به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، آلودگی هوا یکی از عوامل بسیار تأثیرگذار بر سلامت مادر و جنین است. این آلودگی می‌تواند منجر به زایمان زودرس، اختلال رشد جنین، سقط جنین و حتی سرطان‌های مختلف شود.
از زمانی که اطلاع‌رسانی درباره شدت گرفتن آلودگی هوا بالا رفت، موضوع ارتباط آن با سقط جنین هم مطرح شد اما تاکنون هیچ آمار رسمی از ارتباط آلودگی هوا با مرده‌زایی جنین در کشور ارائه نشده است. طبق گفته مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 2020، مطالعاتی در شهر تهران برای یک بازه سه ساله صورت گرفته است تا تأثیر آلودگی هوا و دما را روی مرده‌زایی مورد بررسی قرار دهند.
نتایج نشان می‌دهد فقط افزایش غلظت دی‌اکسیدگوگرد می‌تواند سبب خطر مرده‌زایی شود و برای سایر آلاینده‌ها اثری را مشاهده نکرده‌اند. اما آنچه که این روزها درخصوص تأثیر آلودگی هوا حاشیه‌ساز شده اظهار نظر محمد درویش از فعالان مطرح محیط زیست است؛ به طوری که می‌گوید: «8 درصد جنین‌ها در ایران به‌خاطر آلودگی شدید هوا مرده به دنیا می‌آیند، این یک بحران جدی است.» در همین رابطه و برای اطلاع از درست یا غلط بودن آمار مطرح شده با دکتر محمدابراهیم پارسانژاد، جراح و متخصص زنان و زایمان، رئیس انجمن ناباروری ایران و استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی شیراز صحبت کردیم. این متخصص درخصوص تأثیر آلودگی هوا بر مرده متولد شدن جنین به «ایران» می‌گوید: «بستگی دارد که مواد مضر در چه زمانی از رشد جنین با آن تماس پیدا کند.
جنین در حین تشکیل و رشد سه بخش را پشت سر می‌گذارد. مرحله اول مربوط به تشکیل سلول‌های جنین و همانندسازی است به طوری که تمام سلول‌ها شبیه به هم هستند، در مرحله دوم مشخص می‌شود کدام سلول برای چشم و کدام برای دست و پاست و... این بخش را تمایز می‌گویند و مراحل بعدی رشد است و ناراحتی مادرزادی در مرحله سوم ایجاد نمی‌شود. حال دارو، اشعه، هوای آلوده و... و هرچیزی که می‌تواند بر جنین تأثیرگذار باشد، در مرحله دوم اثر گذار خواهد بود و تأثیری که می‌گذارد، می‌تواند جنین را در مرحله بعدی از بین ببرد.»
پارسانژاد توضیح می‌دهد: «به طور کلی آلودگی هوا برای مادر باردار و جنین او مضر است و مطالعات جهانی نشان می‌دهد در مواردی آلودگی هوا سبب مرگ جنین می‌شود اما اینکه گفته شود از هر 100 مادر بارداری که در کلانشهرهای آلوده زندگی می‌کنند 8 مادر جنین مرده به دنیا می‌آورند، درست نیست و طبق بررسی‌هایی که انجام دادم، چنین آماری را پیدا نکردم و تحقیق و بررسی‌ای در این زمینه ندیدم که در آن نشان دهد «8 درصد از جنین‌های ایرانی به خاطر آلودگی هوا مرده متولد می‌شوند» و باید دید این مطلب بر اساس چه مطالعاتی از سوی افراد عنوان شده است؟!»
وزارت بهداشت هم تأیید نکرد
عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درخصوص اظهارات یکی از کارشناسان محیط زیست که گفته بود «8 درصد از جنین‌ها در ایران به علت آلودگی هوا مرده متولد می‌شوند» می‌گوید: «طبق تحقیقات علمی در دنیا، آلودگی هوا می‌تواند تأثیرات قابل توجهی در سلامت زنان باردار و جنین داشته باشد و منجر به تولد با وزن کم، زایمان زودرس و طبق نتایج برخی از تحقیقات می‌تواند سبب مرده‌زایی شود. همچنین آلودگی هوا می‌تواند سبب آسیب به جفت، کاهش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به جنین شود. در برخی موارد بخصوص آلاینده‌های ذرات معلق PM2.5 و کوچک‌تر می‌تواند از جفت عبور کرده و سبب آسیب به جنین شود. اینها تحقیقات موردی در دنیاست و به طور کلی نتایج آنها نشان می‌دهد که افزایش غلظت ذرات معلق و دی اکسید گوگرد در طولانی مدت با افزایش خطر مرده‌زایی بخصوص در سه ماه سوم بارداری همراه است.»
وی با اشاره به آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت و یونیسف درخصوص مرده‌زایی می‌گوید: «حدود دو میلیون مرده‌زایی در جهان سالیانه اتفاق می‌افتد به طوری که در هر 16 ثانیه یک جنین مرده متولد می‌شود
که آمار بالایی است اما عوامل مختلفی در مرده‌زایی جنین مؤثر است از جمله بیماری‌های عفونی، بهداشت، عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و... که یکی از عوامل دیگر هم می‌تواند آلودگی هوا باشد.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت که در سال 2007 اعلام کرده است شواهدی بین مواجهه با دود حاصل از مصرف سوخت‌های جامد در منازل با وزن کم تولد و مرده‌زایی وجود دارد و در کشورهایی که از سوخت‌های جامد استفاده می‌کنند خطر تولد نوزادان با وزن کم و مرده‌زایی بالاست. طبق نتایج برخی از مطالعات مرور سیستماتیک و متاآنالیز در جهان مواجهه طولانی مدت مادرباردار با ذرات معلق PM2.5 و مونوکسیدکربن سبب افزایش احتمال مرده‌زایی می‌شود. این امر در حالی مطرح شده است که در برخی مطالعات این نتایج را رد کرده‌اند و این امر نیازمند مطالعات بیشتر است و بخصوص نیاز به مطالعات کوهورت یا همگروهی می‌باشد.»
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به تحقیقات صورت گرفته در ایران توضیح می‌دهد: «در سال 2020، مطالعاتی در شهر تهران برای یک بازه سه ساله صورت گرفته است تا تأثیر آلودگی هوا و دما را روی مرده‌زایی مورد بررسی قرار دهند.
نتایج نشان می‌دهد فقط افزایش غلظت دی اکسیدگوگرد می‌تواند سبب خطر مرده‌زایی شود و برای سایر آلاینده‌ها اثری را مشاهده نکرده‌اند و در حال حاضر ما در اکثر کلانشهرها مشکل گاز دی اکسید گوگرد را نداریم و مشکل اصلی در حال حاضر در کلانشهرها و بخصوص تهران افزایش غلظت آلاینده ذرات معلق است بنابراین با توجه به صحبت‌های صورت گرفته از سوی برخی کارشناسان محیط زیست که عنوان کردند «در چنین شرایطی 8 درصد جنین‌ها به خاطر آلودگی هوا مرده متولد می‌شوند» چنین آماری صحیح نیست و وزارت بهداشت این آمار را تأیید نمی‌کند و هنوز مطالعاتی که درصد در آن مشخص باشد، صورت نگرفته است. گوینده این مطلب باید بگوید بر اساس چه مطالعات علمی این عدد و رقم را در رسانه‌ها مطرح کرده است؟!» در پایان باید اشاره نمود که وزارت بهداشت با همکاری مراکز تحقیقاتی در حال مطالعاتی روی پیامدهای آلودگی هوا بر بارداری در کشور است که نتایج آن در آینده منتشر خواهد شد.
آمارم بر گرفته از نقل قول است
در ادامه این بررسی به سراغ محمد درویش، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست رفتیم تا دریابیم که ادعای مطرح شده مبنی بر مرده متولد شدن 8 درصد از نوزادان را براساس چه منابع علمی عنوان کرده است. او می‌گوید: «سال گذشته یکی از مسئولان وزارت بهداشت برای اولین بار این موضوع را مطرح کرد و گفت در تهران سالانه 7 هزار نفر به علت آلودگی هوا جان‌شان را از دست می‌دهند و مرده‌زایی هم تا 8 درصد گزارش شده است. بعد از این صحبت‌ها چند مقام علوم پزشکی هم مطرح کردند در تهران 9 هزار نفر بر اثر آلودگی هوا فوت کردند. ما برای یافتن منبع این آمار در فضای مجازی جست‌وجو کردیم اما هیچ نقل قول یا مطلبی مبنی بر اینکه مسئولان وزارت بهداشت چنین آماری را ارائه کرده باشند، پیدا نکردیم.»
نظر شما