سلامت نیوز:نزدیک ظهر است و شما مثل همه روزها منتظر بازگشت فرزندتان از مدرسه هستید، او سر ساعت به خانه می‌رسد، اما مثل همیشه سرحال نیست. از اتفاق‌های روزمره مدرسه چیزی برای شما تعریف نمی‌کند، اضطراب دارد و حتی غذایش را نمی‌خورد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند ،کنجکاو می‌شوید و علت را از او می‌پرسید، اما پاسخی نمی‌گیرید. بعد از گذشت چند ساعت فرزندتان پیش شما می‌آید و می‌گوید امروز غریبه‌ای قصد داشته است به او نزدیک شود یا به او تعرض کرده است. شوکه‌می‌شوید و به احتمال زیاد نمی‌دانید چه کاری باید انجام دهید و به کجا مراجعه کنید؟ باید سکوت کنید و موضوع را مثل راز میان خود و کودک‌تان نگه دارید یا آن را به کسی بگویید؟
آیا باید به پلیس مراجعه کنید؟ برخورد پلیس در این مواقع چگونه خواهد بود؟ این اتفاق دقیقا چه زمانی رخ داده است؟ آثار جرم تا چند ساعت روی بدن فرزندتان باقی خواهند ماند و قابلیت پیگیری دارد؟ چه برخوردی باید با فرزندتان داشته باشید؟ اصلا تا به حال به او درباره چنین حادثه‌هایی و خودمراقبتی آموزشی داده‌اید؟ الهه خوشنویس، روانشناس و فعال حقوق کودک در ادامه درباره نکاتی می‌گوید که هر پدر و مادری باید قبل و بعد از تعرض به کودکان خود بدانند، هادی شریعتی، حقوقدان و رئیس هیأت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان درباره نکات حقوقی که والدین باید بعد از وقوع تجاوز در مورد فرزندان‌شان رعایت کنند، توضیح می‌دهد.
بسیاری از ما همیشه منتظر وقوع حادثه و اتفاق می‌مانیم و وقتی کار از کار گذشت، تصمیم می‌گیریم چه کاری باید انجام دهیم. در صورتی که اگر قبل از وقوع حادثه فکری برای آن کرده باشیم، هرگز با اتفاق غیرقابل پیش‌بینی روبه‌رو نخواهیم شد. الهه خوشنویس، روانشناس معتقد است «اگر والدین از سنین پایین به فرزندان‌شان خودمراقبتی را آموزش بدهند، قطعا از میزان انواع کودک‌آزاری و آسیب‌های آن کاسته خواهد شد.»
به گفته خوشنویس خودمراقبتی مجموعه‌ای از رفتارها و آموزش‌هایی است که والدین باید از سنین ٣ تا ٦ سال کودکان خود را نسبت به آن آگاه‌کنند. این آموزش‌ها می‌تواند به کودک کمک کند به‌سادگی تسلیم خواسته دیگران نشود و به افراد غریبه اعتماد نکند.
کودکان‌مان را نسبت به اندام‌های خصوصی‌شان آگاه کنیمخودمراقبتی شامل یک‌سری از رفتارهایی است که حتما از طرف والدین باید به کودکان آموزش داده شود. والدینی که مفاهیم خودمراقبتی در سن مناسب را به فرزندان‌شان بیاموزند، درواقع آنها را در برابر خطری جدی و مهم واکسینه می‌کنند.
در بحث خودمراقبتی چند نکته حائز اهمیت است که یکی از آنها شناساندن مفهوم قسمت خصوصی و غیرخصوصی بدن به کودکان است. به گفته خوشنویس «والدین باید حتما به کودک آموزش‌دهند که بدنش متعلق به او است و اندام خصوصی مثل دست، پا، گوش یا چشم بخشی از بدنش است، ولی این اندام‌ها برای مراقبت با لباس زیر پوشانده می‌شوند و کسی اجازه ندارد اندام خصوصی‌اش را ببیند، دست بزند و در مورد آنها از او سوال کند و او هم نباید به اندام خصوصی کسی دست بزند یا نگاه کند.»
برای کودکان‌مان حریم خصوصی و دایره امنیت بسازیمیکی دیگر از مواردی که والدین وظیفه دارند به کودک‌شان آموزش دهند این است که مفهوم حریم خصوصی را برای آنها تعریف کنند. پدر و مادر وظیفه دارند برای کودک خود یک دایره امنیت مشخص کنند. به گفته این فعال حقوق کودک «کودک باید با کمک والدین خود تعدادی از افراد مورداعتماد و امن را انتخاب کند و در این دایره راه بدهد.» افراد حاضر در دایره حداقل سه نفر و می‌تواند تعداد بیشتری هم باشند، این موضوع کاملا به روابط و شرایط کودک بستگی دارد.
خوشنویس درباره اینکه دلیل ایجاد دایره امنیت چیست، توضیح می‌دهد: «ما این دایره را برای کودکان درست می‌کنیم تا به آنها بگوییم افراد انتخاب‌شده در دایره امنیت افراد امین تو هستند و اجازه داری رازهایت را فقط با این افراد در میان بگذاری. کودک باید به گونه‌ای آموزش دیده باشد که اگر دچار مشکلی شد، افراد داخل دایره اولین افرادی باشند که برای بازگو کردن مشکلش به آنها مراجعه می‌کند.»
حس خوب و بد کودکان خیلی سریع تفاوت بین حس خوب و بد را می‌فهمند. اما گاهی اوقات به دلیل اعتماد به فردی اشتباه دچار سردرگمی می‌شوند و این والدین هستند که باید آنها را از اشتباه بیرون آورند. الهه خوشنویش معتقد است بچه‌ها باید بدانند ارتباطی که با آنها برقرار می‌شود، چه زمانی خوب است و چه زمانی بد. او نقش والدین را در فهماندن این حس به کودکان بسیار مهم می‌داند.
«والدین باید در قالب مثال برای کودکان خود حس خوب و بد را توضیح دهند. اما بعد از بازگوکردن حس خوب و بد از طرف کودک وظیفه اصلی والدین تازه آغاز می‌شود. پدر و مادر باید به کودک خود این اطمینان را بدهند که وقتی احساس خوب یا بد خود را با آنها در میان بگذارد، به او و احساسش اعتماد خواهند داشت و او را تنبیه یا سرزنش نخواهند کرد.
باید به آنها بگوییم وقتی نسبت به فردی احساس بدی داشتند، مخالفت خودشان را در برابر درخواست آن فرد صریحا اعلام کنند.» حس اطمینان کودک به والدینش باید به گونه‌ای باشد که حتی با وجود تهدید شخصی باز هم موضوع را با آنان یا افراد حاضر در دایره امنیت در میان بگذارد و اطمینان داشته باشد که در هر صورت خانواده‌اش حق را به او خواهند داد و پشتیبانش خواهند بود.
راز خوب و بدرازداری همیشه خصوصیت رفتاری خوبی است، اما پیش از آنکه رازدار خوبی باشیم، باید فرق بین راز خوب و بد را بدانیم. این روانشناس با اعتقاد به اینکه این پدر و مادر هستند که باید به فرزندان خود مفهوم راز خوب و بد را یاد بدهند، تأکید کرد: «باید به کودک گفته شود راز خوب، رازی است که به کسی صدمه‌نمی‌زند، اما راز بد امکان دارد به دیگران یا به خود کودک صدمه بزند. به طور مثال به او بگوییم اگر دوستی از او خواست اندام خصوصی‌اش را ببیند، با قاطعیت نه بگوید، آنجا را ترک کند و به والدینش اطلاع دهد تا از وقوع هر گونه آسیب احتمالی پیشگیری شود.»
هدیه و حق‌السکوت
به گفته این فعال حقوق کودک باید مفاهیم را برای کودکان روشن و واضح بیان کنیم و هیچ علامت سوالی را در ذهن فرزندمان باقی نگذاریم. «باید به کودک آموزش دهیم هدیه چیزی نیست که کسی یواشکی به دیگری بدهد. اگر شخصی یواشکی چیزی به او داد و در عوض درخواست دوستی و نزدیک‌ترشدن و پنهان ماندن رابطه را مطرح کرد، سریعا این موضوع را با والدینش در میان بگذارد.»
مهارت‌های نه گفتن خوشنویس مهارت نه گفتن را مهم‌ترین مهارتی می‌داند که والدین باید آن را به کودکان‌شان آموزش دهند. «به کودکان‌مان بیاموزیم اگر فردی درخواستی از او داشت که حس خوبی به او منتقل نمی‌کرد، همان لحظه با آن درخواست مخالفت کند و این اطمینان را داشته باشد که مشکلی برایش پیش نخواهد آمد. زمانی کودکان‌مان به راحتی می‌توانند در برابر درخواست‌های نابجا نه بگویند که وقتی به او نه می‌گوییم برای مخالفت‌مان دلیل داشته باشیم و آن را با او در میان بگذاریم.
بنابراین یاد می‌گیرد که در آینده مخالفتش را حتی با نظر ما به راحتی و روشنی ابراز کند و نه بگوید. به این ترتیب به فرزندان‌مان می‌آموزیم که خودمان نخستین کسانی هستیم که به حریم خصوصی او احترام می‌گذاریم و به او اجازه می‌دهیم در مورد امور شخصی‌اش اعمال نظر کند و در مقابل آنچه برایش ناخوشایند یا مبهم است، حتی به والدینش نه بگوید و اعتماد به‌نفس لازم را داشته باشد. اعتماد به نفس بهترین و ارزشمندترین میراث والدین برای فرزندان است.»
اگر افراد دایره امنیت در شرایط اضطراری در دسترس نبودند«ممکن است برخی اوقات والدین در زمان بروز مشکلات در کنار فرزندان‌شان حضور نداشته باشند یا اصلا موضوع به گونه‌ای باشد که کودک نتواند آن را با والدین یا افراد در دایره امنیتش در میان بگذارد. بنابراین در این مواقع باید چند شماره تلفن به او یاد بدهیم. نخستین شماره ١٢٣فوریت‌های بهزیستی و دیگری ٤٢١٥٢ صدای یارا است.»
به فرزندمان این اطمینان را بدهیم که در صورت بروز حادثه می‌تواند با این شماره‌ها تماس بگیرد و افرادی در آنجا حضور دارند که او را نمی‌شناسند، اما حتما به او کمک می‌کنند. آزار جنسی پدیده‌ای دور نیست و فقط برای دیگران اتفاق نمی‌افتد.
بنابراین به فرزندان‌مان خودمراقبتی را آموزش دهیم و به آنها اطمینان بدهیم که هر وقت ناراحتی، اضطراب یا ترسی را تجربه کردند، می‌توانند احساسات خود را با یکی از افراد درون دایره امن خود در میان بگذارند.- به آنها بیاموزیم که هر گونه رفتار یا گفت‌وگوی مشکوک را به ما اطلاع دهند.- به آنها اطمینان بدهیم که به مسائل‌شان اهمیت می‌دهیم و برای شنیدن آنها (بدون قضاوت، تهدید یا تنبیه) همیشه آماده‌ایم.
بعد از وقوع حادثه چه کنیم؟
به گفته این روانشناس بعد از تعرض به فرزندمان نخستین کاری که باید انجام دهیم،این است که همراه کودک به پزشک مراجعه کنیم. از پزشک بخواهیم اگر لازم است او را از نظر بیماری‌های مقاربتی مورد آزمایش قرار دهد. حتما به پلیس گزارش دهیم. سعی کنیم کودک را از محیطی که مورد آزار قرار گرفته است برای مدتی دور کنیم.
به کودک اطمینان بدهیم که او تنها کسی نیست که چنین اتفاقی برایش افتاده و در هر شرایطی مراقب او خواهیم بود. «والدین برای اینکه ذهن کودک را از موضوع دور کنند، می‌توانند مسئولیتی را به او بسپارند. اگر می‌توانند حیوان خانگی برایش بگیرند و اگر شرایط نگهداری از حیوان خانگی را ندارند مسئولیت نگهداری از یک گیاه را به عهده او بگذارند. این کار باعث می‌شود کودک روی آن مسئولیت متمرکز شود و احساس مثبت و ارزشمند بودن کند.»
درنهایت باید گفت والدین همیشه همراه و در کنار فرزندان‌شان نیستند. بنابراین لازم است قبل از آنکه یک کودک‌آزار آنها را با مفهوم کودک‌آزاری آشنا کند؛ مهارت‌های خودمراقبتی را به آنها آموزش دهند.
درصورت مواجهه با کودک آزاری جنسی چه باید کرد؟
سکوت نکنید
شاید نخستین چیزی که بعد از بیرون آمدن از شوک حادثه به ذهن والدین خطور کند، این باشد که از ترس آبرو یا نداشتن آگاهی کامل تصمیم بگیرند در برابر این موضوع سکوت کنند. هادی شریعتی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان در گفت‌وگو با «شهروند» از والدین می‌خواهد در صورت مواجهه با کودک آزاری جنسی به هیچ عنوان سکوت نکنند. به گفته او «مهم‌ترین دستمایه آزارگر برای تداوم رفتار مجرمانه‌اش، سکوت والدین است.
باید به کودک اطمینان دهید که مراقبش هستید و او را به حرف‌زدن درباره آزاری که دیده تشویق کنید.»از ادله اثبات جرم محافظت کنیدبه گفته شریعتی این والدین هستند که باید از آثار جرم محافظت کنند. «درخواست من از والدین این است که تا زمان مراجعه به پزشکی قانونی و طی کردن مراحل اثبات جرم به هیچ عنوان کودک خود را به حمام نبرند. نگذارند کودک‌شان دندان‌هایش را مسواک بزند. لباس‌های او را نشویند، زیرا ممکن است لباس‌هایی که کودک در موقع آزار به تن داشته، به روند تشخیص در پزشکی قانونی کمک کند.»
در نخستین فرصت به نهادهای انتظامی و قضائی اطلاع دهید
گاهی شوک‌های روانی بعد از آزار، خانواده‌ها را دچار آشفتگی و تعلل در پیگیری‌های انتظامی و قضائی می‌کند. این حقوقدان تاکید می‌کند که در این مواقع والدین باید آرامش خود را حفظ کنند و ضمن حفاظت از آثار جرم، بلافاصله موضوع را به پلیس گزارش دهند و با طرح شکایت در کلانتری یا دادسرا، نامه ارجاع به پزشکی قانونی را دریافت و به سرعت به پزشکی قانونی مراجعه کنند. به گفته این فعال حقوق کودک «خانواده‌ها به هیچ وجه نباید نگران مطلع شدن سایر افراد از موضوع شکایت باشند، زیرا فرآیند دادرسی در جرایم جنسی کاملا محرمانه است و هیچ‌کس به اطلاعات پرونده دسترسی نخواهد داشت.»
زمان را از دست ندهید
شریعتی با تأکید بر اینکه ساعت‌های اولیه بعد از وقوع کودک آزاری جنسی، لحظات مهمی برای اثبات جرم هستند که در اصطلاح پزشکی قانونی به این زمان «لحظات طلایی» می‌گویند. شریعتی ٦ساعت اولیه بعد از وقوع آزار را بهترین زمان تشخیص و اثبات جرم در پزشکی قانونی دانست و گفت: «در آزارهای همراه با انزال، گاهی تا ۷۲ساعت بعد نیز می‌توان آزارگر را از طریق نمونه‌برداری و مشاهده میکروسکوپی شناسایی کرد. پس زمان را از دست ندهید.»
در مقابل تهدید آزارگر تسلیم نشوید
این حقوقدان در انتها تأکید کرد: «اگر آزارگر شما یا کودک‌تان را تهدید می‌کند، با مراجعه به کلانتری، پلیس را در جریان بگذارید و به اتهام ارعاب و تهدید، شکایت جداگانه‌ای علیه او ثبت کنید. هیچ‌وقت در برابر تهدید آزارگر تسلیم نشوید، زیرا این کار منجر به گستاخ‌تر شدن آزارگر و تداوم رفتار مجرمانه او خواهد شد.»
نظر شما