به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، از طرفی برآوردها در اقتصاد بهداشت نشان می‌دهد که برنامه‌های ارتقای سلامت در نوجوانان و دانش‌آموزان از اثربخش‌ترین برنامه‌ها است. بعد از خانواده، مدرسه جایگاه ویژه‌ای برای افزایش سواد سلامت و توسعه سلامت دانش‌آموزان دارد با این حال آمارها از وضعیت سلامت عمومی دانش‌آموزان چندان مطلوب نیست. برخی از آمارها حکایت از این دارد که تعداد دانش‌آموزان چاق و دارای اضافه وزن از پنج سال گذشته تاکنون از هفت درصد به 15 درصد افزایش یافته است.
بر این اساس و طبق طرح ملی کنترل وزن و چاقی (کوچ) ۶۳،۹ درصد دانش‌آموزان نرمال، ۳۰،۱ درصد چاق و دارای اضافه وزن و ۶ درصد لاغر یا لاغر شدید هستند. این در حالی است که سرانه فعالیت دانش‌آموزان در دوره پاندمی کرونا نیز افت داشته است و از طرفی بر اساس مطالعه کشوری بررسی وضعیت رفتارهای مرتبط با سلامت دانش‌آموزان، تنها ۲۱،۹ درصد دانش‌آموزان ابتدایی، ۱۵،۶ درصد دانش‌آموزان متوسطه اول و فقط ۱۴،۴ درصد دانش‌آموزان متوسطه دوم در ۷ روز هفته ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته‌اند. علاوه بر این آنطور که نتایج پایلوت طرح کوچ در 5 استان نشان می‌دهد آمار چاقی در جمعیت دانش‌آموزی در حال افزایش است. با همه اینها کرونا علاوه بر چاقی و کم‌تحرکی همچنین زنگ خطر بی‌توجهی به سلامت جسم، روان و سلامت اجتماعی را نیز به صدا در آورده است.
بسته‌های مختلف خدمات سلامت دانش‌آموزی
دکتر گلایل اردلان، رئیس اداره سلامت نوجوانان و جوانان دفتر سلامت جمعیت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درباره اهمیت حضور مراقبین سلامت و خلأهای آموزشی در مدارس می‌گوید: امسال با گذشت بیش از 25 ماه تعطیلی مدارس بواسطه شیوع کرونا، نظام تعلیم و تربیت کشور با حضور دانش‌آموزان دوباره رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته است.
سال‌ها است که سلامت را به عنوان واژه عام می‌بینیم در حالی که بسته‌های مختلف خدمت در ابعاد سلامت جسم، روان و سلامت اجتماعی برای پزشک و غیر پزشک تبیین شده است از جمله واکسیناسیون و ارزیابی قد در سنین مختلف انجام می‌شود به عبارتی مراقبین سلامت ما کوتاه قدی، بلند قدی شدید و نرمال را پیگیری می‌کنند. همچنین ارزیابی نمایه توده بدنی، اضافه وزن، چاقی و لاغری را به تصویر می‌کشیم و متناسب با آنها دستورالعمل‌هایی را به خانواده‌ها و دانش‌آموزان ارائه می‌دهیم.
او با بیان اینکه پایش‌های مراقبین سلامت از وضعیت سلامت عمومی دانش‌آموزان در سامانه سیب ثبت می‌شود، عنوان می‌کند: این پایش‌ها وضعیت سلامت جسم و روان را نشان می‌دهند و اداره‌های مختلف در معاونت بهداشت نتایج این جمع‌بندی‌ها را در قالب برنامه‌های آموزشی به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ می‌کنند. به گفته دکتر اردلان، برخی از بیماری‌های عفونی مثل هپاتیت و سل نیز در مدارس ارزیابی می‌شوند و در حوزه بیماری‌های غیرعفونی نیز آسم، فشار خون و روند بلوغ ارزیابی می‌شوند. همچنین مشکلات سوگ و افسردگی و بیماری دوقطبی نیز در برخی گروه‌های سنی دانش‌آموزی پایش می‌شوند.
نقش سفیران سلامت دانش‌آموزی در ارتقای سلامت
دکتر فرشید رضایی سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه چالش‌های پیش روی سواد سلامت دانش‌آموزان چیست و برای ارتقای سواد سلامت دانش‌آموزان چه راهکارهایی باید اندیشیده شود، می‌گوید: دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، مسئولیت آموزش سفیران سلامت دانش‌آموزی را بر عهده دارد.
در حال حاضر طبق دستورالعمل سفیران سلامت، حدود ۲۰ درصد دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و ۱۶ درصد دانش‌آموزان مقطع متوسطه به عنوان سفیر سلامت انتخاب می‌شوند. طبق گفته دکتر رضایی، سفیران سلامت که آنها را مروجین سلامت در مدرسه نیز می‌نامند علاوه بر انتقال مفاهیم سلامت عمومی همچنین مباحث مرتبط با زندگی را نیز بین دانش‌آموزان مدارس آموزش می‌دهند. در استان تهران 40 درصد مدارس دارای نشان «شاخص مدرسه مروج سلامت »هستند. سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در ادامه می‌افزاید: برنامه سفیر سلامت دانش‌آموزی در همه استان‌ها و شهرستان‌ها از پایه اول ابتدایی تا آخرین دوره متوسطه اجرا می‌شود.
احمد مهری، اپیدمیولوژیست و کارشناس بهداشت عمومی تأکید می‌کند که یکی از مهمترین گلوگاه‌های سلامت که می‌تواند اثرات طولانی مدتی بگذارد، موضوع سلامت دانش‌آموزان است. بطوری که بسیاری از متخصصین حوزه بهداشت بر اساس شواهد هشدار داده‌اند عدم توجه به این مقوله اثرات طولانی مدتی دارد. به گفته مهری انجام مداخلات اساسی در امر سلامت دانش‌آموزان باید بسیار جدی گرفته شود.
شواهد علمی معتبر نشان می‌دهد: «خطر مرگ کلی و اختصاصی با کاهش وزن، در میان افرادی که در نوجوانی چاق بوده یا اضافه وزن داشته‌اند کاهش نمی‌یابد! نتایج مطالعات عوارض برگشت‌ناپذیر چاقی و اضافه‌وزن در میان کودکان و نوجوانان را نشان می‌دهد.» این پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات راهبردی ژرفا در ادامه می‌افزاید: در 10 سال گذشته میزان شیوع چاقی بیشتر شده و این آمار بیشتر به افراد بین 7 تا 18 سال اختصاص دارد.
شیوع اضافه وزن و چاقی در میان کودکان و نوجوانان ایرانی به علل مختلف رو به افزایش است که مهمترین آنها رژیم غذایی ناسالم و پایین بودن میزان فعالیت بدنی است. صرف غذای اضافه و کم‌تحرکی از علل مهم شیوع چاقی و اضافه وزن در بین ایرانی‌ها است. بیش از 50 درصد مردم دچار چاقی و اضافه وزن هستند و این درحالی است که ایرانی‌ها جزو کم‌تحرک‌ترین مردم جهان به شمار می‌روند و بیش از ۹۰ درصد آنها تحرک کافی ندارند.
مهری البته در این میان به رد پای چاقی در بسیاری از بیماری‌ها همچون بیماری‌های قلبی عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی، فشار خون بالا، دیابت، سرطان‌های متعدد، بیماری‌های مزمن تنفسی و... نیز اشاره می‌کند. اینکه افراد چاق در هنگام ابتلا به این بیماری‌ها، بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. چنانچه در اپیدمی کووید 19 هم، افراد چاق بیش از سایرین تحت تأثیر عوارض و مرگ‌های ناشی از این بیماری قرار گرفته‌اند.
طبق گفته پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات راهبردی ژرفا؛ بر اساس برآوردهای آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) در سال 2012 بیش از چهارده میلیون مورد جدید سرطان در دنیا وجود داشته است و پیش‌بینی شده این آمار تا سال 2030 به بیش از پنجاه درصد افزایش یابد. سازمان جهانی بهداشت برای ایران تخمین زده است که سه چهارم از کل مرگ و میرها به دلیل بیماری‌های غیرواگیر و 17% آن مربوط به سرطان‌ها است.
طبق برآوردهای مؤسسه بین‌المللی تحقیقات سرطان در سال 2012 در ایران حدود 85 هزار مورد جدید ابتلا و بیش از 53 هزار مرگ به دلیل سرطان وجود داشته است (اطلاعات بر اساس آخرین برآورد انجام شده در سال 2012 است). همچنین تخمین زده شده است که تا سال 2030 موارد جدید سرطان در ایران به‌طور متناوب تا 85 درصد افزایش یابد و موارد مرگ و میر ناشی از سرطان تقریباً به دو برابر تعداد کنونی برسد.
مهری با استناد به نتایج مطالعات و برآوردهای سازمان بهداشت جهانی درباره افزایش مرگ و میرها به دلیل شیوع بیماری‌های غیرواگیر عنوان می‌کند: تمام موارد فوق به ما می‌گوید که باید نگاه به سلامت را به دوران دانش‌آموزی ببریم. مداخلاتی از جنس آموزش، توزیع صبحانه گرم، جذب حداکثری مراقبین بهداشتی از رشته‌های بهداشت و تأمین غذای سالم دانش‌آموزی از مهمترین پیشنهاداتی است که شواهد علمی معتبر بدان تأکید کرده‌اند.
او در ادامه تأکید می‌کند که چنانچه تصور بکنیم با اقداماتی همچون توسعه خدمات پزشکی می‌توانیم در بهتر شدن سلامت دانش‌آموزان نقش داشته باشیم، راه باطلی را رفته‌ایم. مداخلات اجتماعی و سلامتی در دانش‌آموزان می‌تواند در بهبود سبک زندگی و ارتقای سلامت در این گروه سنی و والدین‌شان نقش داشته باشد. باید از حوزه سلامت آموزش و پرورش حمایت جدی شود و این بخش به میزان ارزش سایر درس‌هایی همچون ریاضی و زیست و شیمی و... دیده شود. اما متأسفانه از آنجایی که پیامدهای سلامتی خود را در طولانی مدت نشان می‌دهد هیچ توجهی به این بخش نمی‌شود. بیشتر مداخلات اگر از این سن شروع شود، بار سنگین سلامتی در سال‌های بعدی را نخواهیم داشت.
نظر شما