور کردن ابرها از رویا تا واقعیت
موافقان طرح بارورسازی ابرها می‌گویند، نتایج مطالعات انجام شده در زمینه بارور کردن ابرها نشان می‌دهد که در صورت بارور کردن ابرها می‌توان سالانه ۸۰ میلیارد مترمکعب به حجم بارندگی کشور اضافه کرد. اینکه این موضوع چقدر علمی است یا ادعا زمانی روشن می‌شود که به گفته کارشناسان با توجه به شرایط اقلیمی ایران و وجود کوه‌های جداکننده، حتی در صورتی که با همه امکانات این پروژه اجرا شود، تنها ۲۵ میلیارد مترمکعب می‌تواند به حجم بارندگی کشور اضافه کند، یعنی با توجه به ثبت سالانه ۲۰۰ میلیارد مترمکعب بارندگی در کشور صرف هزینه‌های اینچنینی برای دستیابی به این رقم صرفه اقتصادی ندارد.
هرچند پروژه بارور کردن ابرها در برخی از کشورها مثمرثمر بوده و سال‌هاست در حال اجراست، اما با توجه به شرایط اقلیمی ایران و وجود کوه‌های جداکننده این طرح نمی‌تواند چندان قابلیت اجرایی داشته باشد. با این حال موافقان این طرح زمانی که موضوع مطرح می‌شود کشورهایی مثل چین، کانادا، تایلند، آمریکا و سنگاپور را مثال می‌زنند. غافل از آنکه در سال‌های گذشته هزینه‌های بسیاری برای بارورسازی صورت گرفت که به دلیل شرایط اقلیمی نتایج مثبتی به دست نیامد.
از سویی، کارشناسان می‌گویند، باروری ابرها در ایران از طریق تزریق هوایی یدیدنقره به ابرها صورت می‌گیرد که تزریق ید هم خود موضوعی است که آلودگی به دنبال خواهد داشت.
از سویی با توجه به اینکه عمر ابر، حداکثر دو ساعت می‌تواند دوام داشته باشد باید در فصولی انجام شود که نیاز به بارندگی است که عموما از آذر تا اردیبهشت ماه خواهد بود بنابراین این پروژه نمی‌تواند پروژه‌ای دائمی باشد. از سوی دیگر تکنولوژی مورد استفاده در این پروژه به دلیل تحریم‌ها در اختیار ایران قرار نگرفته است.
با این حال قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب گفته اخیرا یک شرکت ایرانی موفق به دستیابی به این تکنولوژی شده و قرار است از این پس با دانش کسب شده، در زمینه بارورسازی ابرها اقداماتی انجام شود که اطلاعات بیشتر در آینده‌ای نزدیک اطلاع‌رسانی خواهد شد.
به نظر می‌رسد که شرکت مورد اشاره قاسم‌زاده این تکنولوژی را از روسیه دریافت کرده است، زیرا به دلیل تحریم‌ها هیچ کشوری جز روسیه حاضر به دادن تکنولوژی برای اجرای این پروژه به ایران نیست. از همین رو هم است که دولت سیزدهم اجرای این پروژه را در دستور کار قرار داده، چه به گفته قاسم‌زاده کار جدی شده و ظاهرا برنامه‌های این طرح تدوین و به استان‌ها ابلاغ شده و قرار است با راه‌اندازی سازمانی در وزارت نیرو برای بارورسازی از فناوری‌های نوین و رادار خاصی جهت پتانسیل‌یابی و تعیین بهترین نقاط بارورسازی استفاده شود.
منصوره حسنی مدیر علمی طرح باروری ابرها در ایران هم چندی پیش مدعی شده بود که ۴۶ درصد ابرها به روش هوایی قابل بارور شدن هستند. این در حالی است که کارشناسان می‌گویند، عربستان که دارای آب و هوایی خشک است این طرح را در مناطقی از کشور خود اجرا کرد که تا حدی در افزایش بارندگی مثمرثمر بود اما بعدها با مشکل عقیم شدن ابرها در این منطقه روبه‌رو شد و مشکل کم‌آبی در این کشور با بارورسازی ابرها نیز حل نشد.
گروهی به دنبال جیب خود هستند
فاطمه ظفرنژاد کارشناس محیط‌زیست در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: طرح باروری ابرها، یک روش منسوخ و شکست‌خورده در همه جای دنیا است. در زمان آقای خاتمی قرار بود برای مشکل کم‌آبی یزد و جاهای دیگر این پروژه اجرایی شود، اما شکست خورد. به علاوه این روش اثرات منفی بسیار بد روی خاک دارد. ترکیبات ید که برای باروری ابرها استفاده می‌شود برای خاک بسیار خطرناک است و باعث آلودگی خاک می‌شود.
او اضافه می‌کند: این روش بسیار پرهزینه و بی‌فایده است. علت اینکه وزارت نیرو به روش‌ها و راه‌حل‌های اشتباه مجددا روی می‌آورد این است که شرکت‌هایی که به دنبال این طرح در وزارت نیرو هستند، بیشتر در پی سود و جیب خود هستند. برای مثال سدسازی‌ها برای منافع شرکت‌های مشاور و پیمانکار و کارفرما و عوامل دیگر انجام شد که نتایج آن را امروز می‌بینیم.
این کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه منابع آبی در کشور ما معین و مشخص است، تصریح کرد: با این حال مدیریت آب به درستی انجام نمی‌شود. کشاورزی‌های ما مربوط به امسال و چند سال گذشته نیست. ما ۱۲ هزار سال است که کشاورزی می‌کنیم. همیشه هم مساله کم‌بارانی داشتیم، چون ایران جزو مناطق خشک کره زمین (کمربند خشک کره زمین) است.
وی افزود: مدیریت آب در کشور نیاز به اصلاح دارد؛ همان‌گونه که هزاران سال به بهترین شیوه از قطره‌های آب استفاده می‌شد، تا کشاورزی رونق بگیرد و مردم بهره‌مند می‌شدند، می‌تواند مانند گذشته همین کار را انجام داد. متاسفانه در ۷۰ سال گذشته روش‌های قدیمی را کنار گذاشته‌ایم و به روش‌های نادرست پرداختیم.
ظفرنژاد با اشاره به وجود قنات‌های ۲۷۰۰ ساله در کشور یادآور شد: از این قنات‌ها بدون اثر منفی بر طبیعت سال‌های سال برای کشاورزی‌ها مورد آبیاری و بهره‌برداری شده، از قنات به اندازه میزان ظرفیت منبع آب پایین دامنه کوه، می‌توان برداشت کرد. مردم و کشاورزان از سالیان گذشته خود را با سال‌های کم‌آبی و پرآبی مطابقت می‌دادند و به بهترین روش مدیریت آب انجام می‌شد.
وی افزود: روش دیگر می‌توان از شبکه‌های آبیاری بسیار حساب شده و علمی که آب را به درستی از رودخانه‌ها انتقال می‌دهد، کشاورزی را هم مدیریت کرد. متاسفانه با سدسازی سالانه بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب از آب شیرین کمیاب ما در پشت سدها تبخیر می‌شود. همه رودخانه‌های کشور ما هم خشکیده است به عبارت دیگر همه رودخانه، تالاب‌ها و… را با رفتار نادرست خشکانده‌ایم.
او تاکید کرد: معتقدم که طرح بارور کردن ابرها به هیچ وجه روش درست، کارآمد و تایید شده نیست، بلکه باید با مدیریت منابع آب روش خشک و ترسالی را اجرایی کرد.
نظر شما