به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،در مصوبات بودجه سالهای قبل، قرار بر این بود که تنها از مالچی استفاده شود که مورد تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست باشد، اما قانون بودجه امسال تکلیفی برای سازمان حفاظت محیط‌زیست و ستاد ملی مقابله با گردوغبار مشخص نکرده است. حالا سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری که مجری مالچ‌پاشی در مناطق بیابانی است با سبدی از مالچ‌های متنوع ازجمله مالچ نفتی سراغ 35هزار هکتار از اراضی بیابانی با شدت غبارخیزی بالا رفته است.
مسعود منصور، رئیس سازمان منابع طبیعی اعلام کرده بود، اساس شکل‌گیری جنگل‌های دست‌کاشت در مناطق بیابانی مالچ بود و مثلا جنگل «گمبوعه» در اهواز با مالچ‌پاشی ایجاد شد، اما امروز شرایط کاملاً متفاوت است و هم‌اکنون بهبود کمی و کیفی سایر خاکپوشها در دستور کار سازمان منابع طبیعی قرار گرفته و با مشارکت محققان، دانشگاهیان و شرکت‌های دانش‌بنیان سبد متنوعی از انواع خاکپوشها (مالچ) در دسترس قرار دارد.
علی‌محمد طهماسبی‌بیرگانی، رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: سهمیه سالانه مالچ نفتی برای تثبیت خاک به مجریان اختصاص می‌یافت و در قانون بودجه امسال، تکلیفی برای ستاد درنظر گرفته نشد. مجری مالچ‌پاشی هم سازمان منابع طبیعی است که هنوز از ما استعلام نکرده و از فرایند مطلع نیستیم.
قانونگذار در سالهای 98و 99سازمان منابع‌طبیعی را مکلف کرد که از مالچ تأیید شده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست استفاده کند. در این فاصله 2نوع مالچ زیست تخریب‌پذیر، مراحل خوداظهاری، آزمایشگاهی و پایلوت صحرایی را سپری کردند و علاوه بر سازمان منابع‌طبیعی، سایر دستگاه‌های مکلف نیز در جریان نتایج هستند. اکنون نیز استفاده از این مالچ‌ها در مرحله صدور مجوز از منابع طبیعی، محیط‌زیست و وزارت علوم است.
سازمان حفاظت محیط‌زیست، روزگاری با مالچ نفتی هم مشکل نداشت؛ چراکه هیچ گزینه دیگری برای مقابله با شن‌های روان و گردوغبار مناطق بیابانی نداشت، اما حالا مالچ‌های متنوع علاوه بر 2مورد ذکر شده وجود دارد. طهماسبی در این‌باره می‌گوید: با مالچ نفتی هم به شرطی که آلاینده‌هایش به حد استاندارد برسد باید به چشم یک محصول و گزینه نگاه کرد.
به‌گفته وحید جعفریان، مدیرکل دفتر بیابان سازمان منابع طبیعی، گزینه‌های روی میز برای مناطق بحرانی و حساس به فرسایش بادی، امسال بیشتر از قبل است. او می‌گوید: امسال از ظرفیت دانشگاه‌ها و شرکت‌های تحقیقاتی دانش‌بنیان استفاده شده است. در 2سال اخیر سبد متنوعی از انواع خاکپوشها ازجمله مالچ‌های سنگ‌ریزه‌ای (ابداع مرحوم پروفسور کردوانی)، مالچ بنتونیت بر پایه ترکیب خاصی از رس (با همکاری دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اصفهان)، مالچ بر پایه پلیمر مطابق با «ضوابط 873مرتبط با جایگزین‌کردن مالچ‌های نفتی» تهیه شده است. درصدد هستیم که امسال از نوع سوم که پایلوت آن با نتایج موفق همراه بوده، استفاده کنیم.
پیش از این براساس مطالعات انجام شده ۶۷هزار هکتار پهنه‌های ماسه‌ای خسارت‌زا در ۱۱ استان شناسایی شده بود که به‌گفته رئیس سازمان منابع طبیعی «لاجرم باید با مالچ نفتی تثبیت می‌شد». به‌گفته وحید جعفریان، مدیرکل دفتر بیابان این سازمان، در بازنگری شاخص‌ها اکنون پهنه‌های فوق‌بحرانی به کمتر از 35هزار هکتار در 5استان تقلیل یافته است.
او می‌گوید: عرصه‌های تقلیل‌یافته نیز با استفاده گسترده از بادشکن‌های کوتاه شطرنجی که ریشه در دانش بومی کشور دارد و همچنین با استفاده از مازاد گیاهانی مانند ساقه برنج، پنبه، نی، کتان، کنجد و... سطح گسترده‌ای پوشش داده شده است. این فرایند نیروی انسانی زیادی می‌طلبد که با مشارکت روستاییان در حال انجام است.
او در مورد مالچ نفتی که مخالفانی دارد، می‌گوید: مالچی که قرار است در «مناطق بحرانی تقلیل وسعت یافته» استفاده شود، با فرمول‌بندی سازگار با محیط‌زیست تهیه شده است. این مالچ بر پایه «وکیوم باتوم» (فاقد مواد آروماتیک) و مانند محصولاتی است که برای احداث جاده، عایق سقف خانه و... استفاده می‌شود. تغییر فرمول مالچ نفتی به همراه تغییر دستگاه‌ها و ادوات مالچ‌پاش انجام شد. سهمیه مصرف مالچ نفتی نیز براساس تبصره ذیل بودجه آمده در منابع طبیعی 2درصد و در مناطق شهری 98درصد است.
وحید جعفریان معتقد است که نهضت عظیمی در تحول خاکپوشها اتفاق افتاده است و ظرف یکی، دو سال آینده می‌توانیم دانش خود را به کشورهای دیگر که درگیر بیابانزایی هستند، منتقل کنیم، اما از این گله دارد که چرا در شرایطی که توفان‌های منطقه‌ای در برخی مناطق تا 10برابر افزایش یافته است، گردوغبار منجر به کوچ روستاییان به حاشیه شهرها شده، بخش‌های مختلف کشور خالی از سکنه شده و تا زمانی که گردوغبار به تهران نرسیده بود، توجه مناسبی به مدیریت منابع آبی و مقابله با بیابانزایی نشد.
او که بیش از 2دهه در مقابله با بیابانزایی فعالیت کرده، حق دارد. سال‌هاست فعالان و کنشگران محیط‌زیست در مورد اهمیت مذاکره برای حقابه‌ها با کشورهای همسایه می‌گویند، ولی به تازگی و با فراگیر شدن گردوغبار در استان‌های کشور، توجه‌ها به این سمت معطوف شد. وحید جعفریان می‌گوید: دغدغه ما روستایی است که در سال بیش از 200روز پر از ماسه دارد و به او هیچ توجهی نمی‌شود.
کسی نمی‌پرسد راه 120روستایی که در منطقه ریگان با ماسه بادی مسدود شد، کی باز شد؟ کسی مسئولیت مرگ مادر 26سالهای که به‌دلیل توفان ماسه نتوانست از روستا خارج شود و آپاندیسیت جانش را گرفت، برعهده نمی‌گیرد؟ کسی دلیل خروج از ریل قطار زاهدان را نمی‌پرسد؟ اینها را چه‌کسی پاسخ می‌دهد.
مالچ نفتی چیست؟
مالچ نفتی پوششی از مواد چسبنده و باقیمانده نفتی است که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود و می‌توان برای عایق کردن نهرهای آب و استخرهای ذخیره آب هم استفاده کرد. مخالفان مالچ نفتی معتقدند که این لایه سیاه با افزایش دمای منطقه، پوشش گیاهی و در مواردی اکوسیستم طبیعی را از بین می‌برد. ترکیبات فرار موجود در این ماده (ترکیبات گوگردی و آروماتیک) می‌تواند مشکلات «تنفسی» ایجاد کند؛ البته به‌گفته مسئولان سازمان منابع طبیعی با اصلاح فرمولاسیون مالچ نفتی پیشین، مواد فرار از آن تلخیص شده است.
نظر شما