به گزارش سلامت نیوز به نقل از verywellhealth، کلیه‌ها با وجود اندازه کوچکشان، نقش‌های حیاتی در بدن ایفا می‌کنند. آن‌ها مواد زائد، مایعات اضافی و اسیدها را از بدن دفع می‌کنند و تعادل آب، الکترولیت‌ها و مواد معدنی خون را حفظ می‌نمایند. همچنین در تنظیم فشار خون، تولید گلبول‌های قرمز خون و حفظ سلامت استخوان‌ها نقش دارند.

برخی داروها می‌توانند باعث آسیب به کلیه‌ها شوند. به این دسته از داروها، نفروتوکسیک گفته می‌شود. در ادامه، به داروهایی که ممکن است باعث آسیب کلیوی شوند اشاره شده است:

داروهایی که باعث آسیب کلیه ها می شوند

۱. مهارکننده‌های ACE و ARBها

مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB) معمولاً برای درمان فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند.

• داروهای ACE معمولاً به «ـپریل» ختم می‌شوند (مانند لیزینوپریل و رامیپریل).

• داروهای ARB معمولاً به «ـسارتان» ختم می‌شوند (مانند لوزارتان و المسارتان).

این داروها به طور معمول برای محافظت از کلیه‌ها در بیماران دیابتی یا مبتلا به بیماری کلیوی استفاده می‌شوند. اما مصرف آن‌ها همزمان با NSAIDها یا دیورتیک‌های حلقه‌ای، یا در شرایطی مانند کم‌آبی بدن، می‌تواند خطر بروز آسیب حاد کلیه (AKI) را افزایش دهد.

۲. دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرارآور)

دیورتیک‌ها برای درمان فشار خون بالا، نارسایی قلبی و احتباس مایعات تجویز می‌شوند. آن‌ها با کاهش حجم مایعات بدن، ممکن است جریان خون به کلیه‌ها را کاهش دهند که این مسئله می‌تواند منجر به آسیب کلیوی شود.

• دیورتیک‌های حلقه‌ای مانند فوروزماید (لازیکس) خطر بیشتری برای آسیب کلیوی دارند.

• ترکیب دیورتیک با داروهایی مانند NSAIDها یا مهارکننده‌های ACE می‌تواند این خطر را افزایش دهد.

۳. آنتی‌بیوتیک‌های خاص

برخی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند. آن‌ها می‌توانند باعث التهاب، انسداد یا آسیب مستقیم به ساختارهای کلیه شوند.

آنتی‌بیوتیک‌های نفروتوکسیک عبارتند از:

• آمینوگلیکوزیدها (مانند جنتامایسین)

• تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول (باکتریم)

• پنی‌سیلین و سایر بتالاکتام‌ها

• فلوروکینولون‌ها (مانند سیپروفلوکساسین)

• تتراسایکلین‌ها (مانند داکسی‌سایکلین)

• وانکومایسین

برخی از این داروها ممکن است منجر به بیماری‌هایی نظیر نفریت بینابینی حاد (AIN) شوند که نیاز به پیگیری فوری پزشکی دارد.

۴. مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs)

این داروها برای درمان سوزش معده و زخم‌های گوارشی استفاده می‌شوند و شامل امپرازول (پریلوسک) و اسومپرازول (نکسیوم) هستند.

استفاده طولانی‌مدت از PPIها ممکن است با افزایش خطر بروز آسیب حاد کلیه، AIN و بیماری مزمن کلیوی همراه باشد.

۵. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

NSAIDها مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین برای تسکین درد و التهاب کاربرد دارند. این داروها می‌توانند با کاهش جریان خون به کلیه‌ها باعث AKI یا پیشرفت بیماری مزمن کلیوی شوند، به‌ویژه اگر همراه با داروهایی مثل دیورتیک‌ها و مهارکننده‌های ACE/ARB مصرف شوند.

۶. لیتیوم

لیتیوم برای درمان اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی استفاده می‌شود، اما می‌تواند باعث آسیب کلیوی مزمن، کیست کلیه و شرایطی مانند دیابت بی‌مزه نفروژنیک شود. این بیماری باعث تشنگی مفرط و ادرار بیش‌ازحد می‌شود.

۷. داروهای خاص HIV

برخی داروهای ضد HIV مانند تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات (TDF) با آسیب کلیوی مرتبط هستند. نوعی جدیدتر به نام تنوفوویر آلافنامید (TAF) در بدن بهتر جذب می‌شود و ایمن‌تر برای کلیه‌ها در نظر گرفته می‌شود.

۸. مهارکننده‌های کلسینورین

داروهایی مانند سیکلوسپورین و تاکرولیموس برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می‌شوند، اما می‌توانند باعث کاهش جریان خون در کلیه‌ها شده و منجر به زخم و آسیب مزمن شوند. بسیاری از بیماران پیوندی در طول زمان دچار عوارض کلیوی ناشی از این داروها می‌شوند.

مکانیسم‌های آسیب دارویی به کلیه

داروها به چند روش می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند:

• کاهش جریان خون کلیوی

• آسیب مستقیم به سلول‌های کلیه

• ایجاد التهاب یا انسداد در ساختارهای کلیه

• تجزیه عضلات (رابدومیولیز) و مسدود شدن کلیه‌ها با ضایعات

• ایجاد لخته‌های ریز در مویرگ‌های کلیوی

عوامل افزایش‌دهنده خطر

برخی شرایط می‌توانند احتمال آسیب کلیوی ناشی از داروها را افزایش دهند، از جمله:

• کم‌آبی بدن

• سن بالا

• دیابت

• اختلالات الکترولیتی

• سابقه بیماری کلیوی

چگونه از کلیه‌ها در برابر آسیب دارویی محافظت کنیم؟

برای محافظت از کلیه‌ها:

• پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع کنید، حتی داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها و گیاهان دارویی.

• هیچ داروی جدیدی را بدون مشورت با پزشک آغاز نکنید.

• همه داروهای خود را از یک داروخانه تهیه کنید تا تداخلات احتمالی بهتر کنترل شود.

• به طور منظم عملکرد کلیه‌های خود را بررسی کنید، به‌خصوص اگر داروهای پرخطر مصرف می‌کنید.

• در صورت علائم بیماری‌هایی مانند تب، استفراغ یا اسهال، با پزشک درباره ادامه مصرف داروها مشورت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

برخی از علائم هشداردهنده مشکلات کلیوی شامل موارد زیر است:

• درد در ناحیه پهلو یا پشت

• خون در ادرار

• خستگی شدید

• حالت تهوع یا کاهش اشتها

• ورم پاها

• تنگی نفس

• مشکلات ادراری (درد، کاهش حجم، قطع ادرار، ادرار غیرطبیعی)

خلاصه

کلیه‌ها برای حفظ تعادل در بدن ضروری هستند و برخی داروها می‌توانند آن‌ها را در معرض خطر قرار دهند. داروهایی مانند مهارکننده‌های ACE، ARBها، دیورتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، NSAIDها، PPIها، لیتیوم و برخی داروهای HIV ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند.

برای حفظ سلامت کلیه‌ها، حتماً با پزشک خود در مورد داروها و شرایط پزشکی‌تان مشورت کنید و مراقبت منظم از سلامت کلیه‌ها را جدی بگیرید.