دیروز پدری را دیدم که بسیار مستاصال و مضطرب بود وقتی دلیل ناراحتی او را جویا شدم گفت: به خاطر مشکل دخترم که فرزند اولم است نگرانی هایی برایم پیش آمده است، او مدتی است درون گرا شده و اصرار دارد باید پسر میشده نه دخترو از دختر بودن خود بسیار ناراضی است. بین همکلاسی های خود موقعیت خوبی ندارد و احساس انزوا می کند؛

 اصرار بر پوشیدن لباس های پسرانه و رفتار مردانه دارد و در ضمن همسرم نیز مدت هاست به همین دلیل افسرده شده است. او هیچ میل به برقراری ارتباط جنسی ندارد و تحت نظر روان پزشک است و دارو مصرف می کند.

با خود دختر که حالا 16 ساله است هم صحبت شدم. او گفت از کودکی آرزو داشتم که یک پسر باشم و همیشه لباس های پسرانه می پوشیدم. در مدرسه احساس تمایل جنسی به بعضی دخترها دارم وتا کنون هیچ تجربه جنسی با هیچ پسری یا دختری نداشتم. از نظر جنسی یک دختر هستم، دو جنسی نیستم ولی می خواهم یک پسر باشم با آلت تناسلی و ظاهر پسرانه.
وقتی این صحبت ها را شنیدم در پی آن برآمدم تا مطالبی را در رابطه بااین اختلال یعنی هویت یابی جنسی گردآوری کنم.

هویت جنسی چیست؟
به احساس مردانگی یا زنانگی هر فرد از خودش می گویند. در این میان افرادی هستند که از جنسیت خود احساس رضایت ندارند واین حالت کسی است که دارای شخصیت مشخص و معین ولی قویا معتقد به تعلق داشتن به جنس مخالف است که به این حالت اختلال هویت جنسی می گویند.

 به طور کلی ملاک هایی برای تشخیص این اختلال وجود دارد از جمله:
1- وجود ویژگی های قوی و پایدار بین جنسیتی
2- ناراحتی دایمی از جنسیت خود و احساس عدم تناسب در نقش جنسیتی خود.

در کودکان این اختلال با چهار مورد (یا بیشتر) از ویژگی های زیر ظاهر می شود:
۱) ابراز تمایل مکرر به تعلق داشتن به جنس مخالف ، یا اصرار به اینکه او از جنس مخالف است.
۲) در پسران ترجیح دادن لباسهای زنانه یا ظاهر دخترانه؛ در دختران پافشاری بر پوشیدن فقط لباس های قالبی مرادانه
3) ترجیح دادن شدید و مستمر نقش های جنس مخالف در بازی وانمودی یا خیال پردازی های مستمر در مورد تعلق داشتن به جنس مخالف
4) تمایل شدید به شرکت در بازی ها و سرگرمی های قالبی جنس مخالف
5) ترجیح دادن شدید همبازی های از جنس مخالف

در نوجوانان و بزرگسالان : این اختلال با نشانه هایی مانند ابراز تمایل به تعلق داشتن به جنس مخالف، جا زدن مکرر خود به عنوان جنس مخالف، تمایل به زندگی یا پذیرفته شدن به عنوان جنس مخالف، یا اعتقاد به اینکه او احساسات و واکنش های خاص جنس دیگر را دارد.


روشهای بررسی اختلال هویت جنسی
نقش جنسی : باور به وجود نقش های متفاوت جنسی بر اساس این فرض که جنسیت یک پدیده ی اجتماعی و نه صرفاً یک پدیده ی زیستی است.
 هم جنس گرایی که یکی از گرایش های جنسی است و تمایل جنسی فردی است که تنها متوجه جنس همگون با خوداو است.  همجنس‌گرایی همراه با دوگرایش دگرجنس‌گرایی و دوجنس‌گرایی می باشد. 

به فردی که به جنس دیگر گرایش داشته باشد «دگرجنس‌گرا» و به افرادی که هم به جنس دیگر و هم به افراد همجنس با خود تمایل دارند، «دوجنس‌گرا» می‌گویند. انجمن روانشناسی آمریکا معتقد است که براساس اتفاق نظر علوم رفتارشناسی و جامعه‌شناسی و متخصصان سلامت و سلامت روانی همجنس‌گرایی فی‌نفسه نمونه‌ای معمولی و رد نکردنی از اختلاف در گرایش‌های جنسی انسان است.

دگرجنس گرایی که ناهمجنس‌خواهی هم گفته می‌شود گونه‌ای از گرایش‌های جنسی است که در آن فرد به جنس مخالف خود تمایل جنسی دارد، یعنی مرد به زن و زن به مرد گرایش دارد. این نوع گرایش جنسی معمول‌ترین و رایج‌ترین گرایش است.

تَراجـِنسی، ترنسکشوال یا فراجنسی یک اصطلاح برای شناسایی افرادی است که دارای هویت جنسیتی  متناقض هستند و یا تطبیق فرهنگی درستی با هویت جسمی خویش ندارند. در واقع تراجنسی فردی است که تشخیص روانی خود فرد از جنسیتش با اندام‌های جنسی زمان تولدش متفاوت است.

بی جنسی یا بی جنس گرایی یکی از گرایش‌های جنسی در انسان‌ها است که فرد دارای هیچ‌گونه تمایلات جنسی نمی‌باشد و با هیچ یک از دو جنس دیگر دارای روابط جنسی نیست.

گفته می‌شود در حدود یک درصد از مردم جهان بی‌جنس‌گرا می‌باشند. آسکژوالیتی با “دوری از رابطه جنسی” و”تجرد” که رفتارهایی ناشی از انتخاب افراد هستند فرق دارد.
آسکژوالیتی انتخابی نیست وفرد انتخاب نمی کند که عمل جنسی نداشته باشد بلکه هیچ علاقه ای به انجام اعمال جنسی ندارد. (برای مثال افراد سکژوال-افرادی که جزو دسته های دیگر گرایش جنسی قرار می گیرند- که در رابطه با افراد آسکژوال هستند منجر به ارتباطی فاقد رابطه جنسی می شود.) البته بعضی آسکژوال ها هم رابطه جنسی دارند هر چند که اشتیاقی به آن ندارند.(مثلا در صورت داشتن پارتنری که خواهان برقراری رابطه جنسی است).

حال به تمایز اختلال هویت جنسی با افراد دو جنسی می پردازیم:
در اختلال دو جنسی افراد اعضای غیر طبیعی جنسی دارند،تمایز بین دو جنس و تعیین مرد یا زن بودنشان مشکل است که در پزشکی قانونی اختلال در رشد غدد مثل بیضه ها و یا تخمدانها و اختلال کروموزومی را شامل میشود.این در حالیست که در اختلال هویت جنسی افراد به صورت کلامی و رفتاری تمایل یا اصرار به تعلق داشتن به جنس مخالف دارند .

پیش آگهی و سیر اختلالات هویت جنسی به سن شروع و شدت نشانه ها برمی گردد. در پسرها تا قبل از 4 سالگی و در دختران زود هنگام است. در بزرگسالان هم این سیر گرایش به مزمن شدن دارد.

آمارهای جهانی به طور میانگین از تولد سه نوزاد ترن سکشوال در میان 100000 تولد خبر می دهد. پیش بینی می¬شود در ایران حدود 4000 بیمار مبتلا به اختلال هویت جنسی سکونت داشته بابند.

میزان شیوع  از هر 3هزار مرد1  نفر و از هر 100هزار زن 1 نفر می باشد همچنین میزان شیوع در مردها 3 برابر زنهاست.

برای درمان روش های مختلفی وجود دارد که شامل روان درمانی، هورمون درمانی، جراحی و تغییر جنسیت می باشد.
برای کسانی که در برابر روان درمانی مقاوم اند از روش خانواده درمانی مبتنی بر فنون شناختی –رفتاری استفاده می شود، همچنین در کودکان مبتلا به اختلال هویت جنسی اولیه از رفتار درمانی استفاده می شود.

گاهی به جای جراحی از هورمون درمانی استفاده می شود به معنای تزریق هورمون جنس مقابل و شروع زندگی به عنوان جنسیتی که مطلوب فرد است.

سبب شناسی اختلال هویت جنسی :
در مورد کودکان ارجاع داده شده به درمانگر ، شروع علایق و فعالیت های جنس مخالف معمولاً بین 2 تا 4 سالگی گزارش می کنند . این افراد عمدتاً یا خود تمایل به تقلید رفتار جنس مخالف دارند یا اینکه به شوخی توسط همسالان و یا والدین تشویق می شوند.

برخی رفتار های والدین به صورت ناخواسته در بروز این اختلال تاثیر گذار است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتخاب اسم مبهم که جنسیت فرد را به صورت واضح مشخص نمی کند.
- عدم انتخاب اسباب بازی های مناسب یا نقش های بازی مناسب برای کودک.
- خلاصه کردن نام کودک به صورت های که فرد به صورت واقعی شناختی از نام واقعی خود ندارد.
- ترغیب کودک به بازی های غیر قالبی و یا تشویق او در هنگام ادای رفتار یا طرز صحبت کردن جنس مخالف.
- عدم اطلاع رسانی و آگاهی در مورد کنجکاوی جنسی کودکان باعث خواهد شد که آنها پاسخ صحیحی برای سوال های خود نیابند و چه بسا دچار خطا شوند.
- مورد تجاور قرار گرفتن کودکان پسر یا دختر توسط بزرگ سالان اعتماد به نفس و رشد هویتی آنها را با مشکل مواجه خواهد کرد.
- عدم حضور یا فقدان یکی از والدین به عنوان الگو، در سن حساس زیر شش سالگی و زمان بلوغ منجر به مشکلات متعدد از جمله هویت جنسی در فرزندان خواهد شد. و ...

البته این موارد ذکر شده در صورت استمرار و تداوم ممکن است برای رشد اجتماعی کودک و هویت جنسی مساله ساز شوند و بهتر است والدین این مسائل را در خانواده بیشتر مد نظر قرار دهند و نیز از کودکان مراقبت بیشتری به عمل آورند.

همچنین در صورت مشاهده رفتار هایی از این قبیل در کودکان با یک متخصص روان شناسی در خصوص شیوه مداخله و تربیت
کودک خود مشورت نمایند.
نقش محیط و تربیت
عدم حضور نقش مردانه در خانه
وجود مشکلات روانی در اعضای خانواده
ممانعت مادر از بوجود آمدن رفتارهای پرخاشگرانه ی بهنجار
جذابیت  غیر معمول و نیاز حمایتی – سن بالای پدر
نبود حضور یا تاثیر گذاری پدر
تفاوت سن زیاد بین پدر و مادر
تسلط عاطفی و هیجانی بارز مادر بر فرزندان
تک فرزند بودن ،تک پسر بودن در میان چند دختر
نزدیکی و مراوده ی افراطی با جنس مخالف
والدینی که هوشیارانه یا ناهشیارانه طالب کودکی از جنس دیگر هستند.




منابع:
اختلال هویت جنسی، تالیف دکتر علیرضا کاهانی، انتشارات تیمورزاده، 1381
اختلال هویت جنسی، تالیف فیروز رئیسی، انتشارات صدرا
مجله روان¬پزشکی و روان¬شناسی بالینی، تشخیص اولیه اختلال هویت جنسی ( فصل-نامه اندیشه و رفتار)
مجله روانپزشکی و روان¬شناسی بالینی، درمان شناختی- رفتاری اختلال هویت جنسی( فصل¬نامه اندیشه و رفتار شماره 35)