سلامت نیو:نظر به نقش ویرانگری که سازواره تغییر یافته و محصولات تراریخته می تواند در محیط زیست طبیعی و سلامت گیاه، جانور و انسان داشته باشد اطلاع رسانی به عموم و مشارکت مردم در تصمیم گیری از مرحله الحاق به پروتکل، مصوبه ملی، تدوین آئین نامه.....

به گزارش سلامت نیوز دکتر مرتضی شریفی در زیست بوم نوشت: نظر به نقش ویرانگری که سازواره تغییر یافته و محصولات تراریخته می تواند در محیط زیست طبیعی و سلامت گیاه، جانور و انسان داشته باشد اطلاع رسانی به عموم و مشارکت مردم در تصمیم گیری از مرحله الحاق به پروتکل، مصوبه ملی، تدوین آئین نامه و... در دستور کار اغلب کشور ها بوده است. اصولاً محصولات غذائی تولید شده از سازواره تغییر یافته بایستی با لوگو شفاف مشخص شود و استفاده کننده با علم به خطرات احتمالی مبادرت به تهیه آن نماید. مهم تر از آن واژه مفهومی تراریخته بایستی به عموم تفهیم شود.

واژه تراریخته از نظر حقوقی(حسب لایحه ایمنی) به سازواره زنده تغییر شکل یافته گفته می شود به جایLMO بکار برده شده است. ضرورت دارد در آئین نامه به جای Living Modified Organism ، سازواره زنده تغییر یافته بکار برده شود زیرا تغییر ممکن است در شکل، رنگ یا رفتار و سرشت گونه حاصل شده باشد.

از نظر علمی سازواره زنده تغییر یافته به سازواره ای گفته می شود که از طریق تکنولوژی نوترکیبی ژنی (Gene – Recombination Technology) یا تکنولوژی نو ترکیب مواد وراثتی (Recombinant DNA Technology) ژن سازواره دیگری به آن انتقال داده شود.

مبحث "تراریخته" یا به بیانی "سازواره زنده تغییر شکل یافته" (LMO) بازیچه نیست و مصلحت اندیشی متداول را برنمی تابد. آئین نامه اجرائی قانون سلامت زیستی نیلز به بازنگری جدی دارد ، در ارتباط با آئین نامه مزبور، اسناد بالاسری (قانون مربوطه ، پروتکل کارتاهنا و ...) و دستورالعمل های اجرائی متداول در دیگر کشورها ، می تواند نور کافی بر تاریکی های مبحث بر تابانند تا حداقل در این مورد خاص سردرگم نباشیم و این وسط کسی پیدا نشود که ادعا کند که مواد خوراکی تراریخته سالم تر از محصولات ارگانیک است!

سمت و سوئی آئین نامه تدوین شده با پروتکل کارتاهنا مرتبط با کنوانسیون تنوع زیستی (The Cartagena , Columbia Protocol on CBD) همخوانی ندارد. پروتکل مزبور با محوریت کنترل اثرات محصولات تراریخته(LMOs) بر تنوع زیستی تنظیم شده است. در آئین نامه ارائه شده به غیر از مناطق چهارگانه محیط زیست بقیه یعنی 93% محیط زیست طبیعی که تحت مدیریت سازمان متبوع می باشد مورد اشاره قرار نگرفته است.

پروتکل کارتاهنا مصوب سال 2000 بوده و کشور ها متعهد به عملیاتی نمودن آن تا سال 2003 بوده اند، طی این مدت بسیار کشور ها آنرا با آزمون خطا های اجرا کرده اند، مروری بر تجربیات آنها می تواند به ارتقا آئین نامه کمک کند. همانطور طی این مدت اسناد تکمیلی و مرتبط از جمله ؛ گونه های بیگانه مهاجم(IAS)، استفاده پایدار (SU) و دسترسی و تسهیم از منابع ژنتیکی (ABS) از طریق اعضا کنوانسیون تنوع زیستی مصوب شده است، که عملیاتی نمودن آنها نیز از تعهدات کشورمان می باشد. از این رو از نظر ساختار اجرائی ملی می توانند در یک بسته قرار گیرند. در مجموعه اسناد ،کنترل اثرات گونه های غیر بومی در تنوع زیستی منابع طبیعی (کوهستان، جنگل و منابع آبی، به پیشنهاد ایران مراتع به سند آخری اضافه شده است) مورد تاکید قرار گرفته است.

در صورت استفاده ، آسیب و ... به منابع ژنتیکی، حقوق مالکیت(Intellectual Property Right) محلی و ملی مطرح بوده وقابل پی گیری حقوقی می باشد. لازم به یاد آوری است تنها واردات و صادرات رسمی مورد نظر نبوده بلکه نفوذ و ورود غیر مجاز از مرز های آبی (بویژه رود خانه ها) و خاکی نیز مطرح می باشد. پیش بینی نحوه کنترل حتی توسعه سیستم هشدار قبلی (Early Warning System) بایستی بطور شفاف بیان شود. آئین نامه تهیه شده به اغلب مباحث مورد اشاره یا ورود پیدا نکرده و یا ورود بسیار کمرنگی داشته است.

*  عضو شورایعالی جنگل، مرتع و آبخیزداری