به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، حدود ۲۰ سال است که دولت‌های مختلف در ایران به‌دنبال اجرای طرح گردشگری در آشوراده بوده‌اند، اما به دلیل اختلافات گسترده در جزئیات طرح و مخالفت فعالان محیط زیست با ایجاد تاسیساتی مثل هتل در این منطقه، اجرای این پروژه همواره به‌تعویق افتاده است تا اینکه طی سال ۱۳۹۷ بین مجری (سازمان همیاری شهرداری گلستان) و ناظر (سازمان محیط زیست) توافق شد که طرح گردشگری آشوراده در قالب یک طرح طبیعت‌گردی با لحاظ نکات محیط زیستی اجرایی شود که البته این پروژه نیز با دستور مقام قضایی متوقف شد. اما استانداری گلستان طی روزهای ابتدایی امسال از صدور مجوز طبیعت‌گردی جزیره آشوراده در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور خبر داد. پس از آن نیز در چهارمین جلسه ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به اجرای طرح «طبیعت‌گردی» در جزیره آشوراده رای مثبت داده شد و بالاخره به تازگی این موضوع طی سفر استانی هیات دولت به استان گلستان به تصویب رسید.
به جریان افتادن گردشگری در آشوراده در حالی است که کارشناسان و فعالان محیط زیست، بارها و بارها نسبت به تهدیدات اجرای طرح گردشگری در این زیستگاه هشدار داده‌اند، چرا که آشوراده در شبه جزیره میانکاله واقع شده و البته تنها جزیره ایرانی دریای خزر است. از سوی دیگر یونسکو این منطقه را به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره معرفی کرده و علاوه بر این، نام تالاب میانکاله در کنوانسیون رامسر به‌ثبت رسیده و سازمان حفاظت محیط زیست نیز از آن به‌عنوان پناهگاه حیات وحش حفاظت می‌کند. مجموعه این موارد حاوی این پیام است که تالاب میانکاله، خلیج گرگان و جزیره آشوراده از نظر ارزش‌های زیستی و تنوع زیستی نیازمند توجهی ویژه و رویکردی متفاوت است.
بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۴ شورای عالی معماری و شهرسازی ایجاد مناطق نمونه گردشگری در محدوده مناطق چهارگانه محیط زیستی ممنوع اعلام شده و علاوه بر این، مصوبه دیگر این شورا که به سال ۱۳۹۷ بازمی‌گردد، ایجاد شهرک‌های گردشگری در مناطق محیط زیستی را ناممکن دانسته و سازمان حفاظت محیط زیست نیز در نشریه ۲۵۷ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ابلاغ کرده است که ایجاد زون تفرجی متمرکز در پناهگاه‌های حیات وحش ممنوع است. اما متاسفانه با وجود تمامی این دستورالعمل‌ها، ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور که مهم‌ترین رسالت آن، حفاظت هرچه موثرتر و احیای هر چه سریع‌تر تالاب‌های کشور است طی چهارمین نشست خود، اجرای طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده را البته با قید رعایت کامل موارد مرتبط با صیانت از این منطقه، تصویب کرد و فتح بابی شد برای تصویب این طرح توسط هیئت دولت.
این در حالی است که هرکسی که با اصول طبیعت‌گردی آشنایی داشته باشد به‌خوبی می‌داند که طرح‌های گردشگری و طبیعت‌گردی در زون‌های حساسی مثل آشوراده چه مشکلاتی برای آن منطقه و گونه‌های در معرض خطر انقراض ازجمله فوک خزری ایجاد می‌کند. علاوه بر این، هرچند که برای مدیریت پایدار زیست‌بوم‌ها تاکید بر برقراری تعادل بین حفاظت و بهره‌برداری است، اما زون‌های حساس استثنا بوده و در این پهنه‌ها، امکان ایجاد زون تفرجگاهی متمرکز را نخواهیم داشت. در نتیجه از آنجا که در قالب این طرح در نظر است آشوراده تبدیل به قطب گردشگری استان گلستان شود و همچنین برنامه‌ریزی شده تا در ۲۲ هکتار، زون تفرج متمرکز و زیرساخت‌هایی از جمله اقامتگاه، اسکله، آلاچیق، رستوران و … اجرا و احداث شوند، بدیهی است که چنین طرحی با موازین طبیعت‌گردی اصولی، منطبق نبوده و به نظر می‌رسد، تغییر نام طرح گردشگری آشوراده به طبیعت‌گردی صرفا برای جلوگیری از مقاومت‌های احتمالی و تسهیل تصویب و اجرای این طرح بوده است.
از این رو عمیقاً این نگرانی وجود دارد که دستگاه‌های مجری مطابق با معیارهای طبیعت‌گردی و ملاحظات آن در مناطق محیط زیستی و زون‌های حساس عمل نکنند. چرا که برهم خوردن امنیت این منطقه به معنای آسیب جدی به قلمرو زیستی گونه فوک خزری بوده و خلاف معاهدات بین‌المللی و اصول حفاظت از فوک خزری است. علاوه بر این، نگرانی دیگر این بوده که با اجرای طرح گردشگری آشوراده، راهی برای توسعه نامتوازن و ناپایدار در این منطقه باز شود و مانند بسیاری از نقاط به مرحله‌ای برسیم که دیگر نتوان پیامدهای مخرب محیط زیستی آن را مدیریت و کنترل کرد. از سوی دیگر، بهره‌برداری اصولی باید منجر به درآمدزایی مستقیم برای جوامع محلی و جلب مشارکت ایشان در حفاظت از محیط زیست شود، اما درباره طرح طبیعت‌گردی غیراصولی آشوراده به نظر می‌رسد که تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی قرار گرفته و بعید به‌نظر می‌رسد که منفعت مستقیم این طرح متوجه جوامع محلی منطقه شود. همچنین طی سال‌های اخیر با مرگ‌ومیر گسترده پرندگان مهاجر در این محدوده به دلیل آنچه که سم بوتولیسم گفته می‌شود، مواجه بوده‌ایم. علاوه بر این، خلیج گرگان و میانکاله به دلیل بهره‌برداری بی‌رویه آب در بالادست و پسروی دریاچه خزر به شدت در معرض خشکیدگی قرار گرفته‌اند.
در نتیجه این سوال مطرح است که در این شرایط و در حالی که میانکاله، خلیج گرگان و آشوراده با مشکلات و تهدیدات متنوعی دست و پنجه نرم می‌کنند و تا کنون راهکار عملی برای برون‌رفت آنها از بحران به اجرا نرسیده است، چگونه تصمیم بر اولویت‌بخشی و اجرای طرح گردشگری یا طبیعت‌گردی غیراصولی در جزیره آشوراده گرفته شده و بارگذاری‌های جدید چه‌قدر می‌تواند شرایط را بحرانی‌تر کند؟ آیا ارزیابی جامعی توسط ستاد ملی مدیریت تالاب‌ها از این مسئله صورت گرفته است؟ و اگر درآمد مستقیم این طرح متوجه جامعه محلی است، چه تمهیدات یا الزام‌های عملی پیش‌بینی شده تا برای مثال کشاورزان و شکارچیان این منطقه، دست از بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب و شکار غیرقانونی پرندگان مهاجر برداشته و از منافع اقتصادی طبیعت‌گردی مسئولانه جزیره آشوراده بهره‌مند شوند؟ و بالاخره مادامی که اظهارنظرهای غیرکارشناسی وزیر میراث فرهنگی را می‌شنویم، این سوال مطرح می‌شود که آیا سازمان حفاظت محیط زیست تلاش موثری برای روشنگری و آگاه‌سازی اعضای هیئت دولت و ستاد ملی مدیریت تالاب‌ها درباره پیامدهای تفرج متمرکز و گسترده در جزیره آشوراده مبذول داشته است؟
کلام آخر اینکه، امید است سازمان حفاظت محیط زیست، مقامات قضایی و ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور، مجددا در موضوع اجرای طرح طبیعت‌گردی و تفرج متمرکز آشوراده وارد شود و درخواست بازنگری این طرح را به هیئت دولت ارائه کند. چرا که در حال حاضر ضروری است، تمرکز و اولویت هیئت دولت و ستاد مدیریت و هماهنگی تالاب‌های کشور بر تخصیص اعتبار و همگرایی تمامی بخش‌های دست اندرکار برای رفع مشکلات و تهدیدات متعدد و متنوع تالاب میانکاله و خلیج گرگان قرار گیرد نه اجرای طرح گردشگری یا طبیعت‌گردی غیراصولی جزیره آشوراده و البته زمانی که تمامی این تهدیدات برطرف شد، می‌توان با نگاهی دقیق، جامع و کارشناسی به موضوع طبیعت‌گردی مسئولانه و جامعه‌محور در این منطقه پرداخت.
نظر شما