سلامت نیوز:با اینکه نخل‌ها از درختانی هستند که نیاز آبی کمتری دارند و در مقایسه با برخی دیگر از درختان در مقابل کم آبی مقاوم‌ترند اما خشکسالی‌های مستمر که طی 10سال اخیر اتفاق افتاد، نخلستان‌های کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده به‌طوری که موجب افت کیفیت محصول خرما و در برخی موارد خشک شدن نخل‌ها شده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ،به دنبال این وضعیت «طرح تحول کشاورزی دشتستان» استان بوشهر پس از انجام مطالعات آن در سال‌های 96-95 در سال 97 به فاز اجرایی رسید. این طرح شامل نخیلات شهرستان دشتستان نیز می‌شود. لذا اجرای آن در نخلستان‌های برخی مناطق این شهرستان نیز آغاز شده است تا گامی بلند برای افزایش میزان و کیفیت محصول خرما و نجات نخیلات این استان از خشکسالی‌ها برداشته شود. نجات نخلستان‌هایی که موجب اشتغال 167هزار نفر شده و منبع اصلی درآمد بخش عظیمی از جمعیت این استان را در برگرفته است.

محمدجعفر کشاورزی، کشاورز ساکن وحدتیه که یکهزار و 400 نخل دارد و برخلاف بسیاری از کشاورزان منطقه خود نخل‌هایش را با سیستم تحت فشار قطره‌ای آبیاری می‌کند، در خصوص مشکلات نخلستان‌های این استان به «ایران» می‌گوید: بنده جزو کشاورزان پیشگامی بوده‌ام که نخل «مجول» کشت کرده ام. این نوع نخل در دولت‌های قبلی وارد کشور و بین کشاورزان توزیع شد که از نظر کیفیت در دنیا ارزشمند است چون دانه درشتی دارد و به‌لحاظ قیمتی هم برای کشاورز مناسب است.

وی ادامه می‌دهد: در ابتدا 70 درخت نخل مجول داشتم که با توسعه آن امروز به 320 نخل رسیده است البته به دیگر کشاورزان هم از این رقم داده‌ام تا در منطقه گسترش پیدا کند و دیگر کشاورزان نیز از این رقم باکیفیت خرما بهره ببرند.این کشاورز می‌افزاید: نخل دیگری با عنوان نخل «برحی» نیز در این منطقه کاشته‌ام که بسیار پرثمر است به‌طوری که برخلاف نخل‌های معمولی نظیر «کبکاب» که تا 50کیلو خرما می‌دهند این نوع نخل طی 6 ماه 300 تا 400کیلو محصول دارد و حتی علاوه بر رطب و خرمای آن، از «خارک» یا میوه نارس آن نیز استفاده می‌شود چون در مرحله نارس بودن نیز بسیار شیرین است.

 استفاده غیرمجاز از آب شیرین رودخانه

کشاورزی با بیان اینکه با وجود استفاده از رقم‌های خوب نخل در این منطقه کیفیت آب کشاورزی برای کشت این نوع محصولات پرثمر پایین است، می‌گوید: EC آب (شوری آب) این منطقه بالاست لذا برای کشت این محصولات مناسب نیست چون اینها نیازمند آب شیرین است و بارها از سازمان آب و فاضلاب منطقه درخواست کرده‌ایم که آب شیرین از رودخانه شاپور را به‌صورت قانونی و برای زمان کمی در سال در اختیار ما قرار دهند اما موافقت نکرده‌اند و می‌گویند امکانش وجود ندارد در صورتی که هم اکنون بسیاری از افراد به‌صورت غیرقانونی و با استفاده از پمپ از آب این رودخانه برداشت می‌کنند.

وی با اشاره به وقوع سیل در این استان اظهار می‌دارد: چندین سال دچار خشکسالی بودیم از سال گذشته تاکنون نیز بارش‌ها به گونه‌ای بود که طی 6 ساعت حدود 160میلیمتر به‌صورت سیل آسا باران بارید در صورتی که متوسط سالانه بارش در استان بوشهر 250میلیمتر است اما این بارش در مدت 6 ساعت صورت گرفت و موجب آسیب به محصولات شد و پس از این سیل در دی ماه نیز تاکنون بجز 2 مورد بسیار ناچیز، دیگر بارندگی نداشته‌ایم.

سیل امسال در این استان موجب شد 22 میلیون تومان برای آسیب‌های وارد شده به نخلستان هزینه کنم اما هنوز تسهیلات یا وامی به ما داده نشده است.این نخلدار باسابقه بوشهری در خصوص هزینه نگهداری نخل‌ها می‌گوید: برای رسیدگی به نخلستان 2 کارگر دارم که حدود 10 تا 12میلیون تومان فقط هزینه کارگری داریم که با دیگر هزینه‌های مربوط به تهیه کود و... بیش از این مقدار می‌شود چون هزینه‌ها بالاست و امسال نیز به‌خاطر وضعیت کرونایی متأسفانه فروش و قیمت خرما افت زیادی داشته و بخش زیادی از خرماهای تولیدی استان بوشهر در سردخانه‌ها مانده است چون خرما در سبد غذایی خانوارها نیست و جزو خوراکی‌های ضروری محسوب نمی‌شود و بیشتر برای برگزاری مراسم سوگواری و... استفاده می‌شود.

وی با اشاره به ارقام باکیفیت نخل در این استان می‌گوید: رقم مجول در نخلستان‌های استان کم است چون از یکهزار نخل «مجول» وارداتی که سهم استان بوشهر بوده فقط 300 نخل آن باقی مانده و بقیه از بین رفته است چون به هر کشاورزی تعداد انگشت شمار داده شد در صورتی که اگر این رقم از نخل در یک مکان تجمیع می‌شد شاید گسترش بیشتری پیدا می‌کرد و از بین نمی‌رفت.

البته کشت این رقم از نخل مراقبت بسیاری می‌خواهد و چون بسیاری از کشاورزان در این زمینه آگاهی و دانش نداشتند بتدریج از بین رفت.وی با انتقاد از بی‌توجهی مسئولان استان از تجربیات کشاورزان باسابقه استان در حوزه کشاورزی، درباره راهکارهای کاهش آسیب‌ها به نخلستان‌ها می‌گوید: طی سال‌های گذشته کلاس‌های آموزشی برای کشاورزان منطقه برگزار می‌شد که در افزایش سطح آگاهی کشاورزان بسیار مؤثر بود و هم اکنون نیز برخی از آسیب‌ها به‌دلیل اطلاعات کم کشاورزان در کشت، نگهداری نخلستان و محصولات است اما این کلاس‌ها مدت‌هاست که دیگر برگزار نمی‌شود در صورتی که علاوه بر برگزاری این کلاس‌ها باید به باغ‌ها سرکشی شود و حتی آب و خاک مناطق مختلف برای حاصلخیز شدن باغ‌ها و... هرچند وقت یکبار مورد آزمایش قرار گیرد تا کیفیت لازم برای کشت را داشته باشند. 

انجام تحقیقات؛ علت اصلی پیشرفت کشورها در زمینه خرمای باکیفیت

کشاورزی معتقد است، تحقیقات در دنیا حرف اول را می‌زند و تصریح می‌کند: دلیلی که موجب شد خرما در برخی از کشورها نظیر هند، چین، مصر و مراکش بویژه اردن که هم اکنون در زمینه کشت خرمای «مجول» بسیار پیشرفت کرده، تحقیقات بسیاری بود که در آن کشورها در این زمینه انجام شده است.

حذف روش آبیاری سنتی غرقابی در نخیلات استان

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهاد کشاورزی استان بوشهر نیز با اشاره به اجرای طرح تحول کشاورزی دشتستان که شامل نخلستان‌ها نیز می‌شود،  می‌گوید: این طرح جزو طرح‌های بزرگی است که در کارگروه اقتصاد مقاومتی مصوب شده و بخشی از آن به نخیلات مربوط می‌شود.

این طرح به اصلاح شیوه‌های آبیاری و... می‌پردازد که هم اکنون این طرح در مرحله‌ای قرار دارد که شامل نخلستان‌ها می‌شود.مسعود خوارزمی نیا در خصوص اهداف اجرای طرح نخلستان در قالب طرح تحول کشاورزی دشتستان اظهار می‌دارد: افزایش راندمان، ارتقا و بهره‌وری آب از طریق انتقال آب با لوله، تغییر شیوه آبیاری سنتی به روش‌های نوین، اصلاح و نوسازی نخیلات موجود، حذف و جایگزین کردن نخیلات کم بازده با پربازده و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه از جمله اهداف این طرح است.

وی با بیان اینکه ضرورت و پیش نیاز طرح هم تأمین آب مطمئن و تنظیم شده است، تغییر روش‌های سنتی و غرقابی و تأمین نهاده‌های کشاورزی را از ملزومات طرح عنوان می‌کند.خوارزمی نیا می‌افزاید: طرح تحول کشاورزی دشتستان شامل34هزار و 250هکتار است که شامل اراضی و باغ‌ها شهرهای دالکی، وحدتیه و... می‌شود و منظور از باغ‌ها هم اغلب نخیلات است.

وی وسعت نخیلات دشتستان را بالغ بر 18هزار هکتار عنوان می‌کند و درباره تعداد درختان نخل می‌گوید: بر اساس اصول علمی کشاورزی در هر هکتار 156 اصله نخل باید کاشته شده باشد که البته این میزان در عمل بیشتر است چون کشاورزان از سال‌ها قبل این کار را انجام داده‌اند و فاصله‌ها به‌صورت علمی رعایت نشده است.این مسئول ادامه می‌دهد: اراضی کشاورزی و باغ‌های شهرهای دالکی و وحدتیه از سد در حال احداث دالکی سیراب می‌شوند ولی چون هنوز سد به‌طور کامل احداث نشده اجرای این طرح هنوز در این مناطق آغاز نشده چرا که این طرح با محوریت تأمین آب مطمئن اجرایی می‌شود.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهاد کشاورزی استان بوشهر تصریح می‌کند: هم اکنون این طرح فقط در شبکه‌های زیرمجموعه سد رئیسعلی دلواری شامل مناطق شبانکاره، آبپخش و سعدآباد، در حال اجراست.وی با اشاره به اینکه طرح تحول کشاورزی برای اجرا مراحل مختلفی دارد، می‌گوید: این طرح در مرحله نخست و طی تفاهمنامه منعقد شده بین استانداری و نماینده‌های وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان مدیریت در حدود 10هزار و 100 هکتار وارد فاز مطالعه و اجرایی شده است.

از این میزان، 2هزار و 400 هکتار آن مربوط به نخیلات سعدآباد، 6 هزار و 500 هکتار نخیلات آبپخش و یکهزار و 200 هکتار هم نخیلات منطقه «کلل» می‌شود که در این بخش نیز عملیات اصلاح شیوه‌های آبیاری را شروع کرده‌ایم.خوارزمی نیا تصریح می‌کند: شیوه آبیاری کنونی نخیلات به روش «غرقابی» است که در این شیوه 20 تا 30 اصله نخل از طریق بند خاکی به ارتفاع حدود یک تا 2متر محصور می‌شود و این بند خاکی مانند استخر برای دوره آبیاری 4 تا 6ماهه پر از آب خواهد بود اما این شیوه آبیاری مشکلاتی دارد که از جمله آن می‌توان به مصرف بی‌رویه آب، کوبیدگی خاک بر اثر فشار وارده حجم آب روی خاک، خفگی ریشه‌ها، کمبود آب در رده‌های پایین دست، افزایش آفت‌های گیاهی، مشکلات زیست محیطی اشاره کرد.

همه این مشکلات در نهایت منجر به کاهش محصول در واحد سطح و کاهش منابع آبی موجود و بروز مشکلات اقتصادی برای کشاورزان خواهد شد.این مسئول اظهار می‌دارد: با توجه به این شرایط، اصلاح شیوه آبیاری یک ضرورت است و حتماً باید در منطقه انجام شود چون با اصلاح این شیوه، افزایش راندمان آبیاری به 85درصد می‌رسد.

البته کاهش هدررفت آب و کاهش مشکلات زه کشی، بهره‌برداری بهینه از منابع آبی موجود و افزایش تولید محصول در واحد سطح، بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان از دیگر مزایای استفاده از شیوه نوین آبیاری است.خوارزمی نیا درباره وضعیت اجرای طرح نخلستان در شهرستان دشتستان می‌گوید: مطالعه، طراحی و عملیات آبیاری تحت فشار این طرح در منطقه سعدآباد که شامل نخیلات می‌شود، انجام شده و شبکه‌ها هم حدود 80درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

البته در بخش‌هایی که شبکه‌های آبیاری انجام شده، وارد فاز درون مزرعه‌ای نیز شده‌ایم به‌طوری که مدت یک ماه است عملیات درون مزرعه‌ای برای یکهزار و 900 هکتار از یکهزار انجام شده است همچنین برای 600 هکتار از آن این عملیات آغاز شده و برای یکهزار و 600 هکتار آن نیز عقد قرارداد شده است. 

استفاده از لوله‌های «یو پی وی سی» در نخلستان‌ها برای نخستین بار در کشور

وی اظهار می‌دارد: شبکه آبرسانی این طرح نیز از طریق لوله‌های «یو پی‌وی‌سی» است که برای نخستین بار در کشور در این وسعت و از این لوله‌ها برای نخیلات استفاده می‌شود.قبلاً از لوله‌های پلی اتیلن استفاده می‌شد اما این لوله‌ها مزایای زیادی دارند که از جمله آن داشتن عمر مفید و مقاومت بیشتر این لوله‌ها نسبت به لوله‌های پلی اتیلن و قیمت مناسب است.

خوارزمی نیا در خصوص دیگر اقدامات انجام شده می‌گوید: اجرای پایلوت اصلاح شیوه آبیاری نخیلات روستای چهاربرج منطقه آبپخش، انجام مطالعات اجتماعی طرح در 7هزار و 960هکتار از دیگر اقدامات انجام شده است که شامل برگزاری کلاس‌های آموزشی برای کشاورزان با هدف آگاهی بخشی و افزایش شناخت آنها از اهداف و نحوه اجرای این طرح است تا بتوانند همکاری بهتری داشته باشند.

همچنین ایجاد شرکت‌های تعاونی تولید در مناطق آبپخش و سعدآباد نیز در دیگر اقدامات انجام شده است.خوارزمی نیا اظهار می‌دارد: تاکنون 44میلیارد و 900 میلیون تومان برای اجرای طرح تحول کشاورزی دشتستان هزینه شده است. وی تصریح می‌کند: هم اکنون به‌خاطر استفاده از شیوه سنتی آبیاری و... شاید حدود 30درصد محصول را از نخیلات داشته باشیم یعنی به ازای هر مترمکعب آب مصرفی حدود 300 تا 350 گرم محصول به دست می‌آید که با اجرای این طرح، میزان محصول تولیدی خرما به یک کیلو و 300 گرم افزایش خواهد یافت.