به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، شاید به واسطه تبلیغات نام «شهر جدید گلبهار» به گوش شما هم رسیده باشد. شهری در ۳۵ کیلومتری مشهد که حدود ۱۵ سال است راه اندازی شده ولی تا به حال فاقد آرامستان بوده. حالا فشار ساکنین، شرکت عمران شهر را وادار کرده تا قطعه زمینی را برای راه اندازی آرامستان در نظر بگیرد.
ماجرا اما از جایی آغاز می‌شود که در جانمایی و مکانیابی برای احداث این گورستان دغدغه‌های زیست محیطی و کارشناسی پشت گوش انداخته شده و قطعه زمینی را در نظر گرفته‌اند که درست روی «آبخوان مشهد» قرار گرفته است.
اما آیا این که آرامستان بر روی آبخوان مشهد قرار دارد نگرانی برای آلوده شدن آب مشهد و شهر جدید گلبهار به وجود می‌آورد؟
محمد درویش، فعال محیط‌زیست به این سوال پاسخ داد: «بله و احتمال این که غسالخانه، اجساد و بارندگی کیفیت سفره‌های آب زیرزمینی را متاثر کنند، بسیار زیاد است. چون آن جا آبرفت درشت دانه دارد و میزان نفوذ پذیری آب در خاک زیاد است. نکته مهم دیگر هم این که آبخوان مشهد الان با کمبود شدید آب رو به رو شده و حجمش خیلی کم‌تر از شرایط نرمال است. در نتیجه آسیب‌پذیری‌اش نسبت به ورود مواد سمی و میکروبی خیلی بیشتر شده.»
مشهد در انتظار بیماری‌های ناشناخته؟
در فاصله دو کیلومتری زمین گورستان از سال ۸۴ اداره منابع طبیعی خراسان رضوی یک پروژه آب خیزداری به نام پروژه «پخش سیلاب جمع آب» را راه اندازی کرده. امیر شهلا، عضو پیشین شورای شهر مشهد در این باره می‌گوید:«ظرف ۱۰ سال از سال ۸۴ تا ۹۴ اعلام کردند که در فصول پربارش، ۱۷ میلیون متر مکعب آب توسط همین پروژه وارد آبخوان مشهد شده.اگر آنجا اموات دفن بشوند، این آب همه بقایای اموات را با خودش می‌شورد و می‌برد داخل آب خوان و در آینده نه چندان دور ما در مشهد با مشکل بهداشتی و بیماری‌های ناشناخته بسیاری مواجه خواهیم شد.»
پیوست‌محیط‌زیستی آرامستان کجاست و چرا در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد؟ چه فرقی بین «پساب‌کارخانه» با «فاضلاب‌غسّال‌خانه» هست؟
قانون و مقررات چه می‌گوید؟
در سال ۸۸ وزارت بهداشت «آیین نامه مقررات بهداشتی» را برای گورستان‌ها مصوب کرده‌است. «علی وطن دوست»، فعال محیط‌زیست گلبهار در مورد بندهای این آیین‌نامه توضیح داد: «بر اساس تبصره ۳ آرامستان نباید در بالادست منابع آب سطحی (رودخانه، چشمه، قنات) احداث شود. با این حال این زمین دقیقا در بالادست سفره‌های آب زیرزمینی است.
در پایین دست هم چشمه و قنات داریم. در اطراف زمین مورد بحث، چاه های آب داریم.» ماده ۴ این آیین‌نامه هم می‌گوید آرامستان نباید در مسیر بادهای غالب به طرف شهر باشد که این گورستان دقیقا در مسیر باد قوچان که باد غالب به سمت گلبهار است قرار گرفته.»
گورستانی در ۶۰۰ متری دانشگاه
به گفته وطن‌دوست ماده ۷ این آیین‌نامه تاکید دارد آرامستان باید در ارتفاع پایین‌تر از مجتمع زیستی قرار گیرد تا آبهای آلوده به سمت مجتمع جریان نیابد. اما آرامستان گلبهار هم‌تراز با شهر چناران و گلبهار است و بالادستِ روستاهای بسیاری در دشت چناران. حتی قنات این روستاها دقیقا از زیر این جانمایی عبور می کند.» این فعال محیط‌زیست توضیح داد که ماده ۲ می‌گوید آرامستان نباید در محلی باشد که امکان توسعه شهر در آن وجود داشته باشد. یکی از ضوابط گورستان‌ها این است که حداقل ۱۰ کیلومتر از شهرها فاصله داشته باشد.
گورستان گلبهار با مرکز گلبهار فقط ۳ کیلومتر فاصله دارد یعنی در چند سال آینده گورستان جزوی از شهر خواهد شد!» همچنین ماده ۳ این آیین‌نامه تاکید دارد این آرامستان نباید در نزدیکی مراکز آموزشی و تربیتی باشند اما این گورستان با دانشگاه آزاد گلبهار تقریبا ۶۰۰ متر فاصله دارد.»
دستگاه‌های ذیربط چه می‌گویند؟
برای جانمایی آرامستان باید دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلفی اعلام نظر کنند. وطن دوست در این باره توضیح می‌دهد: «از سال ۹۸ محیط‌زیست چناران مخالفت رسمی خود را اعلام کرد. سازمان آب منطقه مخالفت کرده‌است. شبکه بهداشت و درمان هم در سال ۹۸ طی نامه‌ای رسمی نوشت که هیچ یک از ضوابط قانون اساسی رعایت نشده است.» با این وجود شرکت عمران گلبهار، بدون اخذ نظر کارشناسی و داشتن پیوست زیست‌محیطی و هیچ گونه تاییدیه‌ای از ارگان‌های ذی‌مدخل به کار خودش ادامه می‌دهد.
در منطقه‌ای که نه لوله کشی آب دارد، نه گاز و نه حتی برق چراغ خاموش غسالخانه را احداث کرده‌اند!
چندرغاز آب را آلوده کنیم، تامین آب چه می‌شود؟
در دشت مشهد از دهه ۴۰ به دلیل برداشت بیش از حد آب، اجازه حفر چاه و برداشت وجود ندارد. امیر شهلا می‌گوید: « چندرغاز آب دارد همان را هم می‌خواهند آلوده و از مدار مصرف مردم خارج کنند. دشت مشهد عملا دارد آب شرب مورد نیاز غرب مشهد را تامین می‌کند. بقایای اجساد اگر وارد آبخوان شود، دیگر آن آب قابل استفاده نیست.»
محمد درویش توضیح می‌دهد: «تراز دشت مشهد منفی است و هر نوع تزریق مواد آلاینده اثرات سوء جبران ناپذیری بر منابع آب دارد. بنایراین باید جای گورستان تغییر کند.»
زمین‌های بهتری برای تاسیس آرامستان وجود دارد
اهمیت موضوع وقتی ملموس‌تر می‌شود که به یاد آوریم مشهد سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون زائر و مسافر است. از این رو مباحث محیط‌زیستی مشهد صرفا مربوط به آن منطقه نیست.امیر شهلا در این باره توضیح می‌دهد: «برای سد دوستی مشکل ایجاد شده‌است و عملا آبی در سد دوستی نیست. این که ما بخواهیم در غرب مشهد با آبخوان بازی کنیم، خیلی نگران کننده است. زمین‌های پیشنهادی که هیچ‌گونه مشکلی برای خاک و آب و باد و زیست بوم منطقه نداشته باشد، وجود دارد و می‌توانند این آرامستان را به آن منطقه منتقل کنند.»
نه به بار است نه به دار، غسالخانه را بنا کردند!
شرکت عمران با استفاده از سکوت خبری و هنوز وقتی افکار عمومی بر روی این موضوع آنقدرها حساس نشده، چراغ خاموش غسالخانه را احداث کرده‌است. در منطقه‌ای که نه لوله کشی آب دارد، نه گاز و نه حتی برق. انتقال همه این تاسیسات هم میلیاردها هزینه روی دست دولت می‌گذارد. آن هم در سال‌های کسری بودجه دولت!
امیر شهلا در پاسخ به این سوال که چه توقعی از مسوولان دارید، می‌گوید: «ما می‌خواهیم این موضوع یک بار به صورت بین بخشی و به صورت فرابخشی توسط دستگاه‌های ذی ربط و ذی‌مدخل مانند شبکه بهداشت و درمان ، منابع طبیعی، آب و فاضلاب، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای مجددا بررسی شود.»کانون جمعیتی مثل گلبهار که حدود ۳۵ هزار نفر به صورت رسمی و تا ۱۰۰ هزار نفر به صورت غیر رسمی، ساکن دارد قطعا به گورستان نیاز دارد اما این که گورستان روی آب خوان قرار بگیرد موضوع را خطرناک و نگران کننده کرده‌است.
جوابیه شرکت عمران گلبهار
پس از انتشار این گزارش شرکت عمران گلبهار به این گزارش واکنش نشان داده و جوابیه‌ای ارسال کرد که در ادامه می‌خوانید:
«باسلام واحترام؛
در خصوص مکانیابی آرامستان در شهر جدید گلبهار که به تصویب کارگروه امور زیربنایی استان و شورای برنامه‌ریزی استان رسیده است و همچنین با توجه به اینکه محدوده غرب مشهد به لحاظ قرارگیری منابع آبی به صورت کلی دارای محدودیت‌هایی جهت استقرار صنایع و سایر کاربری‌ها می‌باشد و نیز ضرورت تعیین تکلیف آرامستان شهر گلبهار به عنوان حداقل زیرساخت مورد نیاز در خصوص اجرایی شدن درخواست‌های مردمی و ممانعت از تشدید تبعات اجتماعی خلاصه گزارش روند تصویب مکانیابی آرامستان به شرح ذیل به حضور ارسال می‌گردد.
با عنایت به جانمایی ۴۰ هزار واحد مسکن مهر در شهر جدید گلبهار که سبب استقرار جمعیت بیش از پیش و به صورت دفعتا در این شهر گردیده بود، ضرورت مکانیابی آرامستان شهر به عنوان خدمات زیرساختی در دستور کاراین شرکت در سال ۸۹ قرار گرفت.
با انعقاد قرارداد با شرکت مشاور موضوع مکانیابی آرامستان مورد بررسی قرار گرفت . مشاور در ۴ پهنه شمالی – جنوبی – شرقی و غربی گزینه‌هایی را بررسی که قسمت شمالی به دلیل واقع شدن در پهنه باغات و اراضی کشاورزی و سکونتگاه‌های روستایی و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی و قسمت جنوبی به دلیل شیب زیاد ارتفاعات بینالود و ظرفیت‌های مهم گردشگری مناسب تشخیص داده نشده و برای دوقسمت شرقی و غربی، مزایاومعایب هر پهنه را در جدول AHP و SWOT تحلیل و ارائه و نهایتا پس از چندین جلسه کمیته فنی کارشناسی و بازدیدهای صورت گرفته در معیت فرمانداری وقت و نمایندگان مختلف از دستگاه‌های مرتبط از جمله اداره راه و شهرسازی ، استانداری و جهاد کشاورزی و ... ، با حضور مدیران وقت شهرستان موضوع به تصویب کارگروه امور زیربنایی رسیده و نیز مصوبه شورای برنامه ریزی استان در این خصوص اخذ گردید .
در پی این موضوع با توجه به پیگیری فرمانداری شهرستان چناران و شرکت عمران ، از اداره کل راه و شهرسازی جهت طرح مجدد موضوع در کمیته فنی و کارگروه مربوطه استعلام به عمل آمد که پس از اخذ نظرکمیته فنی مبنی بر تاکید بر گزینه غربی، مصوبه قبلی جهت اخذ تاییدیه به کارگروه امور زیربنایی استان ارجاع گردید که در جلسه مربوطه کلیه اعضا به بازدید از محلهای پیشنهادی به اجماع رسیدند .
اعضای کارگروه ( فرماندار وقت شهرستان ، معاونت امور عمرانی استانداری وقت ، مدیران و نمایندگان ادارات ذیربط عضو کارگروه پس ازبازدید ، مجددا گزینه پیشنهادی در پهنه غربی به دلایلی نظیر شیب مناسب زمین ، تناسب با جهت باد غالب ، وجود عمق مناسب آبهای زیر زمینی در محدوده و........ مجددا محل مورد نظر مورد تایید قرار گرفت ( مصوبه کارگروه مورخ ۹۶/۵/۲۹)
(مصوبه شورای برنامه ریزی استان در تاریخ ۹۶/۷/۱۲)با توجه به مطرح شدن موضوع در مجمع عمومی شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید و اخذ تائیدیه و موافقت مقام عالی وزارت وقت بر ضرورت تملک اراضی آرامستان ، شرکت عمران شهر جدید گلبهار تملک فاز اول از اراضی به مساحت ۱۱ هکتار درسال ۱۳۹۷ با اجرایی کردن لایحه تملک به انجام رسانید و زمین مذکور طی صورتجلسه ای تحویل شهرداری وقت شد.
لذا با توجه به تصویب دونوبت جانمایی آرامستان در پهنه غربی در کارگروه امور زیربنایی و شهرسازی استان و ابلاغ آن (مکان فعلی) ، در مورخ ۹۷/۸/۵ صورتجلسه تحویل اراضی آرامستان به شهرداری انجام و جهت تسریع در بهره برداری از آرامستان با توجه به عدم وجود بودجه لازم در شهرداری قسمتی از این اراضی آماده سازی و غسالخانه نیز طبق نقشه های مصوب سازمان فردوس‌ها توسط شرکت عمران احداث گردید.»
جوابیه ای با اسم‌رمزِ المأمورُمعذور!
پس از انتشار این جوابیه امیرشهلا طی نامه ای به مهدی‌اله‌پور سرپرست سازمان محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه :« شرکت‌عمران‌گلبهار درموضوع «احداث‌آرامستان‌روی‌آب‌خوان» را ملاحظه‌فرموده‌اید که به‌جای پاسخ به شبهاتِ‌زیست‌محیطی مطرح‌شده از سوی دلسوزان‌محلّی، کوشیده با سلب‌اختیار از خود، مسوولیّت این جانمایی‌فاجعه‌بار را تماماً به گردن «کارگروه‌امورزیربنایی‌استان» بیاندازد و با اسم‌رمزِ المأمورُمعذور، از زیر بار عواقب زیست‌محیطی این تصمیم شانه‌خالی کند.» خاطر نشان کرد:« از شرکت‌عمران‌گلبهار جز این انتظار نیست، امّا از شما که مسوول صیانت از زیست‌بوم نسل‌آینده هستید، انتظار دیگری است! مگر فرقی دارد خطا و اشتباه از کارگروه‌زیربنایی‌استان سر زده باشد، یا از مقام‌عالی‌وزارت یا هرکس دیگر؟! شما مسوول‌اید در قبال دست‌اندازی هر بنی‌بشری به محیط‌زیست، حتّی به قیمت از دست‌دادن میز و منصب‌تان، ساکت‌نمانید و فریاد بکشید.».
تراز دشت مشهد منفی است و هر نوع تزریق مواد آلاینده اثرات سوء جبران ناپذیری بر منابع آب دارد. بنایراین باید جای گورستان تغییر کند.
پیوست‌محیط‌زیستی آرامستان کجاست؟
وی در ادامه این نامه آورده است : «در سال‌های۱۳۹۴-۱۳۹۸ که دبیر هیأت‌امنای صنایع‌محورغرب بودم، یکی‌از مهم‌ترین موانع بر سر راهِ واحدهای‌صنعتی برای اخذِپایان‌کار، تثبیت‌کاربری‌صنعتی و دریافتِ‌سندملکی، سخت‌گیری‌های خارج‌ازعرفِ سازمان‌محیط‌زیست بود. واحدهای‌صنعتی معتقدبودند ۳۰-۴۰سال‌قبل که با مجوّزات‌قانونی در این پهنه شروع به کار کرده‌اند، کیلومترها با شهر فاصله‌داشتند، امّا با گسترش افقی‌مشهد، شهر به پهلوی‌چپ می‌غلتد و آن‌ها را در خود می‌بلعد، حالا چطور می‌توانند عمر و جوانی و دار و ندارشان را بگذارند و بروند؟!»
امیر شهلا در این نامه آورده است :« سازمان متبوع شما مدّعی‌بود این صنایع، در دشت‌ممنوعه و روی آب‌خوان‌مشهد نشسته‌اند و چون خطر آلودگی ذخایرآبی با پساب‌صنعتی محتمل است، تثبیت آن‌ها ممکن نیست. ۲۰سالِ آزرگار با همین جواب سربالا، خونِ صنایع‌محورغرب را در شیشه کردند درحالی‌که هرسال، آلایندگی آب و خاک و هوای‌شان را اندازه می‌گرفتید و اگر اندازه‌ی سر سوزن، از حدّ استاندارد فراتر بود، یک‌درهزار فروش جریمه‌شان می‌کردید!
مَتّه به خشخاش گذاشتن آن روزها را وقتی در کنار سکوتِ امروزتان می‌گذارم، از این‌همه تبعیض بهت‌زده می‌شوم! افکارعمومی دیر یا زود عملکرد شما را قضاوت خواهدکرد. چرا سازمانی که در قبال نسل‌های‌آینده مسوول‌است، موضع‌صریح‌اش را اعلام نمی‌کند؟ آیا تیغ شما، فقط برای بخش‌خصوصی تیز است و آیا تنها صنایع‌محورغرب آبخوان را آلوده می‌کنند؟ پیوست‌محیط‌زیستی آرامستان کجاست و چرا در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد؟ چه فرقی بین «پساب‌کارخانه» با «فاضلاب‌غسّال‌خانه» هست؟
چه مصلحتی بالاتر از «سلامت‌مردم»؟
آیا اگر احتمال حلّ بقایای‌مردگان در آب سیلاب و سرایت‌اش به سفره‌های‌زیرزمینی وجود داشته‌باشد، کارشناس‌مسوول محورغرب در سازمان محیط‌زیست، نباید سوزنی، جوال‌دوزی چیزی به پهلویش فرو کند و کلاه‌اش را بالاتر بگذارد که در قِبال این فاجعه سکوت کرده‌است؟ چه مصلحتی بالاتر از «سلامت‌مردم» وجوددارد که نه اداره‌ی‌چناران حرف‌می‌زند، نه اداره‌کلّ‌خراسان؟
از دو حال خارج نیست. یا آن سخت‌گیری در مورد صنایع‌محورغرب درست است که حالا هم موظّف‌اید با همان «متر»، به مسئله‌ی‌آرامستان ورودکنید یا این غمض‌عین و تساهل که فوراً باید پای‌تان را از گلوی صنعت بردارید و همین رویّه را برای۱۸۰۰واحد مستقر در محورغرب اعمال‌نمایید. این یک‌بام و دوهوا، زیبنده‌ی سازمان‌محیط‌زیست نیست.
نظر شما