به گزارش خبرنگار سلامت نیوز، آخرین سویه جهش یافته کرونا که از طرف سازمان جهانی بهداشت برچسب نگران کننده خورده، اومیکرون نام گذاری شده است. سویه‌ای که قدرت سرایت پذیری بیشتری به نسبت سویه خطرناک قبلی، یعنی دلتا دارد و آثار این موضوع را می‌توان در افزایش موارد ابتلا و بستری در کشورهای اروپایی مشاهده کرد.

در کشور ما نیز بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعداد افراد مبتلا به سویه اومیکرون ویروس کرونا تا ۱۷ دی ماه ۱۴۰۰ به ۴۶۷ نفر رسیده است.

بر این اساس، ۴ مورد در آذربایجان شرقی، یک مورد در آذربایجان غربی، ۳۸ مورد در اصفهان، ۴ مورد در البرز، ۹ مورد در بوشهر، ۸۵ مورد در تهران، یک مورد در چهارمحال و بختیاری، ۷۸ مورد در خراسان رضوی، ۸ مورد در زنجان، ۱۰ مورد در سیستان و بلوچستان، ۱۱ مورد در فارس، ۱۱ مورد در قم، یک مورد در کردستان، ۳ مورد در کرمان، ۱۲ مورد در کرمانشاه، ۲ مورد در گلستان، ۳۶ مورد در مازندران، ۹ مورد در مرکزی، ۱۲۲ مورد در هرمزگان، ۲ مورد در همدان، ۱۷ مورد در یزد و ۳ مورد در لرستان شناسایی شده که به سویه اومیکرون مبتلا هستند.

تست‌های کم روزانه در شرایط اومیکرون

در حالی که نزدیک به ۵۰۰ نفر مبتلا به سویه اومیکرون در کشور شناسایی شده، تعداد تست‌های روزانه کرونا به کمتر از ۹۰ هزار تست رسیده است. نکته قابل توجه این‌که بسیاری از افرادی که علائم کرونا دارند، اطلاعی از محل انجام تست‌های رایگان کرونا ندارند و به ناچار راهی مراکز آزمایشگاهی خصوصی می‌شوند. عمده این افراد برای مرخصی یا استعلاجی از محل کار، نیازمند برگه آزمایشگاه با تست مثبت کرونا هستند و کسی به طور شفاهی از آنها نمی‌پذیرد که به کرونا مبتلا هستند و باید در قرنطینه باشند.

جدا از این نیاز به برگه تست مثبت کرونا، لزوم و اهمیت افزایش تست‌های روزانه، در شناسایی به موقع بیماران و قرنطینه آنها و جلوگیری از گسترش ویروس در جامعه است. موضوعی که تقریبا بعد از آغاز واکسیناسیون کرونا مورد غفلت واقع شده و همچنان نیز این اهمال و کم کاری از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ادامه دارد.

علی رضا ناجی، رییس مرکز تحقیقات ویروس‌ شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه به ایسنا گفت: از ابتدای زمانی که تعداد تست‌های تشخیصی ما شروع به کاهش کرد، به اهمیت این موضوع اشاره کردم. باید ظرفیت‌های تست‌مان را افزایش دهیم. در حال حاضر عنوان می‌کنند که اومیکرون ضعیف‌تر است و معمولا افراد وقتی که به بیماری تنفسی مبتلا می‌شوند که ضعیف‌تر است، می‌گویند اومیکرون است و عیبی ندارد. در حالی که این موضوع باعث می‌شود، در زمینه میزان شیوع کرونا و اومیکرون در کشور دچار خطا شویم. بنابراین در این مرحله باید سطح تست‌ها را افزایش داده و موارد بیشتری را تشخیص دهیم.

وی ادامه داد: همچنین باید پایش ژنتیکی انجام دهیم تا نسبت به تغییراتی که ویروس در ایران انجام می‌دهد، اشراف مناسبی داشته باشیم. بر همین اساس حتما باید تعداد تست‌ها را افزایش دهیم.

ناجی اظهار کرد: اگر شاهدیم که در آمریکا یا کشورهای دیگر تعداد موارد مثبت افزایش یافته، به دلیل افزایش تست‌ها است که می‌توانند مبتلایان بیشتری را شناسایی کنند. هرچقدر تعداد تست‌ها را بالا ببریم، به نفع‌مان است تا بتوانیم تعداد بیشتری از بیماران را شناسایی کنیم. در ایران به انجام روزانه ۱۲۰ هزار تست رسیده بودیم و نباید اجازه دهیم که تعداد تست‌ها کاهش یابد. باید حساسیت‌مان را افزایش داده، همه موارد مشکوک را تست کنیم تا متوجه شویم که در کشور چه اتفاقی دارد رخ می‌دهد.

آن‌چه مشاهده می‌شود، سقوط آزاد در تعداد تست‌های روزانه کرونا در کشور است. موضوعی که بارها و بارها هشدار داده شد، اما وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اقدام مناسبی در این زمینه انجام نداده است. هرچند تسریع واکسیناسیون به واسطه تامین مناسب واکسن از طرف دولت، توانست سرپوشی بر برخی انتقادات بگذارد، اما آن‌چه در نمودار تست‌های روزانه مشاهده می‌شود، اتفاق خوبی نیست.

همان حرف همیشگی: میزان ابتلا بیشتر است

آن‌چه بدیهی است و از ابتدای شیوع کرونا درباره مبتلایان گفته می‌شد، تعداد بیشتر مبتلایان به نسبت آمار رسمی است. قدر مسلم هرچقدر تعداد تست‌های پی سی آر افزایش پیدا کند و تست‌ها در دسترس‌تر و رایگان باشند، میزان مبتلایان بیشتری شناسایی شده و آمارها به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود. ماجرای اومیکرون نیز همین است و در شرایطی که تعداد تست‌های روزانه افت کرده، نمی‌توان آمار ابتلا به اومیکرون را خیلی واقعی دانست.

رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این زمینه گفت: میزان ابتلا به اومیکرون در کشور مطمئنا خیلی بیشتر از این است که شاهدیم و شناسایی شده است. ما با خانواده‌هایی برخورد کردیم که شاهد بودیم همه از یکدیگر گرفته‌اند. بنابراین تعداد موارد مسلما خیلی بیش از چیزی است که به صورت رسمی اعلام می‌کنیم. بنابراین باید حساسیت‌مان را بالا برده، ‌تعداد تست‌ها را افزایش دهیم و پایش ژنتیکی داشته باشیم.

وی افزود: خوشبختانه اکنون در کشور کیت‌هایی با تشخیص سریع اومیکرون در واحدهای بهداشتی و آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت توزیع شده و این پایش را انجام می‌دهند که قدم خوبی است. علاوه بر این باید پایش ژنتیکی را به سطح توالی یابی (Sequencing) ویروس هم ارتقا دهیم. زیرا ما باید از طریق پایش، تغییرات ژنتیکی ویروس‌هایی را که در ایران است، ردیابی کنیم. این پایش بسیار مهم است که اگر تغییرات به سمتی می‌رود که مربوط به تعداد جهش‌ها است، اطلاعات ژنتیکی لازم را داشته باشیم، تا بتوانیم آن‌ها را در کنار اطلاعات بالینی قرار داده و بتوانیم تحلیل مناسبی داشته باشیم.

آیا سونامی اومیکرون در راه است؟

تدروس آدهانوم، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت نسبت به سونامی اومیکرون هشدار داده است.  بسیاری از کشورها در حال حاضر با افزایش موارد ابتلا به ویروس کرونا مواجه هستند و این در شرایطی است که اومیکرون همچنان می‌تازد. سوال مهم در این زمینه این است که آیا اومیکرون می‌تواند یک سونامی تازه کرونا راه بیندازد؟ آیا میزان مرگ و میر به واسطه ابتلا به اومیکرون بالاتر خواهد بود؟

علی رضا ناجی در این زمینه بیان کرد: به نسبتی که تعداد ابتلا بالا می‌رود، درصد افرادی که به بستری شدن احتیاج پیدا کرده یا بیماری شدیدی می‌گیرند که گاهی در برخی موارد منجر به مرگ شود نیز افزایش می‌یابد. در هر صورت اکنون این موضوع را در کشورهایی که شناسایی درستی دارند، می‌بینیم. یعنی مرگ ناشی از اومیکرون هم وجود دارد.

این استاد ویروس شناسی افزود: تاکنون اطلاعاتی که از اومیکرون وجود دارد، این است که نسبت به دلتا هم میزان بستری شدن و هم میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن پایین‌تر است، اما همچنان باید آن را دنبال کنیم و اطلاعات لازم را به دست آوریم که اگر تغییراتی به وجود می‌آید، بتوانیم پیش‌بینی کنیم و عملکرد و پاسخ مناسب داشته باشیم.

خطر آن هشت میلیون نفر

نکته قابل تامل دیگر این‌که همچنان هشت میلیون نفر در کشور هستند که حتی یک دوز واکسن کرونا را تزریق نکرده‌اند. افرادی که به دلایل مختلف از این کار سر باز زده و با وجود در دسترس بودن واکسن، هنوز تن به این کار نداده و جامعه را با خطراتی مواجه می‌کنند.

ناجی، ویروس شناس درباره خطر افرادی که هنوز واکسن کرونا را تزریق نکرده‌اند، گفت: هنوز جمعیت حدود هشت میلیونی داریم که دوز اول واکسن را هم تزریق نکردند که این افراد هم باید برای واکسیناسیون تشویق شوند. مطمئنا این افراد می‌توانند برای بروز یک پیک دیگر مشکل‌ساز شوند.

سناریوی نجات ایران از اومیکرون

شاید این سناریو عجیب به نظر برسد، اما هرچقدر تامین و تزریق دیرهنگام واکسن کرونا در ماه‌های قبل منجر به از دست رفتن جان عزیزان بسیاری در کشور شد، انگار حالا تا حدی جان‌های عزیز دیگری را در برابر اومیکرون محافظت کرده است. یعنی شاید این سناریو قابل تامل باشد که تزریق دیرهنگام واکسن در ایران و گذشتن کمتر از ۳ ماه از دوز دوم، همچنان ایمنی لازم را در بدن افراد حفظ کرده است.

علی رضا بیگلری، رییس انستیتو پاستور ایران درباره علت افزایش ابتلا در کشورهایی که واکسن زدند، گفت: کشورهایی که دو دوز واکسن را تزریق کردند، دوز سوم را با تاخیر تزریق کردند، اما ما این شانس را داریم که فاصله‌مان با دوز دوم بسیار کم است و اگر به موقع اقدام کنیم، این فرصت طلایی برای‌مان وجود دارد.

وی افزود: کشورهایی که بعد از تزریق دو دوز واکسن وارد پیک شدند، اعلام کردند که اشتباه عمده این بود که فکر می‌کردند با تزریق دو دوز واکسن، کار تمام است و مسلما بعد از دو دوز وقتی ایمنی در بدن کاهش یافته، دوز سوم می‌توانسته مجدد ایمنی را بالا ببرد. این کشورها اذعان نمی‌کنند که نسبت به واکسیناسیون دوز سوم دیر اقدام کردند.

رییس انستیتو پاستور ایران اظهار کرد: در حالی که در کشور ما همچنان این فرصت وجود دارد و باید از این فرصت طلایی استفاده کنیم و حتما دوز سوم را با پوشش بالا برای جمعیت کشورمان در گروه‌های سنی که وزارت بهداشت اعلام می‌کند، توصیه و فراهم کنیم.

پروتکل‌های بهداشتی همچنان کمتر از ۵۰ درصد

به هر حال آن‌چه در این شرایط بیشتر از هر چیزی اهمیت دارد، رعایت حداکثری پروتکل‌های بهداشتی است. موضوعی که متاسفانه همچنان کمتر از ۵۰ درصد برآورد شده و برای مقابله با اومیکرون به هیچ عنوان مناسب نیست.

منظور از پروتکل‌های بهداشتی، استفاده از ماسک، فاصله گذاری فیزیکی، تهویه مناسب و مواردی است که از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ شده است.

هرچند در هفته منتهی به ۸ دی ماه ۱۴۰۰، میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور با اندکی افزایش به ۴۹.۵ درصد رسید و به نسبت هفته‌های گذشته با بهبود مواجه بود. ولی با این حال نمی‌توان این میزان از رعایت پروتکل‌های بهداشتی را سد محکمی در برابر کرونا و به خصوص سویه اومیکرون بدانیم.

براساس آنچه در آفریقای جنوبی و بعد اروپا و آمریکا دیده شد، سرایت پذیری بالای اومیکرون باعث جهش سریع آمار مبتلایان خواهد شد و قاعدتا باید در انتظار پیک ششم بیماری باشیم، انجام واکسیناسیون سریع دو دوزه در چند ماه اخیر برای اکثریت مردم کشور و ابتلای بسیاری از مردم کشور در پیک پنجم به بیماری می‌تواند باعث تا حدودی ایمن ماندن مردم کشورمان از پیک جدید شود، اما تصور روی ندادن پیک بعدی یا خفیف بودن آن و سهل انگاری در رعایت پروتکل‌ها می تواند آینده را ترسناک کند.

بنابراین علاوه بر تزریق دوز سوم واکسن کرونا، باید میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تعداد تست‌های روزانه نیز افزایش پیدا کند تا بتوانیم در برابر سویه اومیکرون مقاومت مناسبی داشته باشیم و احتمالا تعطیلات نوروز آرامی را پشت سر بگذاریم و خاطره تلخ نوروز ۱۴۰۰ تکرار نشود.