سلامت نیوز:در روزهای ابتدایی همه گیری، قبل از وجود تست های سواب بینی یا گلو (PCR) برای آزمایش کووید ۱۹، متخصصان مراقبت های بهداشتی در سراسر دنیا از جمله چین برای تشخیص بیماری به تصویربرداری از قفسه سینه وابسته بودند که در این راستا رادیولوژیست ها از همان ابتدا صندلی های ردیف اول را برای ویروس کرونا داشتند و آنها همچنان شاهد تأثیرات آن بر روی بدن هستند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا،دکتر "علی غلامرضانژاد" استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی" کک" دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا، یکی از اولین محققانی بود که در دنیا کووید ۱۹ را در اوایل سال ۲۰۲۰ مطالعه کرد و در حال حاضر این پزشک ایرانی مقیم آمریکا بیش از ۴۰ مقاله در مورد این بیماری به طور مشترک تألیف کرده است.
دکتر "علی غلامرضانژاد" در پاسخ به این سوال که "با توجه به اینکه شما از ابتدای شیوع این بیماری با کروناویروس عامل بیماری کووید ۱۹ آشنایی دارید، به نظر شما این ویروس در طی ۱۰ ماه گذشته تغییر ژنتیک داده و میزان کشندگی آن افزایش پیدا کرده است؟" گفت: آنچه که از آمار و ارقام این بیماری در روزها و ماه های اخیر نشان می دهد، بدین معناست که میزان مرگ و میر ناشی از ابتلا به کووید ۱۹ کاهش پیدا کرده است.
وی با اشاره به دلایل کاهش میزان مرگ و میر این بیماری در اکثر نقاط دنیا از جمله آمریکا گفت: یکی از دلایل مهم در کاهش میزان فوتی های کووید ۱۹ در این است که همکاران پزشکی ما در سطح دنیا نسبت به مکانیزیم این بیماری آشنایی بیشتری پیدا کرده و نوع درمان های متفاوت شده است.
غلامرضانژاد ادامه داد: به طور مثال در اواخر ماه دسامبر و در روزهای ابتدایی شیوع این بیماری در دنیا، بحث هایی مطرح بود که برای درمان بیماران کوویدی از داروهای ضد انعقادی استفاده گردد که استفاده از این داروها در ابتدا با دوز یک چهارم مطرح شد اما در ادامه با توجه به اثرات این نوع داروها اعلام کردند که دوز مورد استفاده دو برابر شود پس در مجموع با گذشت زمان دانش پزشکی درباره این بیماری سریعا پیشرفت و نوع درمان ها و مراقبت ها تغییر پیدا کرد که خود می تواند عاملی موثر در کاهش میزان فوتی های ناشی از بیماری باشد.
کووید تقریبا هر ارگانی از بدن را می تواند درگیر کند
این استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی کک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا در ادامه در پاسخ به این سوال که "آیا کووید ۱۹ فقط بر روی ریه بیماران کرونایی اثر می گذارد؟" گفت: اولین مقاله ای که ما درباره بیماری کووید ۱۹ در ایالت متحده آمریکا منتشر کردیم در اواخر ماه ژانویه بود (هنوز مورد خاصی از بیماری کووید در این کشور گزارش نشده بود). در این مقاله ما در قالب جدولی بیماری کووید را با توجه به کیس های دریافتی از کشور چین، با دو بیماری دیگر «سارس» و «مرس» مقایسه کردیم.
وی ادامه داد: براساس شواهد محدودی که در ماه های اولیه این بیماری مشاهده کرده بودیم عنوان شد که برخلاف «سارس» و «مرس»، کووید عمدتا بیماری است که ریه را درگیر و اندام های دیگر بدن را درگیر نمی کند اما دو ماه بعد و براساس افزایش اطلاعات و شواهد ما نشان داد که آنچه را قبلا درباره این بیماری بیان می شد خیلی درست نبوده و در مقاله دیگری اعلام کردیم که تظاهرات خارج از ریوی کووید خیلی بیشتر بوده و کووید تقریبا هر ارگانی از بدن را می تواند درگیر کند.
غلامرضانژاد با اشاره به اینکه کووید ۱۹ می تواند باعث التهابات مغزی و در نتیجه سکته مغزی (به دلیل التهاب های عروقی)، التهاب در قلب، کلیه، کبد، پانکراس، لوزالمعده و جدیدا در گزارشاتی مطرح شده است که می تواند بیضه ها را نیز درگیر کند افزود: عملا ارگانی در بدن نیست که درگیر کووید ۱۹ نشود و دلیل آن نیز این است که کووید علاوه بر اینکه به صورت مستقیم به برخی بافت های بدن حمله می کند، یک پاسخ ایمنی منتشره در بدن ایجاد کرده که این پاسخ ایمنی می تواند هر عضوی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
این استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی کک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا ادامه داد: مریض هایی را شاهد هستیم که با یک دل درد ساده به اورژانس مراجعه کرده و بدون علائم تنفسی بوده و تنها علائم داخلی آن غالب بوده که پس از آنکه پزشک اورژانس درخواست سی تی اسکن شکم کرده و با توجه به اینکه در سی تی شکم قسمت پایینی ریه ها تا حدودی مشاهده می شود، دیدیم که التهاب شدیدی در بافت های ریه ایجاد شده و دریافتیم که کل مشکل مریض کووید بوده است.
بیشترین درگیری خارج ریوی کووید با قلب است
وی با اشاره به اینکه تظاهر بالینی و خارجی کووید می توانند با یکدیگر متفاوت باشند افزود: در گزارشی مطرح شده بود که بیشترین درگیری خارج ریوی کووید با قلب بوده و تقریبا بیش از ۵۰ درصد بیماران کرونایی درجاتی از درگیری قلبی و التهاب در قلب را پیدا می کنند که البته در اکثر موارد این التهاب خیلی خفیف است.
غلامرضانژاد با بیان اینکه بعد از قلب، بیشترین بیماران کرونایی با تظاهرات شکمی بوده اند افزود: این تظاهرات شکمی می تواند به صورت دل درد یا اسهال باشد و متاسفانه آمار نشان می دهد که میزان مرگ و میر در مبتلایان به کووید ۱۹ که با تظاهرات اولیه شکمی به بیمارستان ها مراجعه می کنند نسبت به افرادی که دارای تظاهرات تنفسی (تنگی نفس و سرفه) هستند، بیشتر است.
این استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی کک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا نشانه ها و علائمی جدیدی از بیماری کووید ۱۹ در دنیا گزارش شده است؟ به ایسنا گفت: از درگیری و التهاب بیضه تا التهاب چشم و سکته مغزی به عنوان نشانه هایی از بیمار کرونا گزارش شده و عملا در تمامی ارگان های بدن گزارش درگیری کووید ۱۹ را داشته ایم.
وی با بیان اینکه هنگامی که سی تی اسکن قفسه سینه یا اشعه ایکس را بر روی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ انجام می دهیم، به طور معمول مناطق پراکنده و التهابی ریه ها را مشاهده می کنیم که آنها را "پنومونی" غیرمعمول می نامیم که این بیماران معمولاً از سرفه، دشواری تنفس یا درد قفسه سینه، خستگی و تب رنج می برند اظهار کرد: آنچه ما بسیار تعجب آور مشاهده کردیم این است که برخی از بیماران مبتلا به کووید ۱۹ چنین علائمی ندارند. در عوض آنها با درد شکم، یا حتی علائم دیگر مانند سکته مغزی یا التهاب چشم ظاهر می شوند. اما وقتی ریه های آنها را تصویر می کنیم، کووید ۱۹ را در می یابیم. از طرف دیگر، خیلی کمتر، بیماران با سرفه و تب وارد می شوند، و تصویربرداری از قفسه سینه آنها نشان می دهد که ریه ها پاک هستند یا حداقل علائم التهاب را دارند که این موضوع ممکن است مربوط به این واقعیت باشد که بر خلاف آنچه که در ابتدای همه گیری کووید ۱۹ تصور می شد که تنها بر ریه اثر می گذارد ،اما شواهد نشان می دهد که این بیماری تقریباً بر همه اعضای بدن اثر گذار است.
غلامرضانژاد با تاکید بر اینکه در جمعیت دنیا روزانه عده زیادی دچار سکته، پانکراس و یا التهاب در بیضه و چشم می شوند که این بیماری ها نیز سابقه طولانی دارند اظهار کرد: در شرایط کنونی در دنیا همه گیری به وجود آمده که تاکنون و براساس آزمایشات قطعی بیش از ۵۱ میلیون نفر در دنیا (براساس آمار غیررسمی حدود ۲۰۰ میلیون نفر) را درگیر کرده است، حال جای سوال اساسی در این میان این است که آیا علائمی مانند پانکراس چشم، بیضه و ... به تنهایی به وجود آمده و در کنار آن فرد مبتلا به کووید شده است یا اینکه فرد در ابتدا مبتلا به کووید شده و این بیماری عامل به وجود آمدن دیگر التهابات در بدن شده است؟
الزاما عامل هر نوع التهابی در بدن، کووید نیست
غلامرضانژاد ادامه داد: خیلی از علائم در دنیا برای این بیماری در مجلات و حتی مقالات علمی گزارش شده اما مشکل اساسی این است که نمی دانیم آیا این علائم و بیماری ها یک تصادف همزمانی با کووید داشته یا رابطه علت و معلول بوده یعنی کووید باعث شده این علائم و بیماری ها در فرد مبتلا بروز پیدا کند؟ و اثبات این علائم برای بیماری کووید ۱۹ در این است که بتوانیم ویروس کرونا را در هریک از اعضای درگیر شده با روش های پاتولوژی و بافت شناسایی شناسایی کرده و این ویروس را در آن بافت دریابیم که در اکثر موارد نیز دانشمندان نتوانستند دلایل معتبری بیان کنند که ویروس عامل فلان التهاب در بدن بوده است.
این استادیار رادیولوژی بالینی با تاکید بر اینکه در شرایط کنونی اعتقاد ما نیز بر این است که احتمالا کووید می تواند تمامی ارگان های بدن را درگیر کند اظهار کرد: اما به این نکته نیز باید توجه کرد که الزاما عامل هر نوع التهابی در بدن، کووید نبوده بلکه ممکن است هم کووید عامل آن بوده و از سوی دیگر نیز این احتمال وجود دارد که یک همزمانی در این بیماری های رخ داده باشد. پس خیلی از چیزها را هنوز درباره کووید نمی دانیم.
وی با اشاره به فشار سنگین وارد بر متخصصان و پزشکان و جامعه پژوهشی در شرایط کنونی گفت: باید بپذیریم که هنوز نتوانسته ایم به دلیل فشارهای زیاد وارده به سیستم جامعه پزشکی، تحقیقات درست و جامعی درباره این بیماری در سطح دنیا داشته باشیم و برای پاسخ به خیلی از سوالات کرونایی نیاز به وقت و زمان بیشتری داریم.
اصل ماجرای کووید در کیسه های هوایی ریه است
غلامرضانژاد در واکنش به این مطلب که "در گزارشی مطرح شده بود که کووید ۱۹ برخلاف دیگر بیماری های تنفسی مانند آسم می تواند با کاهش سطح اکسیژن خون بدون ایجاد مشکل تنگی نفس همراه باشد" به ایسنا گفت: اکسیژن رسانی به خون شامل دو مرحله «اکسیژن رسانی و انتقال هوا از فضای بیرون به ریه بوده که از طریق مجاری هوای اتفاق می افتد» و «عبور اکسیژن از غشاها و کیسه های هوایی به خون است». کووید ۱۹ درگیری اصلی و شدیدی در مجاری هوایی نداشته و اصل ماجرای کووید در کیسه های هوایی است که اگر این کیسه ها درگیر نشوند دلیلی ندارد که بخواهد روند انتقال اکسیژن دچار اختلال شود که این موضوع بر خلاف آسم بوده زیرا آسم بر مجاری هوایی تاثیر می گذارد.
این استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی کک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا در بخش دیگری از گفت و گوی خود با ایسنا درباره اثرات ماندگار کووید ۱۹ بر ریه ها نیز گفت: سارس در سال ۲۰۰۳ در دنیا شیوع پیدا کرد و در مطالعه ای از دنبال کردن بیماران مبتلا به سارس در مدت زمان ۱۵ سال (اکثرا کادر درمان)، نشان داد که در ۳۰ تا ۳۵ درصد بیماران مبتلا به سارس، همچنان آسیب های دراز مدت ریوی مانند "اسکار" مشاهده می شود یعنی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد مبتلایان به سارس هیچ گاه ریه های آنها به حالت سابق و نرمال بر نمی گردد که این احتمال در مورد کووید نیز وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه شدت این اسکار یا شدت این اختلال آرایش بافتی در ریه ها به عوامل متعددی وابسته است، افزود: یکی از این عوامل، «سن» بیمار است به طوری که هرچه سن بیمار مبتلا به سارس یا کووید بیشتر باشد، احتمال اینکه ریه های آن هیچگاه به حالت عادی بر نگردند، بیشتر است.
غلامرضانژاد «بیماری های زمینه ای» را دیگر عامل موثر در شدت این اسکار بیان کرد و به ایسنا گفت: در افرادی با بیماری هایی مانند فشار خون، دیابت، بیماران کلیوی، بیماران قلبی و به طور کلی هرگونه بیماری های زمینه ای التهابی، ریسک اینکه اسکار در ریه بیمار پس از بهبود کامل همچنان باقی مانده و بیماری آنها مانند یک ذات الریه معمولی نباشد، افزایش پیدا خواهد کرد.
این استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی کک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا به دیگر عامل شدت اسکار در بیماران کرونایی اشاره کرد و گفت: میزان شدت بیماری و نوع درمان عامل دیگر مهم در اثرات طولانی مدت کرونا بر ریه خواهد بود. به طور مثال برای بیمارانی که به دلیل شدت بیماری و افزایش درگیری ریه ها مجبور می شوند لوله گذاری داخلی انجام دهند، شدت اسکار و یا آسیب های دراز مدت از جمله کاهش عملکرد ریه افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد.
میزان عملکرد افراد پس از بهبودی کامل از کووید ۱۹ به میزان شدت اسکار آنها بستگی دارد
وی در پاسخ به این سوال که این "اسکارها و آسیب های ریوی طولانی مدت به چه میزان در عملکرد انسانها تاثیر خواهد گذاشت؟" گفت: ریه ارگان بسیار مهمی در بدن انسان است و خداوند انسان را به گونه ای آفریده که به طور معمول از حدود ۲۰ درصد ریه خود استفاده می کنند و ۸۰ درصد بافت ریه به صورت ذخیره است.
غلامرضانژاد با اشاره به اینکه میزان عملکرد افراد پس از بهبودی کامل از کووید ۱۹ به میزان شدت اسکار آنها بستگی دارد افزود: اگر در فردی حدود ۱۰ درصد اسکار پس از بیماری به وجود آمده آید، قاعدتا به دلیل آنکه قبلا حدود ۲۰ درصد از ریه خود را استفاده می کرده پس با این از دست دادن ۱۰ درصد دیگر، عملا هیچگونه علامتی در زندگی روزمره افراد ایجاد نخواهد شد.
وی با اشاره به اینکه اگر فردی ۷۰ تا ۸۰ درصد دچار آسیب ریوی شود قطعا با کوچکترین فعالیتی دچار تنگی نفس خواهد شد افزود: در ورزشکاران حرفه ای، به دلیل نوع فعالیت وزشی، گاهی میزان استفاده آنها از بافت های ریوی حدود ۸۰ تا ۱۰۰ درصد خواهد بود و در صورت از دست دادن ۲۰ درصد از ریه خود، قطعا در عملکرد حرفه ای و توانایی ورزشی آن موثر خواهد بود.
کووید می تواند عوارض طولانی مدتی به همراه داشته باشد
این استادیار رادیولوژی بالینی با اشاره به اینکه در افراد مبتلا به آسم و همچنین افراد با سابقه طولانی کشیدن سیگار تا حدود ۵۰ درصد بافت ریوی از بین رفته است افزود: در صورت ابتلای این افراد به کووید ۱۹ و درگیری ریوی آنها، به احتمال زیاد به صورت دراز مدت دچار درگیری ریوی خواهند شد. پس در مجموع حتما کووید می تواند عوارض طولانی مدتی داشته باشد که از جمله آنها می توان به اسکار اشاره کرد که ممکن است هیچ وقت نیز از بین نروند اما اینکه در چند درصد بیماران این اتفاق خواهد افتاد هنوز مشخص نیست و نیاز به مطالعات طولانی مدتی دارد که البته این عوارض به فاکتورهای متعددی نیز وابسته است.
غلامرضا نژاد در بخش دیگری از این گفت و گو در پاسخ به این سوال که "برای تشخیص کووید ۱۹ تست PCR معتبرتر است یا سی تی اسکن؟" به ایسنا گفت: براساس روش های تشخیصی برخورد هر کشور با کووید ۱۹ جواب این سوال متفاوت خواهد بود. براساس اطلاعات گرفته شده توسط دانشجویان ما در دانشگاه USC از کشورهای چین، ایران، کره جنوبی، ترکیه، ایتالیا، انگلیس، آلمان، اسپانیا، مکزیک، آمریکا و کانادا نشان می دهد که الگوی تشخیصی کووید ۱۹ در هر کشور متفاوت است و عملا نمی توان به صورت دقیق اعلام کرد که کدام یک از روش های تشخیصی درست و یا غلط است چون بسته به هر نوع کشوری، روش ها می تواند متفاوت باشد.
وی با اشاره به اینکه به طور مثال در پروتکل های تدوین شده برای تشخیص بیماران کرونایی در ایالت متحده آمریکا، موضوع سی تی اسکن به هیچ عنوان مطرح نیست افزود: در آمریکا برای مشخص کردن اطلاعات تکمیلی بیمار کرونایی و اینکه معلوم شود که به چه میزان ریه بیمار کوویدی درگیر شده است تست X – Ray گرفته می شود و تنها زمانی از سی تی اسکن استفاده می شود که احساس کنیم بر بیمار عارضه ای سوار شده با به هر دلیلی دچار آمبولی شده است.
PCR تست اختصاصی، سی تی اسکن تستی با حساسیت بالاتر
این استادیار رادیولوژی بالینی مرکز پزشکی کک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا با اشاره به اینکه در شروع اپیدمی کرونا در دنیا در کشورهایی مانند چین و کره جنوبی به دلیل آنکه هنوز تست های PCR وجود نداشت با استفاده از روش سی تی اسکن توانستند بیماریابی را انجام و بیماری را تا حد زیادی کنترل کنند افزود: مسلما برای کووید ۱۹ تست PCR از لحاظ پزشکی اختصاصی تر اما تست های سی تی اسکن حساس تر است. به طوری که تست های CT از تست های PCR حساس تر اما تست های PCR نسبت به CT اختصاصی تر است که با توجه به منابع هر کشور استفاده از این روش ها نیز متفاوت خواهد بود.
غلامرضانژاد با اشاره به اینکه در حال حاضر و با توجه به تعدد تست های PCR دلیلی خاصی نمی بینیم که همه بیماران کرونایی بخواهند CT انجام دهند افزود: تست PCR در کنار انجام یک X-Ray و یک معاینه خوب از سوی پزشک عملا کار بیماران کرونایی را به خوبی انجام می دهد و تنها در صورتی که احساس کنیم عارضه ای به دلیل کووید ۱۹ بر بیمار سوار شده بود استفاده از سی تی اسکن را تنها با تجویز پزشک متخصص توصیه می کنیم.
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر پیشنهاد می شود سی‌تی‌اسکن برای بررسی درگیری ریه با عفونت کووید ۱۹ با دوز اشعه پایین انجام شود اظهار کرد: اصطلاحا به این مدل low dose CT scan گفته می‌شود که با این روش میزان تشعشع به بیمار و طبیعتا خطرات آن به ویژه در کودکان به میزان قابل توجهی در مقایسه با سی‌تی‌اسکن معمولی کمتر خواهد بود.
خانم های باردار به هیچ عنوان نباید سی تی اسکن شوند
این استادیار رادیولوژی بالینی با تاکید بر اینکه خانم های باردار به هیچ عنوان نباید سی تی اسکن شوند افزود: میزان تشعشع با هر دوزی قطعا دارای اثراتی خواهد بود و یکی از بزرگترین خطراتی که قطعا پس از کرونا جامعه جهانی با آن دست و پنجه نرم خواهد کرد، عوارض ناشی از بار اشعه سی تی اسکن ها در ایام کرونایی خواهد بود.
غلامرضانژاد با تاکید بر اینکه در حال حاضر هیچ دلیلی وجود ندارد که بیمار کرونایی بخواهد سی تی اسکن انجام دهد افزود: سی تی اسکن تنها می تواند وسعت درگیری ریه با ویروس را نشان دهد. بنابراین توصیه اکید می شود که به هیچ عنوان مردم به صورت سرخود نباید نسبت به انجام سی تی اسکن اقدام کرده و از سوی دیگر به پزشکان نیز توصیه می کنیم که به جای سی تی اسکن با تست سواب بینی و نهایتا عکس ساده قفسه سینه، تشخیص بیماری و تجویز دارو برای بیماران را داشته باشند.
نظر شما