سلامت نیوز: هفته قبل چالوس قدر یک جوی آب داشت. آب در بالادست بود، اما در پایین دست نه. انگار که شعبده کرده و یا طلسم و وردی خوانده باشند؛ آب رودخانه به یک باره غیب شده بود. ماهی‌های محلی خیلی وقت است که قید این رودخانه را زده‌اند. آزاد، سفید، سوف؛ دیگر ماهی در این رود نیست. همه ماهی‌ها از گل ولایی که شرکت‌‌‌های شن و ماسه یا جاده‌سازی‌های اطراف به رود ریختند خفه شدند. چالوس سال‌هاست که دیگر شفاف نیست و این بار این رود بخت‌برگشته از همین آب هم دریغ شده. فعالان محیط زیست رد آب را از سرچشمه گرفتند و رسیدند به تونلی که آب را منحرف کرده.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، رودخانه چالوس عمری به درازای جنگل‌های شمال دارد. یکی از سه رودخانه حفاظت‌شده مازندران که به تعبیر اسماعیل کهن، پژوهشگر زبان و رفتارهای زبانی اسمش را از واژه یونانی Achelous به معنای خدای رود گرفته.
هفته قبل اما هادی کیادلیری، عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم و تحقیقات از این فرزند اقیانوس چیزی جز خشکی ندیده بود. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «این نه با عقل جور در می‌آید و نه کسی باورش می‌شود، اما من به چشم دیدم که رودخانه‌ای که جزء خروشان‌ترین رودخانه‌های ایران بود را به حالت مرگ کشاندند. از اول شهر چالوس تا دریای خزر کل مسیر رودخانه خشک شده و نه آب دارد و نه ماهی.»
فعالان محیط زیست سرنخ‌‌ها را دنبال کرده و به تونلی رسیدند که تمام آب را می‌بلعد. علی کاظمی، از فعالان محیط زیست منطقه در گفت‌و‌گو با «پیام ما» واقعه را این گونه شرح می‌دهد: «از قبل چالوس سد زدند و کل حجم آب وارد کانالی می‌شود که از کمربندی نوشهر به سمت شرق نوشهر می‌رود. هنوز اینکه این آب کجا می‌رود را نمی‌دانیم. قرار بود با یک تیم اکتشافی به منطقه برویم و انتهای کانال را رهگیری کنیم، اما هنوز موفق به این کار نشده‌ایم.»
بعد از اینکه خبر خشکی چالوس همه جا پیچید، حجم آب ورودی به رودخانه افزایش یافته اما همچنان بخش غالبی از آب روانه تونل می‌شود. بهنام کیاچهارباغی، یکی از دوست‌داران محیط زیست چالوس که از این رودخانه بازدید کرده به «پیام‌ما» می‌گوید: «حتی یک پنجم آبی که در بالادست است وارد رودخانه چالوس نمی‌شود. تمامی آب رودخانه را تونل می‌برد.»
تونل انتقال آب چالوس به آمل جزو طرح‌های ملی است و از سال 74 آغاز شده. قرار بود با تکمیل این طرح آب رودخانه چالوس پس از طی ۱۰۹ کیلومتر به دشت هراز در شهرستان آمل برسد. محمدابراهیم یخکشی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در آذر 98 آب انتقالی این رودخانه را مازاد خوانده و گفته بود: «این آب، آب مازاد رودخانه‌های خیرود، کجور و گلندرود است. آبی که به جای ریختن به دریا، برای بخش کشاورزی و شرب این مسیر در دسترس قرار می‌گیرد.»
آب را برای توسعه شالیزارهای نوشهر بردند
پیش‌بینی شده بود که با اجرای این طرح ۱۴ میلیون مترمکعب آب برای توسعه و رفع کمبود آب ۲ هزار و ۲۰۰ هکتار شالیزار و۱۴ میلیون مترمکعب برای آبیاری ۲ هزار و ۸۳۰ هکتار از باغ‌های مناطق جلگه‌ای تامین شود.
با این حال در سایت مهتاب قدس به عنوان شرکت مهندس مشاور آمده است که هدف از انتقال این آب تامین 53 میلیون مترمکعب آب شرب برای شهر‌های چالوس و نوشهر است.
هر چند که در بخش‌‌های دیگر اشاره‌ای به تامین 14 میلیون مترمکعب آب برای توسعه و رفع کمبود 2200 هکتار شالیزارها در دشت‌های ساحلی و تامین 10 میلیون مترمکعب آب برای آبیاری تکمیلی 2830 هکتار باغات و مرکبات در دشت‌های ساحلی شده است.
ردیف اعتبار ملی برای طرحی که مجوز محیط زیست ندارد
طرح انتقال آب چالوس به آمل در سطح پروژه‌های ملی تعریف شده و به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای تا سال ۹۸سالانه ۱۴۰ میلیارد تومان از اعتبارات ملی برای این پروژه هزینه شده. پروژه‌ای که البته محیط زیست به آن مجوزی نداده است. حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران به «پیام‌ما» می‌گوید: «طرح مطالعات این پروژه از سال 1366 انجام شده، اما طبق مدارکی که ما داریم مجوزی از سوی محیط زیست بابت این امر صادر نشده.»
با وجود نداشتن مجوز محیط زیست، این پروژه از سال 74 آغاز شده و تا سال 98 بالغ بر 38 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
به گفته ابراهیمی‌کارنامی در طرح مطالعاتی، آورد رودخانه 470 میلیون مترمکعب برآورد شده و حقابه رودخانه 120 تا 130 میلیون مترمکعب. او می‌گوید: «برآورد ما در دهه 60 حدود 470 میلیون مترمکعب آورد رودخانه است و میزانی که قرار بوده در طرح اولیه منتقل شود بالغ بر 350 میلیون مترمکعب بوده است.»
آب انتقالی مصرف شرب ندارد
طرح موسوم به انتقال آب به آمل دو سالی است که متوقف شده، اما آب از رودخانه چالوس به قطعه اول این تونل منتقل شده است. قطعه‌ای به طول 12 کیلومتر که انتهایش به رودخانه خیرودکنار در نوشهر می‌رسد. اما آبی که از رودخانه دریغ شده صرف چه می‌شود؟ جواب این است: «کشاورزی».
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان مازندران می‌گوید: «طرح به واسطه تبعاتش متوقف شده و صرفا تا رودخانه خیرودکنار پیش رفته. آنجا نیز آب صرف مصارف کشاورزی و باغداری و بخشی هم صرف پایداری رودخانه‌های دیگر می‌شود.» هر چند تامین آب شرب اولین هدف این انتقال عنوان شده اما ابراهیمی کارنامی می‌گوید که در آن منطقه اصلا مخزن آب شربی وجود ندارد.
آب چالوس در عوض چشمه گردو
ریشه ماجرا اما به یک معاوضه بر می‌گردد؛ آب چشمه گردو در عوض آب چالوس. «این انتقال آب چندین هدف داشت، یک بحث این بود که این آب را به نوشهر بدهند تا در عوضش آب چشمه گردو که کیفیت بهتری دارد را برای تامین آب شرب چالوس بگیرند.»
اگرچه در طرح مطالعاتی حقابه 120 تا 130 میلیون مترمکعبی برای رودخانه چالوس در نظر گرفته شده اما همین حقابه حداقلی هم اختصاص نیافته. ابراهیمی‌کارنامی ادامه می‌دهد: «مسئله اول ما این است که چرا اصلا این طرح انجام شده و مسئله دیگر اینکه چرا حقابه پایین‌دست رعایت نشده است؟ ما پیگیر این موضوع بودیم و حقابه پایین‌دست رها سازی شده، اما هنوز می‌بینیم که در بعضی روزها این حقابه رعایت نمی‌شود.»
انتقال آب برای اراضی شالیزاری در شهرستانی که میزان بارندگیش به نصف رسیده و بالغ بر 6 میلیون مترمکعب کسری مخزن دارد، انتقاداتی را به همراه داشته است.
این انتقال منجر به اختلافات درون استانی می‌شود
کوشان مهران، کارشناس‌ارشد علوم محیط زیست در این ارتباط به «پیام‌ما» می‌گوید: «طرح انتقال آب مثل جرقه‌ای است که می‌تواند اختلافات بین استانی و درون استانی را افزایش دهد. جایی که نیازمند انتقال آب است، اول از هر چیز باید مدیریت مصرف داشته باشد. مناطق شرقی مازندران تراکم جمعیتی بالایی دارد و می‌توانند از تصفیه پساب آنجا برای آبیاری اراضی استفاده کنند.
اما هیچ برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری درستی برای مدیریت آب ندارند و همان طور که آب را از سرشاخه‌های خوزستان به نقاط دیگر منتقل کردند و باعث بحران‌های اجتماعی شدند، الان به دنبال انتقال آب از غرب مازندران به شرق استان هستند؛ منطقه‌ای که از اتفاق، در این چند سال به دلیل هجوم مردم از استان‌های مختلف و ویلاسازی‌ها، مصرف آبش به شدت بالا رفته است.»
به گفته این کارشناس محیط زیست در منطقه عباس‌آباد که تا چالوس 40 کیلومتر فاصله دارد سطح چاه‌ها به شدت افت کرده و صنایع منطقه را دچار مشکل کرده است. این در حالی است که با این انتقال آب، جلوی تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی هم گرفته و زمینه مرگ آبزیان فراهم می‌شود.
نظر شما