به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ،آنها در این نامه، طرح 102 میلیون هکتاری زهکشی و بهسازی اراضی کشاورزی را در 3 استان شمالی، طرحی فاقد مطالعات فنی، اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی دانسته‌اند که به تصویب و مرحله تأمین اعتبار و اجرا رسیده است. کارشناسان، تخصیص همزمان بودجه برای «مطالعه» و «اجرا» را غیرقانونی و فسادزا دانسته و می‌نویسند: «لازم بوده تصمیم‌گیری برای صورت گرفتن طرح با مشارکت کامل ذینفعان و کارشناسان صورت گیرد که این امر کاملاً نادیده گرفته شده است. ذینفعان و کارشناسان امر حتی از وجود چنین طرحی نیز مطلع نبوده‌اند. این مناطق نظام‌های بهره‌برداری و اقلیم بسیار متنوعی دارند که خصوصیات آنها کاملاً نادیده گرفته شده است. همچنین مطالعات عمیق اجتماعی صورت نگرفته است.»
امضاکنندگان این نامه همچنین هشدار می‌دهند: «صورت گرفتن 3 کشت در اراضی شالیزاری، هدفی غیرعملی و غیرمنطقی است. به منظور ارتقای تولید برنج، فرصت‌های تجربه‌شده و کم‌هزینه‌تری وجود دارد و زهکشی زیرزمینی اراضی شالیزاری در سطح وسیع در شرایط فعلی، نه تنها در اولویت نیست بلکه پایداری تولید در این اراضی را بشدت مختل خواهد کرد. همچنین در نبود امکان زهکشی کنترل شده، امکان کشت زمستانه با بازدهی مناسب وجود ندارد.
این طرح، منابع آبی مناطق شمالی کشور را تحت فشار بیشتری قرار خواهد داد. به‌علاوه، زهکشی اراضی شالیزاری در سطح کلان، آلودگی‌های منابع آب سطحی و زیرزمینی، محیط زیست و تالاب‌های منطقه را نسبت به شرایط فعلی تشدید خواهد کرد. بنابراین، لازم است قبل از تکمیل مطالعات فنی، اقتصادی-اجتماعی و محیط زیستی مورد تأیید و حصول استانداردهای فنی در مزارع آزمایشی، و مشارکت کامل ذینفعان در تصمیم‌گیری، از هرگونه توسعه زهکشی زیرزمینی در اراضی شالیزاری در مقیاس وسیع، اکیداً پرهیز شود.»
آنها واردات حدود یک میلیون تن برنج در سال برای تأمین غذای دوم مردم کشور را سبب خروج میزان قابل توجهی ارز از کشور و فشار مضاعف بر اقتصاد ملی در شرایط سخت تحریم می‌دانند و یک راهکار مطمئن می‌دهند: «علیرغم چالش‌های متعدد محیط زیستی، پتانسیل‌های نسبتاً مناسبی برای افزایش تولید برنج در دو استان اصلی تولیدکننده این محصول (مازندران و گیلان) بدون تغییرات ساختاری قابل توجه و با روش‌های ترویجی و مدیریتی وجود دارد.»
به گفته آنها طرحی با مقیاس اجرایی 1.2 میلیون هکتار و با اعتبار 3 میلیارد دلار (۷۳ هزار میلیارد تومان)، بدون انجام مطالعات فنی، اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی، به تصویب و مرحله تأمین اعتبار و اجرا رسیده و 700 میلیارد تومان از این اعتبار هم تخصیص یافته است.آنها می‌گویند این تخصیص اعتبار در حالی اتفاق افتاده که کارشناسان و ذینفعان، حتی از وجود چنین طرحی مطلع نبوده و تنها بعد از مذاکرات تأمین اعتبار این طرح بزرگ و از طریق مصاحبه وزیر جهاد کشاورزی، از آن مطلع شده‌اند.
برای آنها مشخص نیست چگونه برای طرحی که حتی نیاز به انجام آن و کلیات آن مورد سؤال است، مذاکرات تأمین اعتبار صورت گرفته است! «فرزین فرهادی» مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی در پاسخ به این انتقاد می‌گوید: «بخشی از بودجه طرح به مطالعات اختصاص خواهد یافت.» اما این پاسخ که در شبکه‌های اجتماعی داده شد نتوانست کارشناسان منتقد طرح را متقاعد کند.
آنها همزمان بودن مطالعات و اجرا را بر خلاف هر نوع رویه قانونی و منطقی دانسته و فسادزا می‌دانند. چنین رویه ناصوابی در تصویب و تأمین اعتبار طرح‌ها بدون انجام مطالعات لازم یا همزمان با شروع مطالعات صوری، تنها منجر به اتلاف شدید منابع مالی کشور شده و عوارض جبران‌ناپذیری برای تولید کشاورزی و معیشت و زیست مردم خواهد داشت.
کارشناسان در این نامه خواستار مطالعات عمیق در مقیاس کوچک قبل از انجام هرگونه عملیات اجرایی در مقیاس بزرگ‌تر- زهکشی اراضی شالیزاری شده - و نوشته‌اند: «زهکشی زیرزمینی اراضی شالیزاری، تنها در شرایط بسیار خاص و دقیق مطالعاتی و تنها در مقیاس بسیار کوچک، بررسی شده است. براساس نظر متخصصین، قبل از توسعه زهکشی در سطح بزرگ‌تر، ابتدا لازم است در طول چند سال با احداث چند مزرعه آزمایشی در سطوح محدود در حد کمتر از 10 هکتار، اثرات و ابعاد متعدد طرح ارزیابی شده و استانداردها و معیارهای طراحی تدوین شود.»
افزایش سطح تحت پوشش زهکشی زیرزمینی، تنها در صورت کسب عملکرد رضایت‌بخش در مزارع آزمایشی و به صورتی کاملاً تدریجی امکان‌پذیر خواهد بود. در کل، زهکشی سطحی برای بسیاری از شالیزارها کافی است و شاید در موارد جزئی به زهکشی زیرزمینی نیاز باشد. همچنین از نظر فنی، اجرایی و مدیریتی، زهکشی زیرزمینی اراضی شالیزاری امری بسیار پیچیده بوده و امکان عدم موفقیت و آسیب‌زایی آن زیاد است.
آنها انجام 3 کشت در سال را هم از نظر علمی منطقی نمی‌دانند و می‌نویسند: «از اهداف اصلی طرح، انجام 3 کشت در اراضی شالیزاری به صورت کشت اول و کشت مجدد برنج و کشت زمستانه سایر محصولات است، اما سه کشت متوالی به دلایل زیر امکان‌پذیر نیست: 1) از نظر تقویم کشت، تنها امکان کشت مجدد برنج «یا» کشت زمستانه وجود دارد و سه کشت متوالی حتی با استفاده از ارقام زودرس مقدور نیست. 2) در راستای حفظ پایداری خاک و سیستم تولید، لازم است در برخی فصول، مزرعه به صورت آیش رها شود که این امر مورد توجه قرار نگرفته است. 3) تناوب برنج - کلزا، نیازمند رعایت ملاحظات مدیریتی و زراعی خاص، از جمله رعایت زمان کاشت و برداشت آنها به منظور کنترل بهتر آفات است؛ این امر نیز عامل محدودکننده‌ای برای 3 کشت در سال است.
آنها با توجه به نبود امکان زهکشی زیرزمینی «کنترل‌شده»، موفقیت کشت زمستانه (از جمله کلزا) را کاملاً زیر سؤال می‌برند و می‌نویسند: «از اهداف اصلی این طرح، انجام کشت زمستانه کلزا و محصولات دیگر در اراضی شالیزاری است. دستیابی به عملکرد قابل انتظار در کشت زمستانه، مستلزم فراهم کردن شرایط زهکشی زیرزمینی «کنترل‌شده» است.
برای کشت زمستانه، لازم است در دوره‌های ابتدایی و انتهایی کشت متناوب برنج که عموماً مقدار بارندگی کم است، با استفاده از زهکشی کنترل‌شده، عمق سطح ایستابی را کنترل کرد تا استفاده بهتری از رطوبت خاک به عمل آید. این فرایند نیازمند نصب سازه‌های کنترل و مدیریت پیچیده آنها است که در حال حاضر غیرقابل اجرا است. با این شرایط، کشت دوم بسیار کم‌بازده خواهد بود و این هدف تولیدی نیز به صورت مطلوب محقق نخواهد شد.
همچنین در شرایط فعلی، هزینه مستقیم احداث زهکشی زیرزمینی در اراضی شالیزاری، بیش از 100 میلیون تومان در هکتار است و با توجه به مدت قرارداد و تورم، هزینه‌های این طرح بسیار فراتر از رقم فعلی نیز خواهد شد که ضربه سنگینی بر بیت‌المال وارد می‌کند. بی‌تردید، با احتساب هزینه‌های تخریب محیط زیستی و اجتماعی، هزینه این طرح بسیار بیشتر خواهد بود. با توجه به آسیب‌های متعدد مذکور، لازم است به جای صرف مبالغ هنگفت در فعالیت‌های عمرانی مطالعه‌نشده و فاقد توجیه مانند زهکشی در مقیاس وسیع، از روش‌های کم‌هزینه‌تر و پربازده‌تر که ذکر شد، برای امنیت غذایی استفاده کرد.
جهاد کشاورزی زهکشی را طرحی «پر محبت» خواند!
کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست و منابع طبیعی که برای جلوگیری از انجام عملیات زهکشی بدون پشتوانه کارشناسی در تمام اراضی قابل کشت سه استان شمالی به رئیس جمهور نامه نوشتند از فضای مجازی هم استفاده کردند تا سؤالات خود را از «فرزین فرهادی» مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی مازندران به‌عنوان یکی از استان‌های محل اجرای طرح بپرسند.
هیچ یک از سؤالات آنها پاسخی از سوی فرهادی نیافت و هیچ جوابی نیز برای این سؤال که آیا کشاورزان سه استان شمالی از این طرح خبر دارند یا با آن موافق هستند، نگرفتند. عجیب‌ترین پاسخ او به سؤال کارشناسان مبنی بر اینکه چرا اعتباری سه میلیارد دلاری به یک طرح مطالعه نشده اختصاص یافته است بود. او گفت: «همزمان با اجرای طرح، مطالعات طرح هم انجام خواهد گرفت.»
او اوضاع کشاورزی در استان‌های شمالی را نامساعد دانست و گفت: «ما دچار یک مشکل به اسم «ماندابی» در اراضی هستیم. حجم عظیمی از نزولات جوی سهم این دو استان است. 75 درصد از بارش‌ها و نزولات ما در فصولی می‌بارد که قابلیت استفاده ندارد و آسیب‌زا است.» او طرح زهکشی اراضی سه استان شمالی را جامع خواند و گفت: «این طرح مدتی است که مطرح است. بحث فقط احداث زهکش‌های زیرزمینی در اراضی کشاورزی نیست. من خودم کارشناس کشاورزی هستم و در زمین‌های کشاورزی استان رشد و نمو کردم.
کشاورزی نیاز به توسعه دارد. استان نیاز به تجهیزات و زهکشی دارد. اعتبارات هرساله دولت هم قطره چکانی است، برای همین برنامه نوسازی و تجهیز زهکشی استان که از سال 70 شروع شده در نهایت به تجهیز یک سوم اراضی منجر شده است» او گفت:«بخشی از اراضی کشاورزی استان قابلیت زهکشی دارد که باید روی آنها مطالعه و کار کرد.»
فرهادی بحث را به سمت آب بندان‌های استان برد و گفت: «با توجه به کندی ساخت سد در استان مازندران اگر ما بتوانیم دو نوبت آب مطمئن در اوایل خرداد و اوایل تیرماه را با استفاده از آب بندان‌ها تأمین کنیم می‌توانیم 340 میلیون متر مکعب آب ذخیره‌سازی کنیم.» فرهادی سیستم آبیاری کشور را سنتی و زهکشی و باعث افزایش راندمان آب دانست و گفت: «ان شاءالله این طرح با هزار و یک محبت دیگر بتواند به ما کمک کند.» او در واکنش به کارشناسان معترض که گفته‌اند طرح بدون حضور صاحب‌نظران و کارشناسان به تصویب رسیده گفت: «برای مطالعات بیشتر از نقطه نظر همه استادان فن و مراکز توسعه و تحقیق برنج استفاده می‌کنیم.»
او زهکشی را راهی دانست که اجازه می‌دهد بدون جایگزینی یک کشت، در اراضی کشاورزی شمالی در پاییز، کلزا تولید شود. فرهادی گفت که پس از 30 سال کار در اراضی شمالی به عینه شاهد افزایش محصول برنج در کشت اول با اجرای زهکشی بوده است، چون خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک بهبود پیدا می‌کند. او گفت: «حتی درختان 10 تا 20 سال باغ‌های مرکبات سیاه بیشه که باروری بسیار حداقلی داشتند با زهکشی تولید محصول بیشتری پیدا کردند.»
او این حرف‌ها را در پاسخ به نگرانی کارشناسانی زد که زهکشی در اراضی شمالی را باعث آلودگی آب و خاک، از بین رفتن مواد مغذی در خاک، کاهش تولید گندم و از دست رفتن اراضی می‌دانند تا آن‌طور که کارشناسان به «ایران»می‌گویند دست خالی‌تر و دلنگران‌تر از قبل به‌دنبال راهی برای جلوگیری از اجرای یک طرح مطالعه نشده باشند. نامه‌نگاری به رئیس جمهور نتیجه همین دلنگرانی است.
نظر شما