سلامت نیوز: رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی: پیش‌بینی می‌شود استان‌های گیلان و مازندران نیز طی سالهای آینده دچار فرونشست شوند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، فرونشست تمام گستره کشور را در برگرفته است و فقط دو نقطه از این جغرافیا سالم مانده است؛ استان‌های گیلان و مازندران. هشدار تازه سازمان زمین‌شناسی اما نشان می‌دهد این دو استان هم در امان نیستند و با ادامه روند تخلیه آبخوان‌ها، در سالهای آینده سراسر ایران گرفتار فرونشست خواهد بود. مرگ آبخوان‌ها بی‌توجه به نرخ بالای 30 سانتی‌متری فرونشست کشور ادامه پیدا کرده و به گفته رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در حال حاضر از ۶۰۶ دشت کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه هستند و در وضعیت قرمز قرار دارند و شرایط باقی دشت‌ها هم خوب نیست.
فریاد زمین از سال‌ها پیش در گستره بزرگ این سرزمین به صدا درآمده و اکنون مدتی است که هشدارها درباره فاجعه خاموش زمین، پررنگ‌تر شده است. بالاترین رکورد فرونشست در کره زمین با ۳۲ سانتی‌متر متعلق به ایالت نیومکزیکو بوده اما ایران در طول دو دهه‌ای که از قرن ۲۱ می‌گذرد ۲ بار این رکورد را شکسته؛ یک بار در سال ۲۰۱۰ در تهران با ۳۶ سانتی‌متر و بار دوم در سال ۲۰۱۵ بین دشت فسا و جهرم با ۵۴ سانتی‌متر.
هر چند در سالهای اخیر از میزان فرونشست زمین در مناطقی مانند تهران و چند شهر دیگر کاسته شده، اما این چندان رضایت‌بخش نیست، بلکه بنابر نتایج یافته‌ها و پژوهش‌های سازمان «زمین‌شناسی» کشور، به دلیل بهره‌برداری بیش از حد از منابع آبی و تخریب آن، دیگر چیزی برای از دست دادن باقی نمانده و باید به زودی منتظر وقایع بسیار بدتری بود. علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور اما دیروز بار دیگر «شرایط بسیار حاد» کشور را یادآوری کرد. او گفت بر اساس آمارهای در اتحادیه اروپا اگر در منطقه‌ای ۴ میلی‌متر فرونشست ایجاد شود، آن منطقه وارد شرایط بحرانی می‌شود و وقتی در ایران صحبت از سانتی‌متر می‌کنیم، باید متوجه شویم که دچار شرایط بسیار حادی شده‌ایم.
جایی در امان نیست
اینطور که رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گفته است میزان آبی که درون زمین فرو می‌رود، با میزان آب استخراج شده متناسب نیست و همین امر باعث بروز پدیده فرونشست در همه جای کشور به جز استان‌های گیلان و مازندران شده است. پیش از این نیز در تیر ماه، غلامعلی جعفرزاده‌ایمن‌آبادی، رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور با اعلام اینکه از ۳۱ استان کشور ۲۹ استان در خطر پدیده فرونشست زمین قرار دارند، گفته بود: «راه برون‌رفت از این بحران آن است که از هم‌اکنون درهای چاه‌ها بسته و برداشت آب‌های زیر‌مینی متوقف و برنامه‌های نگهداشت ذخایر زمینی اجرایی شود.
رئیس سازمان زمین‌شناسی نیز با تاکید بر اینکه پیش‌بینی می‌شود استان‌های گیلان و مازندران نیز طی سالهای آینده دچار فرونشست شوند، گفته است: «از ۶۰۶ دشت موجود در کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه هستند، به گونه‌ای که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند و بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.»
او دشت‌های استان اصفهان را یکی از بحرانی‌ترین مناطق کشور دانست که با فرونشست جدی مواجه است. به طوری که «میزان فرونشست در شهر اصفهان حدود ۱۶ سانتی‌متر است و زبانه‌های فرونشست وارد شهر شده و قسمت‌های مرکزی و بافت تاریخی شهر نیز تحت تاثیر قرار گرفته است». اولین نشانه‌های فرونشست حدود ۵۰ سال پیش در دشت مهیار و شهر دامنه استان اصفهان مشاهده شده بود و اکنون دشت اصفهان- برخوار و مناطقی درگیر شده که از جریان زاینده‌رود تغذیه می‌شدند؛ خواجو، سی‌و‌سه‌پل، پل مارنان، پل جویی، پل وحید، میدان نقش جهان، مسجد جامع عباسی، فرودگاه شهید بهشتی، نیروگاه برق شهید منتظری، پایگاه هوایی شهید بابایی، منطقه رهنان، حبیب آباد و کوهپایه در شرق اصفهان برپایه مطالعات و مشاهدات میدانی همه درگیر فرونشست هستند.
شهیدی همچنین گفته است در تهران نیز میزان فرونشست بسیار زیاد است و «گفته می‌شود تهران روزی یک میلی‌متر دچار فرونشست می‌شود که عدد بسیار زیادی است». اوایل تابستان 1400 بود که موسسه جهانی «اینتل لب»، با استناد به تصاویر ماهواره‌ای، هشدارهایی درباره تشدید پدیده فرونشست در تهران داد و اعلام کرد که وضعیت فرونشست در تهران در مرز بحرانی قرار گرفته و نرخ فرونشست سالانه هم در دشت‌های تهران حدود 25 سانتی‌متر در سال تخمین زده شد.
در این ارتباط علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات راه و شهرسازی نیز به «پیام‌ما» گفته بود که با رویه فعلی در 20 سال آینده دشت‌های اطراف تهران، کویر می‌شوند. به دنبال این آمارها رضا شهبازی، مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور اعلام کرد: «مطالعات ما نشان می‌دهد که سطح درگیری زمین در پیرامون جنوب غرب شهر تهران با پدیده فرونشست طی یک دهه گذشته تقریبا دو تا ۳ برابر شده است.» او همچنین گفت: «استان اصفهان بدترین استان کشور به لحاظ وقوع مخاطره فرونشست است و وضعیت آن حتی از استان تهران بدتر است، ولی نباید یادمان برود که وقتی می‌گوییم شرایط بد، به معنای آن نیست که سایر مناطق کشور خطری از جهت فرونشست متوجه‌شان نیست.»
بلعیدن آبخوان‌ها
در هفته‌های گذشته ابوالقاسم حسین‌پور، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها با هشدار نسبت به نرخ بالا و خطرات ناشی از فرونشست زمین در کشور تاکید کرد: «فرونشست زمین در ردیف مخاطرات جدی کشور در برنامه هفتم توسعه در دستور کار سازمان مدیریت بحران قرار گیرد.» او به ایسنا گفت که فاجعه خاموش فرونشست زمین که به علت اضافه برداشت و تخلیه آبخوان‌ها به‌صورت آرام و بی صدا و به شکلی خطرناک در حال بلعیدن کشور است و با وجود هشدارها تاکنون به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است.
سالانه ۱۴ تا ۱۵ هزار چاه غیر مجاز در کشور مسدود می‌شود که البته بخشی از این تعداد، دوباره حفر می‌شود! تعداد چاههای غیرمجاز و مجاز ایران در سال ۵۷، ۶۰هزار حلقه بوده است و در سال 99 تعداد چاه‌ها به رقم بالای ۷۶۰ هزار حلقه در سطح کشور رسیده که برآورد می‌شود حدود 380 هزار حلقه غیرمجاز باشد. از چاههای ایران سالانه بیش از ۴۶ میلیارد مترمکعب آب برداشت می‌شود که حدود 5 تا 7 میلیارد مترمکعب از آن به چاههای غیرمجاز مربوط است.
بر اساس آماربرداری سراسری منابع آب تعداد چاههای غیرمجاز کشور به ترتیب در آذربایجان غربی 30 تا 50 هزار حلقه، استان تهران 20 هزار حلقه استان اصفهان با 16 هزار حلقه در رده‌های اول تا سوم دارندگان بیشترین چاه غیرمجاز در کشور قرار دارند. همچنین استان فارس با ۱۴ هزار حلقه، استان‌های البرز و آذربایجان شرقی هر کدام با ۶ هزار، خراسان رضوی با چهار هزار و ۲۰۰ حلقه، همدان با چهار هزار حلقه و خوزستان با سه هزار و ۵۰۰ حلقه در ادامه فهرست استان‌های دارای تعداد بیشترین چاه غیرمجاز هستند.
راه حل چیست؟
انتشار آمارهای مختلف در حالی است که پیش از این مسعود مرسلی، عضو کارگروه آب‌های ژرف کشور نیز به «پیام‌ما» گفته بود که در زمینه مقابله با فرونشست اقدامی صورت نمی‌گیرد و تنها اقدامی که موسسات ذی‌ربط انجام می‌دهند، پایش است.
به گفته مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها در شرایطی که نرخ بالای ۳۰ سانتی‌متر نشست زمین در ایران حاکی از وضعیت فوق‌العاده خطرناک بوده و منجر به مرگ آبخوان‌های زیرزمینی می‌شود، تداوم این وضعیت، نشست زمین را در صدر مخاطرات جدی کشور در دهه اول قرن جدید قرار خواهد داد.
بنابراین لازم است موضوع فرونشست زمین و اقدامات کنترلی و مهار آن با اولویت در برنامه هفتم توسعه کشور در دستور کار ارگان‌های ذی‌ربط قرار گیرد.
همچنین سازمان مدیریت بحران باید برای جلوگیری از وقوع خسارات جبران ناپذیر فرونشست زمین که در ابعاد گسترده حیات اجتماعی، اقتصادی و زیستی کشور را به‌شدت متاثر می سازد این مساله را در اولویت برنامه خود قرار دهد. وزارت نیرو با جدیت بیشتر در اجرای برنامه‌های تعادل‌بخشی آبخوان‌های زیرزمینی و سازگاری با کم‌آبی و تشدید نظارت‌های موثر و کارآمد، اضافه برداشت‌ها از منابع آب زیرزمینی را کنترل کند همچنین وزارت جهاد کشاورزی با اصلاح الگوی کشت و ارتقای بهره‌وری آب به طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری بیش از پیش بپردازد.
رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور نیز پیش از این راه حل ها را برشمرده و گفته بود: «عملکرد دستگاه‌های مرتبط با این حوزه رضایت‌بخش نیست؛ چرا که این دستگاه‌ها در راستای کاهش نرخ فرونشست تصمیمات قاطع و محکم اتخاذ نکرده‌اند.» او با تاکید بر ضرورت بازنگری در بهره‌برداری از چاه‌ها، برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی و مدیریت منابع آب، گفت: «برای جلوگیری از روند افزایشی نرخ فرونشست نیاز به قدرتی فراتر از قدرت‌های اجرایی است و در صورتی که جلوی این روند گرفته نشود، شاهد تخریب بزرگ محیط زیستی خواهیم بود.»
نظر شما