بهتر است پیش از صحبت درباره تاب آوری و محیط زیست، ابتدا کمی به مفهوم تاب آوری بپردازیم. تاب آوری یک مفهوم و ویژگی کلی است که در حوزه‌ها و علوم مختلف از آن استفاده می‌شود. خیلی وقت‌ها افراد تاب آوری را با مقاومت یکی می‌دانند. در صورتی که این دو عبارت بر دو مفهوم متفاوت دلالت دارند. مقاومت به طور کلی به میزان ایستادگی و پایداری یک سیستم در برابر اختلالات گفته می‌شود. اما مفهوم تاب آوری کمی متفاوت است. تاب آوری یک سیستم یعنی میزان توانایی یک سیستم در ریکاوری و بهبودی بعد از مواجهه با اختلال.
شاید با ذکر یک مثال بتوان تفاوت تاب آوری و مقاومت را به خوبی توضیح داد. یک درخت غول پیکر را تصور کنید که در میان یک نیزار وجود دارد. به طور کلی مقاومت درخت در برابر باد و طوفان بسیار بیشتر از نی‌ها است. اما اگر طوفان از یک حدی بیشتر شود ممکن است درخت بشکند و از بین برود. یعنی درخت بعد از طوفان سنگین نمی‌تواند به حالت قبل برگردد و ریکاوری کند. در مورد نی‌ها قضیه کمی متفاوت است. نی‌ها در برابر باد مقاومت نمی‌کنند و به سرعت سر خم می‌کنند. اما بعد از اتمام طوفان به سرعت به حالت قبل باز می‌گردد. این ویژگی همان تاب آوری است.
مفهوم تاب آوری و محیط زیست
حال که با مفهوم کلی تاب آوری آشنا شدیم، می‌توانیم در مورد تاب آوری و محیط زیست صحبت کنیم. در علم اکولوژی، تاب آوری به ظرفیت یک محیط زیست در پاسخ به اختلالات پیش رو و بهبودی بعد از اتمام رویارویی با عامل اختلال گفته می‌شود. منظور از اختلالات، عواملی مثل سیل، آتش سوزی، زلزله، طوفان، فعالیت‌های انسانی و مواردی از این قبیل است.
در مفهوم تاب آوری و محیط زیست، تنها ویژگی تاب آوری طبیعت مد نظر نیست. بلکه مفهوم تاب آوری و محیط زیست انسانی هم اهمیت دارد.
محیط زیست شهری
در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت انسان‌ها در محیط زیست شهری زندگی می‌کنند. این مقدار در سال 2050 به نزدیک به 70 درصد خواهد رسید. بنابراین مفهوم تاب آوری در محیط زیست شهری هم موضوعی با اهمیت است.
استفاده از مفاهیم تاب آوری و محیط زیست شهری در کنار هم موضوع نسبتا جدیدی است. تاب آوری محیط زیست شهری یعنی توانایی محیط زیست شهری و تمام اجزای آن به بقا در برابر اختلالات و بازگشت به عملکرد طبیعی.
تاب آوری و توسعه پایدار
استفاده از دو مفهوم تاب آوری و توسعه پایدار امری نسبتا جدید است و در یک دهه اخیر به شدت مورد توجه محققین و مسوولین قرار گرفته است. اما قبل از صحبت در این مورد بهتر است کوتاه در مورد توسعه پایدار صحبت کنیم.
توسعه پایدار همانطور که مشخص است از دو عبارت توسعه و پایداری (sustainable) ساخته شده است. معنای توسعه که واضح است. اما پایداری به معنی استمرار، تداوم حیات و زنده نگه داشتن می‌باشد. بنابراین توسعه پایدار یعنی رویکردی که در آن بهره برداری از منابع طبیعی در توازن با میزان تجدید پذیری منابع باشد.
کره زمین از نیاکانمان به ما به ارث نرسیده، بلکه ما آن را از نوادگانمان به قرض گرفته‌ایم.
در توضیح ارتباط بین تاب آوری و توسعه پایدار می‌توان چنین گفت که تاب آوری خود یکی از مفاهیم توسعه پایدار است. به این معنی که بدست آوردن پایداری بیشتر خود می‌تواند یکی از اهداف توسعه باشد.
منابع:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2664328621000012
https://en.wikipedia.org/wiki/Ecological_resilience
https://www.socialwork2015.ir/resilience-club
https://www.eesi.org/topics/adaptation-resilience/description
نظر شما