به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،نگرانی از بیماری و عواقب آن، ناپایداری وضعیت اقتصادی و آسیب دیدن بسیاری از کسب‌وکارها و آسیب‌های روحی-روانی ناشی از آن، موجب شد اهمیت خودمراقبتی و لزوم توجه به آن بیش از پیش احساس شود. این مراقبت فقط بعد جسمی را در بر نمی‌گیرد، بلکه بخش مهمی از آن به مراقبت روحی- روانی اختصاص دارد. درست است که فرزند قدردان و وظیفه‌شناس، پدر و مادر مهربان و مسئول و کارکنان حرفه‌ای و کاربلد همچنان ارزشمند و مطلوب هستند، اما تا زمانی که کسی نتواند از خودش مراقبت و حمایت کند، چطور می‌تواند باکیفیت مطلوب و مداوم از خانواده، شغل و حرفه‌اش مراقبت کند؟

1- خودمراقبتی چیست
شاید تصور کنید یک حمام آب گرم، زود خوابیدن و نوشیدن یک دمنوش نشاط‌آور، خودمراقبتی محسوب می‌شود. این تصور در عین حال که درست است، اما کامل نیست. در ساده‌ترین تعریف، خودمراقبتی مجموعه کارهای روزمره‌ای است که برای زندگی بهتر و سالم‌تر انجام می‌دهیم؛ کارهایی آموختنی، هدفمند و آگاهانه که با انجام آنها کارایی و رضایت ما افزایش می‌یابد. در واقع خودمراقبتی، مهارتی است که به ما کمک می‌کند به شیوه مطلوب زندگی نزدیک شویم. این مهارت‌ها زمانی برای ما کارایی خواهند داشت که به‌صورت عادت دربیایند. در این صورت است که خودمراقبتی به فعالیتی تبدیل می‌شود که به ما انرژی مضاعف می‌بخشد، سلامت جسم و روانمان را تضمین می‌کند و به ما قدرت ادامه زندگی می‌دهد. نخستین قدم در خودمراقبتی، توجه به سلامت جسم است.

خودمراقبتی در بعد جسمی شامل چند بخش می‌شود: بررسی وضعیت سلامت بدن از طریق معاینات و آزمایش‌های دوره‌ای منظم و رسیدگی به وضعیت سلامت درصورت لزوم، داشتن برنامه ورزشی منظم، خوردن منظم غذاهای سالم، نوشیدن آب کافی، داشتن استراحت کافی و اجتناب از فعالیت‌ها و اقدامات پرخطر. اگر دقت کنید در این بخش دو ویژگی مهم در اقدامات خودمراقبتی مورد توجه قرار گرفته است؛ منظم بودن و کافی بودن.

این به این معناست که خودمراقبتی اگر بخواهد ثمربخش باشد، باید به‌صورت یک برنامه منظم دائمی درآید و هر فعالیتی در آن، برای هر کس متناسب با نیاز او به میزان«کافی» انجام شود. خودمراقبتی در بخش روحی-روانی نیازمند هوشیاری و آگاهی بیشتری است.

حدیثه مهرانفر، کارشناس ارشد روانشناسی با اشاره به اهمیت خودمراقبتی روحی-روانی می‌گوید: نقش خودمراقبتی در پیشگیری از بسیاری از آسیب‌های روحی غیرقابل انکار است. اقدامات به ظاهر کوچک و ساده‌ای که ما در مسیر خودمراقبتی انجام می‌دهیم، توانمندی و قدرتی در ما پدید می‌آورد که در مقابله با بسیاری از بحران‌ها و موقعیت‌های دشوار زندگی، کمک‌کننده و کارگشاست.

2- تمرکز روی اقدامات مثبت
اگر بخواهیم کار را ساده‌تر کنیم، بخش روحی-روانی خودمراقبتی را می‌توان به چند سطح تقسیم کرد و از لایه‌های سطحی به سمت عمق پیش برد. بخش اول که شامل فعالیت‌های ساده‌تر می‌شود، اقداماتی نظیر مطالعه، گردش در طبیعت، پیاده‌روی روزانه، دعا و گفت‌وگو با معبود، لبخند به لب داشتن، مرتب کردن فضای زندگی، داشتن تفریح و سرگرمی، روزانه‌نویسی، توجه و لذت بردن از خوشی‌های کوچک، یادگیری یک فعالیت جدید، پرداختن به یک کار هنری خلاقانه، رسیدگی به گل و گیاه، محبت به اطرافیان، کم کردن میزان استفاده از موبایل و سایر رسانه‌های دیجیتال، کنار گذاشتن افراطی پیگیری اخبار، شنیدن موسیقی، رسیدگی به آراستگی ظاهر و انجام تکنیک‌های تنفس عمیق را در بر می‌گیرد. این اقدامات ذهن را فعال و پویا می‌کنند، استرس و تنش را کاهش داده و شما را روی فعالیت‌های مؤثر متمرکز نگه‌می‌دارند.

به‌گفته حدیثه مهرانفر، وقتی ما آگاهانه فعالیت‌هایی را در قالب برنامه روزانه‌ قرار دهیم و اقدامات اضافی یا ناکارآمد را حذف کنیم، در حقیقت روی فعالیت‌هایی وقت گذاشته و سرمایه‌گذاری کرده‌ایم که اثر مثبتی در زندگی‌ ما دارند و این اثرات مثبت، بهبود کارایی و ارتقای عملکرد ما را به همراه دارند که در احساس رضایتمندی ما از زندگی تأثیرگذار است.

3- خودمراقبتی در دنیای تعاملات
بخش مهمی از زندگی ما در دنیای ارتباطات می‌گذرد. ارتباطات ما به چند بخش ارتباط با خدا و معنویات، ارتباط با خود، ارتباط با دیگران و ارتباط با جهان هستی قابل تقسیم است که در هرکدام از این بخش‌ها، همچنان اهمیت خودمراقبتی پابرجاست.اولین سطح خودمراقبتی ارتباطی، به ارتباط ما با خودمان اختصاص دارد. اینجا توجه به‌خودشفقتی اهمیت می‌یابد. مهرانفر می‌گوید: خودشفقتی شامل سه بخش است.

مهر وهمدلی با خود داشتن، خود را بخشی از جهان دانستن و پذیرش اینکه حس مشترک انسانی بین همه انسان‌ها وجود دارد و آنچه من تجربه می‌کنم، برای همه پیش می‌آید و ذهن آگاهی و حضور و تماشای خود بدون قضاوت. یعنی پذیرش اینکه من الان احساس ناخوشایندی دارم، آن را می‌پذیرم، از خودم حمایت و مراقبت می‌کنم و اجازه می‌دهم آن احساس عبور کند. در واقع، شفقت مرهمی است که به‌خود می‌دهم تا در عبور از رنج به من کمک کند.

 در دنیای خودمراقبتی، روی مهارت تاب‌آوری کار می‌کنیم. برای اهداف‌مان برنامه‌ریزی می‌کنیم و خود را متعهد به انجام آن می‌دانیم.در سطح ارتباط با دیگران، رابطه‌های زندگی‌مان را بررسی می‌کنیم. حالا که قرار است خودمراقبتی را در زندگی‌مان، از سطح ایده به اجرا درآوریم، یک قدم مؤثر این است که دایره ارتباطی امنی برای خودمان بسازیم. برای ارتباطات‌مان مرز مشخصی تعیین کنیم. با افرادی که کاری جز اتلاف وقت و انرژی ما ندارند، قطع ارتباط کنیم و معاشرت‌های‌مان را براساس یک رابطه کارآمد و آرامبخش سامان دهیم.

 نکته مهم دیگر این است که با خودمان و دیگران روراست باشیم. به این معنی که احساسات خودمان را پنهان نکنیم. اول با خودمان مرتبط شویم و دریابیم چه احساسی را تجربه می‌کنیم، بعد ببینیم چه نیازی در ما وجود دارد که حالا چنین احساسی را تجربه می‌کنیم و چه‌کار می‌توانیم انجام دهیم، چه تقاضایی می‌توانیم داشته باشیم تا این نیاز تأمین شود، به‌طوری که به دیگران نیز آسیبی نرسد؟
یکی از بخش‌های جدی خودمراقبتی، رابطه ما با معبود و خالق‌مان و دنیای معنویات است.

اینکه بدانیم در آرام‌ترین و سخت‌ترین شرایط و در لحظاتی که سنگینی زندگی ما را از پای درمی‌آورد یا شیرینی‌های آن حال رهایی و پرواز به ما می‌بخشد، ارتباط با منشأ هستی اسباب چه گشایش‌هایی است. عبادت، شکرگزاری، شرکت در کارهای خیر و خدمت به مخلوقات خداوند در حال خوب ما نقش مؤثری دارند. شکرگزاری به ما کمک می‌کند به چیزهای خوب و ارزشمند زندگی‌مان نگاه کنیم و قدر آنها را بدانیم. عبادت، رابطه ما را با خالق هستی، محکم می‌کند و این اتصال، برای ادامه راه به ما انگیزه و نیرو می‌بخشد.