سلامت نیوز:شاید نتوان امن‌تر از رحم مادر برای جنینی كه هر روز در حال رشد كردن و قد كشیدن است، پیدا كرد. جنین ماه‌ها شناور در آب در وجود مادری كه از همه روح و جسمش برای فرزندش مایه می‌گذارد، جان می‌گیرد تا روزی كه به دنیا لبخند بزند.

به گزار سلامت نیوز به نقل از روزنامه جام جم ،این شیوه‌ای معمول اما خارق‌العاده از تولد یك نوزاد است. اما محققان سال‌هاست به‌دنبال آن هستند كه بتوانند راهی پیدا كنند تا جنینی را خارج از بدن مادر و در فضایی ساخته دست بشر به نام رحم مصنوعی بزرگ كنند تا زمانی كه قابلیت تولد پیدا كند. این پدیده شاید بیشتر شبیه فیلم‌های علمی - تخیلی باشد، اما مانند هر پدیده دیگری كه سال‌ها در فیلم‌ها آن را تماشا كرده بودیم و حالا به واقعیت تبدیل شده است، این نیز می‌تواند به راهی جدید و متفاوت برای تولد جنین تبدیل شود.

رحم مصنوعی نوعی دستگاه است كه نقش اندام مصنوعی را بازی می‌كند و به زوجین در رشد جنین خارج از فضای رحم مادر كمك می‌كند. بسیاری از محققان ادعا می‌كنند استفاده از رحم مصنوعی می‌تواند سختی تحمل 9ماهه جنین در شكم مادر را كاهش دهد. درواقع، پیشرفت فناوری‌ها و روش‌های پزشكی گزینه‌های بهتر و مناسب‌تری را پیش روی مادران قرار می‌دهد تا بارداری متفاوتی را تجربه كنند. در سال‌های 2017 و 2019 میلادی، دو گروه از محققان نمونه‌ای اولیه از دستگاه‌های رحم مصنوعی را ساختند و با موفقیت روی حیوانات آزمایش كردند. نتایج آنقدر موفقیت‌آمیز بود كه آنها امیدوارند به‌زودی بتوانند آن را روی نمونه‌های انسانی آزمایش كنند.

اولین نمونه رحم مصنوعی در مورد جنین بره به‌كار برده شد. محققان تضمین می‌كنند نگهداری جنین در رحم مصنوعی الزاما به‌معنای تولد نوزاد مرده یا بروز نقص‌های شدید در بدن نوزاد نیست و می‌تواند مزایای زیادی هم داشته باشد. برای مثال، چندی پیش، گروهی از محققان بره‌ای را برای مدت چهار هفته در یك رحم مصنوعی رشد دادند.

محققان استرالیایی هم بارداری مصنوعی را داخل رحم مصنوعی برای بره و كوسه انجام دادند و نتایج قابل قبولی دریافت كرده‌اند.نوع ساده‌تر رحم مصنوعی سال‌هاست در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ به‌طوری كه وقتی نوزادی زودرس به دنیا می‌آید، تا زمانی كه مراحل رشد خود را كامل كند، پزشكان او را داخل دستگاه مخصوصی قرار می‌دهند. معمولا مدت زمانی كه نوزاد داخل این دستگاه‌ها قرار می‌گیرد، كوتاه است و پس از آن می‌تواند زندگی عادی را مانند دیگر نوزادان در كنار والدین خود تجربه كند.اما تفاوتی كه رحم مصنوعی با این دستگاه‌ها دارد، اینجاست كه جنین زمان طولانی‌تری را خارج از بدن مادر سپری می‌كند. 

كمك به نوزادان زودرس

یكی از اصلی‌ترین اهدافی كه محققان از ابداع رحم مصنوعی دارند، تمركز روی قابلیت‌های این دستگاه پیچیده و افزایش احتمال زنده ‌ماندن نوزادان زودرس است. در حال حاضر، نوزادانی كه زودتر از هفته بیست و دوم بارداری متولد می‌شوند، احتمال بسیار پایینی برای زنده ماندنشان وجود دارد.

همین‌طور نوزادانی كه در هفته بیست و سوم بارداری به دنیا می‌آیند در معرض نقص‌های مادرزادی متعدد قرار می‌گیرند. در واقع، استفاده از كیسه‌های زیستی بسته كه نقش رحم طبیعی مادر را ایفا می‌كنند، می‌تواند علاوه‌بر بالا بردن احتمال زنده‌ماندن این قبیل نوزادان، كیفیت زندگی آنها را نیز افزایش دهد.

كیسه زیستی، اكسیژن لازم را برای زنده ماندن جنین فراهم می‌كند و حاوی نوعی مایع آمنیوتیك است كه امكان دسترسی به بند ناف و تمام مواد مغذی و آب مورد نیاز جنین در آن فراهم است و در مواقع نیاز، حتی می‌توان از طریق آن به جنین دارو تزریق كرد. به عبارتی، رحم مصنوعی با ایجاد شرایطی مانند رحم مادر، این امكان را فراهم می‌كند كه جنین خارج از رحم طبیعی و برای مدتی طولانی باقی بماند تا به اندازه‌ای رشد كند كه بتواند به‌طور مستقل به زندگی خود ادامه دهد. 

رحم مصنوعی می‌تواند محیط فوق‌العاده‌ای را برای رشد جنین و تعادلی از هورمون‌ها و مواد مغذی را برای او تأمین كند. از مزیت‌های رحم مصنوعی می‌توان به محافظت از جنین در حال رشد در برابر آسیب‌های خارجی مانند بیماری‌های عفونی اشاره كرد. علاوه‌بر آن، گاهی شرایط و خطراتی برای جنین پیش می‌آید كه پزشك در دوران بارداری متوجه آن می‌شود، اما مجبور است درمان آن را تا به دنیا آمدن نوزاد به تأخیر بیندازد. اما با كمك رحم مصنوعی، پزشك به‌راحتی می‌تواند در صورت بروز مشكلی در جنین، او را تحت درمان و حتی عمل جراحی قرار دهد.

 كمك به زنان نابارور

از آنجا كه محققان بسیار امیدوارند تا سال‌های آینده بتوانند از فناوری جدید رحم مصنوعی برای رشد جنین انسان استفاده كنند، برخی از آنها ادعا می‌كنند این شیوه به بسیاری از زنان نابارور كمك می‌كند تا بچه‌دار شدن را تجربه كنند. برخی زنان در طول عمر خود مشكلاتی مانند سرطان رحم، تخلیه كامل رحم، آسیب به این ناحیه یا بعضی موقعیت‌های پزشكی را پشت‌سر می‌گذارند كه همه اینها باعث ناباروری آنها می‌شود. گاهی این اتفاق در زمانی بروز می‌كند كه هنوز احتمال باروری وجود دارد و انجام اعمالی مانند برداشتن رحم به دلیل سرطان و تخلیه رحم و...، شانس بچه‌دار شدن را از خانم‌ها می‌گیرد.

بنابراین، رحم مصنوعی این امید را در آنها زنده می‌كند كه بتوانند خارج از رحمی كه ندارند، فرزند خود را به دنیا بیاورند و طعم شیرین مادر شدن را تجربه كنند. اما از سوی دیگر، رحم مصنوعی به كمك زنان بارور هم می‌آید؛ به‌طوری كه گاهی نوع شغل و حرفه، داروهای مصرفی یا حتی سبك زندگی یك زن ممكن است جنین در حال رشد را در معرض بروز ناهنجاری‌های مختلف قرار دهد یا حتی در بعضی خانم‌ها احتمال سقط جنین وجود دارد؛ بنابراین رحم مصنوعی می‌تواند اولویتی برای این گروه از خانم‌ها باشد تا با خیالی آسوده‌تر فرزندشان را به دنیا بیاورند. 

آماده‌سازی برای آینده

درحال حاضر، هیچ نمونه واقعی از رحم مصنوعی كه قابل استفاده برای رشد جنین انسان باشد، وجود ندارد و تاكنون همه نمونه‌های ساخته شده روی نمونه‌های حیوانی آزمایش شده‌ است. اما محققان بسیار امیدوارند كه ابداع چنین سیستمی بتواند در شرایط اورژانسی جان بسیاری از نوزادان زودرس و جنین‌های در معرض خطر مرگ را نجات دهد و لذت مادر شدن را به بسیاری از زنان بدهد.

چگونه جنین در رحم مصنوعی زنده می‌ماند؟

رحم مصنوعی از پوسته یا محفظه‌ای بیرونی تشكیل شده كه جنین در فرآیند رشد خود درون آن قرار می‌گیرد. تاكنون در مواردی كه محققان نمونه‌های حیوانی را درون رحم مصنوعی رشد داده‌اند، از محفظه‌های آكریلیك، كیسه‌های پلاستیكی و بافت رحم گرفته شده از اندام انسانی استفاده شده كه به طور مصنوعی آن را زنده نگه داشته‌اند تا بتواند قابلیت نگهداری جنین را داشته باشد.

همچنین، این رحم به یك جایگزین مصنوعی برای مایع آمنیوتیك نیاز دارد؛ همان مایعی كه جنین در داخل رحم مادر در آن شناور است و مانند یك ضربه‌گیر برای ضربات احتمالی وارده عمل می‌كند. در نهایت، محققان در رحم مصنوعی راهی برای تبادل اكسیژن و مواد مغذی تعبیه كرده‌اند تا موادی چون اكسیژن و مواد مغذی را به داخل رحم جذب و دی‌اكسیدكربن و مواد زائد را دفع كند.

بنابراین، محققان برای این كار یك جفت مصنوعی هم تولید كرده‌اند. آنها تاكنون در آزمایش‌های حیوانی انجام شده از سوند و سیستم‌های پمپاژ پیچیده استفاده كرده‌اند. اما در نظر دارند از یك نمونه كوچك از سیستم اكسیژن‌رسانی به غشای خارج بدن در این سیستم هم بهره ببرند؛ فناوری‌ای كه به خون اجازه اكسیژن‌رسانی به سطح خارجی بدن را می‌دهد.

دانشمندان امیدوارند با فراهم آمدن این امكانات در كنار هم و نتایج مثبت انسانی، در آینده‌ای نزدیك، استفاده از روش رحم مصنوعی به یكی از روش‌های معمول آی‌وی‌اف (IVF) در دنیا تبدیل شود و در سال‌های آینده انقلابی را در عرصه ناباروری برای زوجین به وجود آورد.