به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جوان ، به خصوص اینکه مصرف مشروبات الکلی حتی مشروبات الکلی بر پایه اتانول که مشروبات استاندارد و غیرسمی محسوب می‌شود، عوارض متعددی بر سلامتی افراد بر جای می‌گذارد و از همه مهم‌تر عوارض و تبعات اجتماعی مصرف این مشروبات است.
به گونه‌ای که یک راننده مست می‌تواند جان ده‌ها و حتی صدها نفر را به خطر بیندازد. همچنان که آمار ارتکاب به جرائم و خشونت در حالت مستی بالاتر و احتمال وقوع جرائم و جنایات در چنین حالتی به مراتب بیشتر است. با وجود این آنجا هم مانند حکایت دخانیات پای پول و سودهای میلیاردی شرکت‌های چندملیتی در میان است و به همین‌خاطر با وجود اثبات سرطانزا بودن مصرف سیگار و دخانیات، این تجارت هیچ‌گاه برچیده نمی‌شود و حتی به اشکال و بهانه‌های مختلف گسترش می‌یابد.
ماجرای کارخانجات مشروب‌سازی در دنیا هم از همین آبشخور ارتزاق می‌کند و گردش مالی چندین میلیاردی مشروبات الکلی موجب‌شده تا با وجود صدها مقاله و پژوهشی که همه ساله درباره عوارض این مسکرات منتشر می‌شود، همچنان این کارخانه‌ها باز باشند و محصولات خود را تولید و صادر کنند. با وجود این حتی در کشورهای غربی و کشورهایی که شرب خمر محدودیت قانونی ندارد، با قوانینی همچون محدودیت سنی برای مصرف مشروب یا ممنوعیت رانندگی در حالت مستی، تبعات اجتماعی گسترده آن را کنترل می‌کنند.
با تمام این‌ها طبق گزارش پایگاه خبری ایستاسیتا در سال ۲۰۲۲، ۳ میلیون نفر بر اثر مصرف مشروبات الکلی جان خود را از دست داده‌اند. با دکتر محمد کریمی‌نیا، مشاور معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در امور پدافند زیستی درباره تبعات مصرف مشروبات الکلی و راهکارهای مواجهه با این پدیده به گفتگو نشستیم.
ماجرای مشروبات الکلی دست‌ساز نشان می‌دهد متأسفانه مصرف الکل در جامعه ما بالاست و هر روز آمار جدیدی در رابطه با مرگ و مسمومیت افراد با مشروبات الکلی دست‌ساز منتشر می‌شود، اما سؤال اینجاست که آیا عوارضی نظیر مرگ و مسمومیت فقط محدود به مشروبات تقلبی و دست‌ساز و متانول است یا مصرف مشروبات غیرتقلبی هم عوارض خاص خودش را دارد؟
یکی از نوشیدنی‌های پرمصرف در سطح جهان مشروبات الکلی است که به عناوین مختلف در جوامع مختلف و کارخانجات مختلف و از منابع و از گیاهان مختلف تولید می‌شود. همانطور که یکی از تجارت‌های بزرگ دنیا دخانیات و خاصه سیگار است، اما کارخانه‌های دخانیات در سطح جهانی تعطیل نمی‌شود، چراکه سود یک عده‌ای در آن قرار گرفته‌است. حکایت مشروبات الکلی هم همین است.
یعنی مجامع علمی دنیا در خصوص مصرف الکل هم به مضراتی که مصرف این مواد برای سلامتی انسان دارد، رسیده‌است؟
بله قطعاً؛ حجم مقالاتی که درباره مضرات مشروبات الکلی در مجلات مختلف چاپ شده کم نیست. همچنان‌که بیماری‌های مختلفی که به مشروبات الکلی منتسب شده‌است، کم نیستند؛ از کبد چرب گرفته تا بیماری‌های قلبی عروقی، چاقی و پوکی استخوان و بسیاری از بیماری‌های دیگر از جمله بیماری‌هایی که به نوشیدنی‌های الکلی منتسب کرده‌اند. این تازه برای آن دسته از مشروبات الکلی است که وجه مشخص دارد. یعنی تولیدکننده مشخص و شرایط استاندارد و فروش مشخص و قانونی دارد.
تا جایی که من اطلاع دارم، حتی در کشورهای غربی بحث استفاده از مشروبات الکلی تحت قوانین و شرایط خاصی قرار دارد، درست است؟
بله در بسیاری از کشورها برای خرید و فروش و مصرف مشروبات الکلی شرط سنی وجود دارد. سال‌ها پیش دختران جرج بوش پسر قبل از ۱۸سالگی مصرف و خرید مشروبات الکلی داشتند که با آن‌ها برخورد قانونی شده‌بود.به غیر از اینکه بسیاری از حوادث رانندگی حتی در کشورهای غربی به خاطر استفاده از مشروبات الکلی ضرر شخصی ایجاد می‌کند، این مشروبات الکلی به غیر از ضررهای شخصی، مضرات اجتماعی گسترده‌ای هم دارد. گروه‌های دائم‌الخمر چالش جامعه هستند و بحث مشکلات خانوادگی، ضرب و شتم‌ها، مشکلات و آسیب‌هایی که در خانواده ایجاد و به فروپاشی خانواده‌ها منتهی می‌شود، همه و همه به مصرف مشروبات الکلی باز می‌گردد.
از نگاه شما چرا در سال‌های اخیر با چالش رشد مصرف مشروبات الکلی در کشور مواجه شده‌ایم؟
در کشور ما با انقلاب اسلامی به ظاهر تولید، توزیع و واردات مشروبات الکلی متوقف شد. چون شرعاً هم معذوریت داشت و باید این کار انجام می‌شد، ولی در سنوات گذشته مصرف مشروبات الکلی چه به صورت قاچاق و چه به صورت خانگی و مخفی افزایش پیدا کرد؛ و این رشد مصرف مشروبات قاچاق و خانگی موجب رشد آسیب‌های ناشی از مصرف مشروبات تقلبی شد؛ درست است؟
در این میان یکی از عواملی که به صورت روتین پیش می‌آید، این است که در فرآیند تولید الکل واکنش‌هایی هم منجر به تولید متانول می‌شود و مصرف متانول حتی افراد را تا پای مرگ می‌برد. حوادث اخیر که ما در نقاط مختلف کشور داشتیم، نمونه کوچکی از این ماجراست. نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که در سطح کشور به دلیل اینکه هیچ مبدأ برای این کار در نظر گرفته نمی‌شود، عملاً یک مقابله منسجم نداریم و از سوی دیگر فرهنگ‌سازی منسجم هم نداریم؛ یعنی مشروبات الکلی را حرام دانسته‌ایم، در حالی که به صورت زیرزمینی تولید و مصرف می‌شود و پیامدهای آن ما را گرفتار می‌کند. نکته قابل‌تأمل اینکه بسیاری از کسانی که دچار مسمومیت با مشروبات تقلبی می‌شوند از الکل‌های صنعتی است و ممکن است فوت نکنند، اما از نظر بینایی و از نظر کبدی دچار آسیب جدی می‌شوند و حالا هم هزینه و هم دغدغه‌های روحی- روانی برای خودشان و برای خانواده‌شان تولید می‌کنند.
از نگاه شما برای مدیریت وضعیت موجود باید چه کار کرد؟
ما در این حوزه نیاز به فرهنگ‌سازی داریم؛ فرهنگ‌سازی که هم مسئولان حوزه بهداشت باید به آن ورود جدی داشته باشند و هم نهادهای فرهنگی مانند رسانه‌ها و صدا و سیما. ما با انکار این ماجرا نمی‌توانیم اساس آن را کنار بگذاریم. اگر آموزش ندهیم و فرهنگ‌سازی نکنیم با رشد این آسیب‌ها مواجه خواهیم شد.
ما نگرانیم قبح ماجرا شکسته نشود، اما از نگاه من قبح ماجرا چرا شکسته نشود؟ ما مجبوریم به مردم بگوییم که در اثر مصرف مشروبات تقلبی این تعداد افراد در یک مهمانی آسیب دیدند و یک تعداد هم فوت کردند. این را که باید به مردم بگوییم و باید این گزارش‌ها را به مردم بدهیم، بنابراین باید به مردم آگاهی داد و فرهنگ‌سازی کرد. چه از طریق آموزش‌ها و فرهنگ‌سازی‌ها و چه از طریق اساتیدی که در حوزه بهداشت و درمان فعالند و چه از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی باید این اطلاع‌رسانی‌ها و الگوسازی‌ها به شدت مورد توجه قرار بگیرد.
آقای دکتر کریمی‌نیا! همانطورکه اشاره داشتید فرهنگ‌سازی در این حوزه امری ضروری است، چراکه به نظر می‌رسد بخشی از ماجرا به مسئله ناآگاهی افراد بر می‌گردد. مثلاً در دوران کرونا برخی افراد تصور می‌کردند با خوردن الکل می‌توانند ویروس کرونا را بکشند. نظر شما در این‌باره چیست؟
بله. اگر به خاطر داشته باشید سال ۹۸ ما موارد متعددی از مصرف الکل داشتیم که برخی از این افراد حتی کاندیدای پیوند کبد شدند.همه ساله این موضوع را داریم. حتی در سال اول کرونا در امریکا اعلام شد که ترامپ گفته‌است برای از بین بردن ویروس کرونا الکل تزریق کنید، در نتیجه مصرف الکل افزایش پیدا کرد. چون فکر می‌کردند مصرف الکل می‌تواند باعث از بین رفتن ویروس شود.
درباره این‌ها باید فرهنگ‌سازی کنیم. همه ساله در جوامع مختلف در شش ماهه اول سال ما مسمومیت با الکل را به دلیل تولید زیاد، خیلی زیادتر داریم. مانند این موردی که در کرج بوده و بیش از ۱۰۰ نفر علامت پیدا کرده‌اند باید پیش‌بینی کنیم احتمالاً چند صد نفر در آن مهمانی بوده‌اند و این یعنی فضا برای مصرف جمع زیادی از افراد فراهم بوده‌است و یک تعدادی دچار مشکل شده‌اند.
رستوران‌ها، تالارها و باغ تالارها باید مورد نظارت کافی قرار بگیرند و در این موضوع برای مدیریت به ما کمک می‌کند. اگر فرهنگ‌سازی نکنیم، مطمئن باشید این میزان مصرف نه فقط پایین نمی‌آید، بلکه افزایش پیدا می‌کند.نکته دیگر اینکه ما در سطح جوانان استفاده از الگوهای بسیار مخرب مصرف الکل را داریم؛ مشروبات الکلی با درجه الکل بالا که این هم اصلاً خوب نیست. برخی از جوانان ما به دلیل این زیاده‌روی، دارند دچار آسیب‌های کبدی می‌شوند که خود این هم می‌تواند آسیب‌های ناشی از سوء‌مصرف الکل را تشدید کند.
به طور خلاصه ما با فرهنگ‌سازی باید به سمت مدیریت این ماجرا برویم. من نمی‌گویم مقابله و با کلمه مقابله مشکل دارم. باید این ماجرا را مدیریت کنیم و تا جایی که ممکن است از تمام فضاهای ممکن برای فرهنگ‌سازی استفاده کنیم. مراکزی که می‌تواند حجم مصرف را بالا ببرد و از لایه خانواده خارج کند و به جمع بیاورد مثل رستوران‌ها تالارها و باغ تالارها باید در وهله اول تحت آموزش و بعد تحت نظارت کافی قرار بگیرد تا این چالش افزایش پیدا نکند و ما دچار چنین مسائلی و حوادثی نشویم. از همه مهم‌تر آموزش برای جوانان در حوزه دبیرستان و دانشگاه به شدت مورد نیاز است.
آقای دکتر! من آماری را از پایگاه ایستاتیستا می‌دیدم که در سال ۲۰۲۲، ۳ میلیون نفر بر اثر مصرف مشروبات الکلی فوت کرده‌اند. آیا این آمار ناشی از عوارض مصرف الکل است یا اینجا هم بحث مشروبات تقلبی در میان است؟
مشروبات تقلبی در تمام دنیا استفاده می‌شود. یکی از چالش‌هایی که ما داریم، این است که مشروبات قیمت‌های مختلف دارند و وقتی قیمت‌های مختلف دارند، در حوزه‌های مختلف مدل تقلبی آن هم می‌تواند وجود داشته باشد و متقلبان می‌توانند ورود پیدا کنند. مثلاً بخش زیادی از مشروبات در کشور هندوستان هم تقلبی است و چالش‌های زیادی ایجاد می‌کند، اما بخشی از مرگ و میرها در مصرف الکل، ناشی از همین مشروباتی است که به ظاهر به شکل استاندارد و تحت مدیریت تولید و مصرف می‌شود.
اینجا هم درست با ماجرایی مشابه صنعت دخانیات و کارخانه‌های تولید سیگار مواجهیم. بسیاری از سیگارها به ظاهر استانداردها را دارند، اما عوارض که استاندارد برنمی‌دارند. یکی از نکات مهم الکل این است که این مواد عارضه زیادی دارد و می‌تواند مصرف‌کنندگان را به سمت مرگ هم پیش ببرد و باید به این مسئله توجه شود.
برداشت من از صحبت‌های شما این است که در تمام دنیا حتی کشورهایی که حرمت شرعی مصرف الکل وجود ندارد، برای کنترل عوارض و پیامدهای اجتماعی آن قواعد و قوانینی تنظیم شده‌است، درست است؟
بله، دقیقاً همینطور است. یک زمانی هست خطا به فرد برمی‌گردد، در این زمینه، اما خیلی وقت‌ها این رفتار افراد تبعات اجتماعی گسترده دارد. یک راننده مست وقتی تصادف می‌کند می‌تواند یک خانواده را تا مرز نابودی پیش ببرد.اینجا هم یک تولیدکننده بی‌وجدانی چنین بلایی را بر سر جامعه می‌آورد و ده‌ها تن فوت می‌کنند و ده‌ها خانواده عزادار می‌شوند.
پیامد این ماجرا منجر به فوت شده و خانواده‌هایی جوان خود را از دست داده‌اند. حتی ممکن است بزرگ‌تر خانواده از بین رفته باشد و فرزندانش یتیم شده باشند، بنابراین پیامدهای اجتماعی مصرف مشروبات الکلی به مراتب گسترده‌تر از پیامدهای شخصی است. ما باید با فرهنگ‌سازی این را جا بیندازیم که مصرف مشروب یک کار فردی و شخصی نیست و ما مجاز نیستیم هر کاری که می‌خواهیم بکنیم. حتی در کشورهای خارجی هم مصرف مشروب مجاز است، اما فرد حق ندارد رانندگی یا کارهای فنی و کارهایی که نیاز به دقت زیاد دارد، انجام دهد.
یعنی حتی کشورهایی که مصرف مشروبات الکلی را به دلیل منافع اقتصادی آن پذیرفته‌اند با قوانینی به واسطه تبعات اجتماعی آن را محدود کرده‌اند؟
دقیقاً. اصلاً بیشترین علت محدودیت مصرف مشروبات الکلی در تمام دنیا تبعات اجتماعی گسترده‌ای است که این مشروبات در پی دارند.
آقای دکتر این فرهنگ‌سازی که به آن اشاره دارید، چگونه اتفاق می‌افتد؟
در فرهنگ‌سازی فارغ از مباحث مذهبی باید مباحث اجتماعی، پزشکی و بهداشتی مطرح شود. اینکه مصرف مشروبات الکلی شرعاً درست است یا غلط جای خودش را دارد، اما پیامدهای دیگر آن باید به وضوح توسط متخصصان هر حوزه‌ای بیان شود. در مدارس به همین ترتیب. ما با حاشا کردن نمی‌توانیم این ماجرا را پشت سر بگذاریم. اتفاقاً باید به این مسئله رسیدگی کنیم.
در دبیرستان‌ها چه دخترانه چه پسرانه، در کارگاه‌های بهداشتی، در کنسرت‌ها، سینماها و تئاترها مکان‌هایی از این قبیل باید فرهنگ‌سازی صورت بگیرد. این نکته باید جا بیفتد که بیشترین نگرانی، نگرانی‌های اجتماعی مصرف الکل است. مثلاً می‌گویند فست‌فود ضرر دارد، ولی ما می‌خوریم و تبعات آن به سلامتی خودمان برمی‌گردد، اما اینجا بحث خود ما مطرح نیست. حتی در مسئله دخانیات تا یک مرحله‌ای مسئله فردی است و ما مصرف‌کننده ثانویه و ثالث در حوزه دخانیات داریم که اصلاً سیگاری نیستند، اما ناخواسته درگیر می‌شوند.
در اینجا تبعات اجتماعی مصرف مشروبات الکلی قطعی است و حتی یک‌سری از تصادفاتی که رخ می‌دهد به دلیل این است که رانندگان تعادل مناسبی ندارند. باید فرهنگ‌سازی کرد. باید تبعات اجتماعی الکل و تصادفات رانندگان مست و مسائلی از این دست را به مردم نشان داد و مردم را متوجه این واقعیت کرد که فارغ از مسائل شرعی، مصرف الکل یک رفتار شخصی و فردی نیست.
نظر شما