مهدی اسفندیاردر گفت و گو با ایرنا، نخست درباره تاریخچه شکل گیری سیستم کارانه اظهار داشت: سال ۱۳۷۲ طرح خودگردانی بیمارستان های دولتی اجرا شد، در آن زمان به اشتباه دولتمردان گمان کردند که بیمارستان باید از محل درآمدهای خود اداره شود که البته بعدها این نگرش به سوی مدارس هم رفت اما به خاطر محدودیت های مالی صد در صد اجرا نشد، چون در آنجا بیمه وجود نداشت که بتواند هزینه ها را تامین کند.

وی افزود: به دنبال این خودگردانی، طرح پرداخت کارانه ها کلید خورد و پرداخت کارانه‌ها از سال ۱۳۷۴ برای پزشکان و کارکنان غیرپزشک تحت عنوان دستورالعمل نظام نوین اداره بیمارستان ها شروع شد و قرار بود بر اساس میزان تحصیلات پرداخت شود اما رفته رفته با معیار غلط پرداخت به ازای خدمت در این نظام، شاهد پیشی گرفتن کمیت خدمات از کیفیت آن بودیم.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: از همان دوران تاکنون، نحوه پرداخت کارانه به این دلیل که موجب شد اختلاف درآمد زیادی بین پرستاران و پزشکان متخصص به وجود آید، مورد نقد و انتقاد قرار گرفته که ضرورت بررسی مشکلاتی را که این سیستم بر سر نظام درمانی کشور آورد، دوچندان کرده است.

افزایش هزینه های درمانی به دلیل سوق بیمارستان ها به ارائه خدمات غیرضروری

اسفندیار در نقد این طرح یادآور شد: بیمارستان ها با اجرایی شدن سیستم کارانه به جای توجه به نیازهای واقعی درمانی مردم، به سوی ارائه خدماتی رفتند که برای آنها درآمد و اصطلاحا هزینه فایده داشته باشد و همین امر موجب رقابت شدید بیمارستان های دولتی برای راه اندازی مراکز آنژیوگرافی و سی تی اسکن و اسکن هسته ای و .....شد.

وی ادامه داد: به دلیل نبود سیستم مدیریت تکنولوژی سلامت و سطح بندی های لازم خدمات القایی و غیرضروری اوج گرفت و هزینه های درمانی را به شدت افزایش داد، طبیعی است که این سیستم به بیماران پرهزینه و پر دردسر روی خوش نشان نخواهد داد.

کارانه موجب شکاف شدید درآمدی میان کادر پزشکی، پرستاری و پیراپزشکی شد

پژوهشگر نظام سلامت در ادامه این گفت و گو، به شکاف درآمدی میان کادر پزشکی، پرستاری و  پیراپزشکی در بیمارستان های دولتی اشاره کرد و گفت: نظام کارانه موجب شد که دعواهای صنفی به شدت اوج بگیرد.

وی توضیح داد: متاسفانه انجمن های تخصصی به جای تمرکز تمام وقت برای تدوین راهنماهای بالینی و افزایش کیفیت خدمات درمانی به سمت چانه زنی های فصلی و سالیانه برای افزایش نرخ تعرفه ها حرکت کردند و دعواهای بین رشته ای برای در دست گرفتن انحصار خدمات پردرآمد افزایش یابد که در نهایت شکاف شدید درآمدی و حتی اختلافات زیاد بین رشته های پزشکی، پرستاری و پیراپزشکی را موجب شد و حتی در بین رشته های پزشکی نیز اختلافات اوج گرفت.

اسفندیار در بخشی دیگر از سخنان خود یادآور شد: همچنین نظام کارانه موجب شد که ارزش گذاری رشته های تخصصی از علایق و نیاز واقعی کشور به سمت فاکتور دیگری به نام میزان درآمد پیش برود و در این پروسه بود که نقش اول رشته هایی مثل جراحی عمومی و اطفال به رشته های دیگر داده و تولید علم نیز به حاشیه رانده شد؛ در واقع ارزش گذاری رشته های تخصصی دگرگون و اولویت مالی جایگزین اولویتی به نام نیازهای ملی و کشوری شد.

سیستم کارانه موجب سنگین شدن پرونده های پزشکی 

این کارشناس حوزه سلامت، افت شدید کیفیت خدمات درمانی را یکی دیگر از اشکالات سیستم کارانه عنوان کرد و افزود: سیستم کارانه با افزایش تمایل پزشکان به ارائه خدمت موجب طولانی شدن زمان درمان و سنگین شدن پرونده های پزشکی از بی نهایت آزمایشات و پروسیجرهای غیرضروری شد و این امر قطعا ضربات فراوانی به سلامتی بیماران و بیمه های درمانی کشور زد چه آنکه حتی معتقدم اخلاق پزشکی را نیز تحت تاثیر قرار داد؛ پزشکان به شدت درگیر درج حق الزحمه ها در پرونده ها شدند که درد دیگری بر سیستم بیمار درمانی ما افزود.

وی خاطرنشان کرد: همچنین این سیستم مبتنی بر یک نظام کَمّی، موجب افت شدید کیفیت خدمات درمانی در برابر رشد شدید کمیت خدمات درمانی شده است. ویزیت های سطحی با زمان های کوتاه شده و پرونده های بیماران بستری مملو از مشاوره های بیهوده و ارجاع بی جهت بیماران به رشته های مختلف شده که اصل و ماهیت درمان بیماران را تحت تاثیر قرار داده است.

به بیان اسفندیار، سیستم کارانه و خودگردانی بیمارستان ها باعث ایجاد مقاومت در برابر اصلاحات اساسی در شاخص های معیوب ما مثل بالا بودن تعداد دارو در نسخ و تخت روز و .... شده است.

وی در ادامه گفت و گو، از مدافعان کارانه که عنوان می کنند این مدل را از آمریکا برداشت کرده اند، گلایه کرد و گفت: سیستم درمانی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، آموزشی، مالیاتی و فرهنگی آن کشور تفاوت های بسیار آشکاری با کشور ما دارد و متاسفانه متولیان امر از ۵ اهرم کنترلی مربوط به سیستم درمانی کشور، یعنی تامین منابع؛ سیستم پرداخت، قانون مداری؛ سازمان دهی و رفتار، تنها سیستم پرداخت را از نظام درمانی آمریکا به شکل نقص انتخاب کردند زیرا نظام درمانی آمریکا در برابر خودارجاعی پزشکان در درمان بیماران شدیدا مقاومت می کند اما در کشور این معضل مفسده برانگیز حتی ارزش نیز شناخته می شود.

وی تاکید کرد: اکنون تنها راه پیش روی کشور برای رهایی از عوارض و مشکلات نظام سلامت حذف کارانه از سطح دوم یعنی رده های بیمارستانی و تخصصی و اعمال کارانه آن هم به شکل کاملا حساب شده در رده مراقبت های اولیه و واکسیناسیون است، در غیر این صورت تزریق منابع به نظام کنونی سلامت ما مشکل گشا نخواهد بود، اگرچه ممکن است موقتا باعث افزایش اعتماد عمومی و تولید سرمایه اجتماعی شود، اما در نهایت همه چیز را به جای اول خود برمی گرداند.