به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری، سال‌هاست مذاکره بر سر حقابه هامون درجریان است. مسئولیت اصلی مذاکره بر سر حقابه با وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه است و هنوز به نتیجه ملموسی نرسیده است. سیدحسین موسوی‌فر، رئیس مرکز اموربین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست حالا می‌گوید: از وزارت امور خارجه خواستیم که به وسیله یکی از آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد که UNEP است، موضوع را به‌صورت سه‌جانبه به نمایندگی از سازمان ملل متحد بررسی کنند و طی جلساتی طرف افغان را مجاب کنیم که به تعهدات تاریخی عمل کنند.به لحاظ قانونی متولی حقابه رودخانه‌های مرزی ازجمله هیرمند وزارت نیرو است که باید با همکاری وزارت امور خارجه پیگیری کند، اما این دلیل نمی‌شود در موضوعاتی که به سازمان حفاظت محیط‌زیست مربوط می‌شود، ما منفعل باشیم.

رئیس مرکز اموربین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست از مذاکره ایران با افغانستان بر سر موضوع حقابه هیرمند با سفر سلاجقه طی روزهای آینده به افغانستان نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: ازجمله اقداماتی که ما انجام دادیم، پیگیری موضوع از طرف افغان است و ما بارها از طریق نماینده ویژه رئیس‌جمهور آقای کاظمی قمی که الان سفیر ایران در افغانستان هستند با طرف افغان مذاکرات واسطه‌ای داشتیم و ایشان تقاضاهای ما را بیان کردند و این موارد را به سندی که بین 2 کشور وجود دارد و واقعیت‌هایی که در منطقه نسبت به حقابه جمهوری اسلامی ایران است، رجوع دادیم. وی می‌گوید: به‌طور قطع هم باید نسبت به سند سال ۱۳۵۲ مذاکره کنیم و هم در مورد بحث‌های تاریخی که واقعی است صحبت شود؛ مسئله حقابه تاریخی فراتر از این سند است و ما در حوزه حقوق تاریخی حقابه‌ای داریم که محیط‌زیست را هم تأمین می‎‌کرده و اگر این تأمین نشود به آن حق تاریخی ضرر وارد شده است.ما اساساً پیگیر 2 محور هستیم و اگر این 2 محور پیگیری شود و طرف افغان هم سازنده مذاکره کند به‌نظر می‌آید که بتوانیم به این حقابه دست پیدا کنیم و منطقه از این وضعیت بحرانی خارج شود.

مذاکره دیپلماتیک

مذاکره حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در حاشیه نشست همسایگان افغانستان با امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه هیأت حاکمه موقت افغانستان در روزهای گذشته، امید بر توافق را بیشتر از قبل کرد. وزیر امور خارجه ایران در حساب توییتری خود نوشت: «در مذاکرات اخیرم با آقای متقی سرپرست وزارت خارجه هیأت حاکمه موقت افغانستان در شهر سمرقند، مسئله حقابه ایران از هیرمند را به تفصیل مورد تأکید قرار دادیم. افغانستان هم بر پایبندی خود به حقابه ایران تأکید داشت.بر انجام اقداماتی فوری توافق کردیم و از حقابه ایران کوتاه نخواهیم آمد.»

مذاکرات در حالی در وضعیت «تأکید طرفین بر اجرای معاهده حقابه ایران از هیرمند» ادامه دارد که تشنگی تالاب‌های هامون (پوزک، صابری و هیرمند) همچنان برقرار است و آبی که روزگاری پس از طی کردن مسیر خود درون ایران به گودزره در افغانستان می‌رسید حالا بدون ورود به ایران راهی گودزره می‌شود.

به‌گفته محمد سرگزی، نماینده مردم زابل و زهک در مجلس،«فعلا منابع آب چاه‌نیمه‌ها برای ۵ تا ۶‌ماه آینده تاحدی کفاف نیازها را می‌دهند، اما اگر در این فرصت باقیمانده کاری انجام ندهیم باید برای حدود ۴۰۰ هزار نفر از جمعیت یعنی شهرها و روستاهای زابل، زهک، نیمروز، هیرمند و هامون آبرسانی سیار انجام دهیم که البته مشکل این است که حتی برای آبرسانی سیار هم آب نداریم.»
وقتی برای شرب آب نباشد، اولویت دوم دستگاه‌های اجرایی در تامین آب، که همان محیط‌زیست است نیز تنش آبی شدیدی تجربه خواهد کرد و چرخه گردوغبار سالانه با شروع بادهای 120روزه برقرار خواهد بود. کما اینکه در روزهای گذشته توفان مدارس منطقه سیستان را به تعطیلی کشاند و صدها نفر را راهی بیمارستان کرد.

سیلاب فروشی

عدم‌تامین حقابه ایران از سرچشمه‌های رود هیرمند در افغانستان ناشی از کمبود بارش نیست. همین هفته پیش به مانند سال‌های قبل باران‌های سیل‌آسای شمال افغانستان سیلابی راه‌انداخت که متأسفانه منجر به تخریب روستاها و مرگ شهروندان عزیز افغانستانی شد ولی با این‌حال قطره‌ای از حقابه که ناشی از جریان دائمی رودخانه است به ایران نرسید. از زمانی که نظر کمیسیون به ظاهر بی‌طرف«دلتا» (کمیسیونی که در سال1951حقابه ایران از هامون را در ابتدا 640و بعدتر 820میلیون مترمکعب تعیین‌کرد) در حال اجراست، تامین حقابه ایران با فراز و نشیب مواجه شده است به‌خصوص از دهه 70شمسی که میزان بارش‌ها رو به کاهش گذاشت.

به‌گفته مسئولان کشور، ایران در سال‌های استقرار اول طالبان در افغانستان هرآنچه دریافت کرده از جریان سیلاب‌های غیرقابل کنترل برای افغانستان بوده است. در سال‌های اخیر که بخش‌هایی از آن در دولت اشرف‌غنی و بخش‌های دیگر در دوره دوم استقرار طالبان گذشت، به‌دلیل پروژه‌های انحراف آب و سدسازی در افغانستان همین حداقل حقابه نیز تامین نشد تا جایی که اشرف غنی در مراسم افتتاح سد کمال‌خان اعلام کرد که به تعهد خود دربرابر حقابه ایران متعهد است و درصورت تقاضای مازاد از سوی ایران حاضر به مبادله آب در برابر نفت است. این درحالی است که در همین دوره هم به اعتقاد مدیران وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست در سیستان و بلوچستان حداقل نیاز زیستی تالاب هامون تامین نشده است. قرار گرفتن تالاب‌های هامون در 2 کشور ایران و افغانستان، منافع زیست‌محیطی مشترکی ایجاد کرده است که تامین حقابه حلقه اتصال آن است. از آنجایی که یک سوم این تالاب در کشور افغانستان قرار دارد خشک شدن آن برای افغانستانی‌ها نیز مخاطرات زیست‌محیطی ایجاد خواهد کرد. نتیجه خشک شدن بستر پهنه‌های آبی در عراق و ایجاد ریزگرد در ایران، می‌تواند برای حکومت مستقر در افغانستان نیز تجربه خوبی باشد. خاکی که از کانون‌های ریزگرد در کشوری بلند می‌شود می‌تواند تا صدها کیلومتر آن طرف‌تر زندگی را برای همسایه‌ها مختل کند. تولید گردوغبار در شرق ایران و غرب افغانستان، آلوده شدن و کاهش شدید کیفیت هوای صدها شهر و روستا در ایران و افغانستان تنها بخشی از پیامدهای زیست‌محیطی بستن آب هیرمند است. از سوی دیگر 38درصد از آب مورد نیاز شهروندان استان سیستان و بلوچستان وابسته به آب‌های سطحی ناشی از رود هیرمند است. به نتیجه رسیدن مذاکرات می‌تواند حیات را برای زیستمندان هر دو طرف مرز آسان کند.