به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، این اکوسیستم‌های ارزشمند به همان اندازه که بااهمیت هستند، زیستگاه‌هایی حساس و شکننده محسوب می‌شوند که با کمترین تغییرات، دچار آسیب‌ها و مخاطرات جدی می‌شوند. به گفته یک عضو قدیمی انجمن غار و غارشناسی ایران، بیشترین آسیب وارده به غارهای کشور با معدن‌کاوی رخ می‌دهد. او درگفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کند در تمام دنیا برای حفظ محیط‌زیست که میراث آیندگان به شمار می‌رود، قوانین بازدارنده تصویب می‌شود؛ اما ما تازه قوانین بازدارنده را به مرور زمان، آزاد می‌کنیم!

«جواد نظام‌دوست» عضو انجمن غار و غارشناسی کشور، می‌گوید: 13 سال پس از تشکیل انجمن غار و غارشناسی و گذراندن دوره‌های لازم بین‌المللی توسط اعضای این گروه، چندین غارنورد بین‌المللی از غارهای کشور عزیزمان بازدید کرده و متأسفانه با حجم زیادی از زباله و تخریب سنگ‌نوشته‌های آهکی در داخل غارها مواجه شده و اتفاقاً این حجم تخریب را نیز متذکر شدند.

همین امر باعث شد تا به‌صورت خودجوش، پاکسازی غارهایی که مورد بازدید عموم قرار داشتند، آغاز شود. این اقدام حدود 10 سال با پشتکار غارنوردان به شکل داوطلبانه و حمایت خوب دو سازمان حفاظت محیط‌زیست و میراث فرهنگی انجام شد. اما پاندمی کرونا این اقدام خودجوش را حدود 2 سال به تأخیر انداخت؛ خوشبختانه امسال کارگروه غارشناسی کشور به‌عنوان تنها سازمان مدافع غارها در کشور، پاکسازی غارها را تقبل کرده و به تمامی ادارات کل سراسر کشور و کارگروهای غارشناسی استانی مأموریت اجرای روز «غار پاک» (دوم مهر) را ابلاغ کرده است.

او با اشاره به اینکه روز غار پاک در سال‌جاری با عنوان (غار، تنوع زیستی و منابع آبی؛ حفاظت، احیاء و بهره‌برداری مسئولانه) نامگذاری شده، می‌گوید: علت نامگذاری این روز هم بدین دلیل است که غارها محیط امنی برای زیستمندان مختلف از جمله خفاش‌ها و دیگر غارزیان تلقی می‌شوند. همچنین عمده غارهای کشور در مناطق کارستی و در ارتباط با منابع آبی زیرزمینی واقع شده‌اند که همین امر نیز اهمیت غارها را دوچندان می‌کند.

این عضو فعال در کارگروه ملی غارشناسی، هدف از برگزاری روز غار پاک را برانگیختن حساسیت مسئولان نسبت به این اکوسیستم ارزشمند عنوان کرده و می‌گوید: متأسفانه عدم تلاش مسئولان در پاکسازی غارها طی سال‌های اخیر، به تخریب دو چندان غارها انجامیده است؛ به طور مثال سال گذشته غار «زرین‌رود» در زنجان در معرض تخریب از سوی یک معدن قرار داشت که با حمایت خوب کارگروه غارشناسی کشور و کارگروه غارشناسی استان زنجان، پس از 6 ماه این معدن تعطیل شده و تخریب غار متوقف شد.

البته او متذکر شد که بیشترین آسیب وارده به غارها از سوی سازمان صنعت و معدن و معدن‌کاوی‌ها انجام می‌شود؛ این در حالی است که سازمان صنعت و معدن یکی از اعضای کارگروه غارشناسی کشور بوده اما گویا قانون دست‌شان را برای تخریب غارها باز کرده است! چرا که طبق ماده 24 قانون معادن، به سازمان صنعت و معدن اختیار داده شده است که پروانه‌های استخراج معادن را بدون هماهنگی با سازمان محیط‌زیست صادر کنند! این در حالی است که تمام دنیا برای حفظ محیط‌زیست که میراث آیندگان به شمار می‌رود، قوانین بازدارنده طرح می‌کنند؛ اما ما قوانین بازدارنده را به مرور زمان، آزاد می‌کنیم!

بودجه ناکافی برای شناسایی غارها

عضو انجمن غار و غارشناسی کشور، ارائه آمار دقیق از غارهای کشور را مستلزم بودجه و اعتبار کلانی دانسته و می‌گوید: سازمان‌های متولی از جمله کارگروه غارشناسی کشور متشکل از 13 نهاد، وزارتخانه، ادارات کل و یک سازمان غیردولتی به‌عنوان انجمن غار و غارشناسی، می‌توانند متولی رسمی شناسایی و ثبت آمار دقیقی از غارها باشند، اما بودجه کافی برای انجام این کار در کشور وجود ندارد. البته در کشور تاکنون 3000- 2500غار به شکل اسمی ثبت شده و بیش از 10 هزار غار نیز وجود دارد که تاکنون شناسایی نشده‌اند.

مشکل دیگری نیز در شناسایی غارها وجود دارد؛ چرا که به محض شناسایی و ثبت یک غار، هجوم غیرکارشناسانه به غار و نگاه توریستی به آن، آسیب زدن به غار و تخریب آن را دوچندان می‌کند. این در حالی است که برخی از غارهای کشور ظرفیت گردشگری ندارند و برخی دیگر نظیر غار علی‌صدر با گردشگری غیراصولی رو به نابودی می‌روند.

به گفته نظام‌دوست، برای حفظ محیط طبیعی باید از سازمان‌های ذی‌نفع کمک گرفت؛ چرا که انجام هر کاری باید به اهلش سپرده شود. اگر سازمان حفاظت محیط‌زیست بخواهد تنها اقدام کند، هرگز موفق نخواهد شد؛ همانگونه که تاکنون نیز موفق نشده است. سازمان منابع طبیعی، سازمان نقشه‌برداری، سازمان زمین‌شناسی و وزارت میراث فرهنگی که درگیر محیط طبیعی هستند، باید به شکل حلقه‌ای مشترک کار علمی انجام داده و به زمین تنها به شکل یک بنگاه اقتصادی نگاه نکنند! چرا که بسیاری از تخریب‌های انجام شده، ضرر بیشتری را به محیط طبیعی وارد کرده است.

اما در این مسیر، مردم نقش بسیار پراهمیتی دارند؛ آنها می‌توانند به‌صورت گروهی و فردی اقدام کرده یا از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد، به حفاظت از منابع طبیعی بپردازند. در سال‌های نه چندان دور شاهد بودیم که حدود 3-2 هزار تن از اعضای سازمان‌ها و نهادهای مردمی به غارها رفته و ضمن ارائه آموزش‌های لازم برای حفظ نوشته‌های آهکی، زباله‌ها را از غارها خارج کردند. آنها آموزش‌های لازم برای عدم حضور در غارها بخصوص در فصول زاد و ولد خفاش‌ها را ارائه کرده و با این اقدامات به حفظ اکوسیستم غارها کمک شایانی کردند.