سلامت نیوز: فرونشست زمین پدیده تقریبا نوظهوری است كه بیش از 150كشور ازجمله ایران با آن درگیر هستند؛ به گفته دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی نزدیک به حدود ۲۰میلیون نفر از جمعیت شهری در زون‌های فرونشستی با نرخ‌های متفاوت واقع شدند. بررسی‌هایی که به‌صورت کشوری انجام شده نشان داده می‌شود که از ۳۱استان در ۱۸استان شاهد رخداد فرونشست هستیم.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ، فرونشست می‌تواند در اثر پدیده‌های طبیعی زمین‌شناسی مانند زمین‌لرزه، انحلال سنگ‌های گچی، نمكی یا آهكی، آب‌شدن یخ‌ها و حركت آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت‌های انسانی مانند معدن‌كاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب‌های زیرزمینی، نفت یا گاز ایجاد شود اما به گفته كارشناسان، كاهش شدید سطح آب‌های زیر زمینی در نتیجه برداشت‌های بی‌رویه، مهم‌ترین دلیل فرونشست زمین در ایران است.
زمانی كه یك سفره آبی زیر زمینی خالی می‌شود زمین آن قسمت مانند اسفنجی كه آب آن كشیده شده جمع می‌شود و در آن بخش از زمین حفره‌ای ایجاد می‌شود كه دیگر حتی با تزریق آب نیز قابل برگشت نیست، درواقع آن بخش از زمین دیگر مرده به حساب می‌آید.
به گفته علی بیت‌الهی، دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی، استان‌هایی مثل خراسان رضوی، اصفهان، تهران و کرمان بسیار در معرض خطر قرار دارند. همچنین چندین شهر از این استان‌ها در زون خطر فرونشست قرار دارند. به نظر می‌آید
با توجه به نوع گسترش فرونشست نزدیک به حدود ۲۰میلیون نفر از جمعیت شهری در زون‌های فرونشستی با نرخ‌های متفاوت واقع شدند. این مساله مهمی است که باید به آن توجه کرد. ۲۰میلیون نفر عدد زیادی است و می‌توان گفت که حدود یک‌چهارم کشور در این زون‌ها قرار دارد.
ترک‌خوردگی و آسیب ساختمان‌ها
در بررسی‌هایی که به صورت کشوری انجام شده نشان داده می‌شود که از ۳۱استان در ۱۸استان شاهد رخداد فرونشست هستیم. همچنین زمین‌های ۳۱شهر از استان اصفهان، ۳۰شهر از تهران، ۲۵شهر از استان کرمان و ۲۴شهر از استان خراسان‌رضوی دچار فرونشست شدند. در استان‌های البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی و... این فرونشست‌ها مشاهده می‌شود.
یکی از نکات دیگر مهم این پدیده این است که روی این زون‌ها ساختمان‌هایی با بنای خشت و گل در محیط‌های روستایی و اماکن باستانی و فرهنگی قرار دارد که در اثر فرونشست زمین دچار شکاف و ترک می‌شوند. ترک‌خوردگی موجب نامقاوم شدن ساختمان‌ها شده و زلزله‌هایی با قدرت متوسط نیز ممکن است موجب تخریب این ساختمان‌ها شود اما علت اصلی این پدیده کاهش سطح آب زیرزمینی است.
خطر کاهش آب‌های زیرزمینی
محمد درویش، فعال محیط‌زیست به مساله کاهش سطح آب‌های زیرزمینی اشاره کرده و برای جلوگیری از آن راهکارهایی ارائه می‌کند. او می‌گوید: فرونشست زمین ناشی از نبود تعادل بین تغذیه و برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی است كه رخ می‌دهد؛ تقریبا دوسوم كل دشت‌های كشور دشت‌های ممنوعه اعلام شدند و متاسفانه در بخش قابل‌توجهی از این دشت‌ها میزان تراز منفی آبخوان‌ها به بیش از دو متر در سال رسیده است.
درویش اضافه می‌کند: بخش‌های بزرگی در استان‌های مركزی به همراه استان‌های شرقی در این موقعیت بسیار دشوار قرار دارند؛ یعنی استان‌های تهران، قزوین، مركزی، اصفهان، فارس، كرمان، بخش شمالی سیستان‌وبلوچستان، بخش‌های شمالی هرمزگان، بخش‌های عمده‌ای از خراسان‌های رضوی، شمالی، جنوبی و بخش‌هایی از همدان به‌شدت درگیر پدیده فرونشست هستند.
درویش با اشاره به اینكه مهم‌ترین راهكار در راستای حفظ منابع آبی، ایجاد انگیزه در مردم برای صرفه‌جویی در مصرف آب است، اضافه می‌کند: ایرانی‌ها در مصرف منابع آبی در بخش‌های مختلف شرب، كشاورزی و صنعت بیشتر از متوسط جهانی آب مصرف می‌كنند؛ به‌عنوان‌مثال، فولادمباركه اصفهان برای اینكه دمای آهن را از 450درجه به 50درجه برساند تا بتواند فولاد تولید كند هر ساعت هزار مترمكعب آب شیرین مصرف می‌كند درصورتی‌كه متوسط این رقم 10مترمكعب در ساعت است، در بخش كشاورزی برای هر هكتار 10هزار مترمكعب آب مصرف می‌كنیم درصورتی‌كه متوسط این رقم در دنیا زیر پنج‌هزار مترمكعب است، حتی در برخی از مناطق كشور مانند خوزستان برای نیشكر تا 35هزار مترمكعب در هكتار آب مصرف می‌كنیم. این كارشناس و فعال محیط‌زیست تاكید می‌کند: هیچ فرد یا نهادی مخالف صنعت یا كشاورزی نیست اما باید كاری كنیم تا ارزش نهاده‌هایی مانند آب واقعی شود تا در آن صورت كشاورزان و صنعتگران به صرافت استفاده بهینه از این منابع بیفتند.
دردسرهای آب ارزان
درویش اظهار می‌کند: چرا فولادمباركه تلاش نمی‌كند تا مصرف آب را به 10مترمكعب كاهش دهد، چون آب را تقریبا رایگان به دست می‌آورد و می‌گوید چرا برای تحقیقات هزینه كنم، یا چرا كشاورز تلاش نمی‌كند آب كمتری مصرف كند چون آب عملا مفت در اختیارش قرار می‌گیرد، اگر قرار بود قیمت واقعی آب حساب شود در شرایط فعلی منابع آبی، باید یك كیلو خیار بالای 120هزار تومان تمام می‌شد. در این صورت همه درصدد مصرف صحیح منابع آبی برمی‌آمدند.
به گفته این فعال محیط‌زیست، قوانین بازدارنده و حمایت‌كننده نداریم و تمام این‌ها باعث می‌شود تا انگیزه لازم برای استفاده درست از منابع آبی فراهم نشود، در كنار آن اگر سازمان‌های متولی آب در استان‌ها و شهرها تصمیم بگیرند با كمك شهرداری‌ها شرط پایان كار واحدهای آپارتمانی را داشتن كنتور جداگانه آب برای هر واحد قرار دهند، افراد انگیزه لازم برای صرفه‌جویی در مصرف آب را پیدا می‌كنند، این‌ها كارهای ساده‌ای است كه دولت‌ها به‌راحتی می‌توانند انجام دهند.
درویش با تاكید بر اینكه دولت‌ها باید نشان دهند كه بحران آب واقعا جدی است، می‌گوید: یك‌سوم از آبی را كه با این هزینه‌های گزاف تصفیه می‌كنیم به‌علت فرسودگی لوله‌ها در شبكه شهری از دست می‌دهیم و به‌علت اهمیت موضوع دولت باید آن را اعلام كند تا این نقص برطرف شود، یا باید نشان دهد اگر آب كم است دیگر در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، كرمان و یزد چمن و گل‌های زینتی كاشته نمی‌شود، بلكه گونه‌های درختی كه نیازی به آبیاری نداشته باشند كاشته می‌شوند.
او می‌گوید: اگر این اتفاق بیفتد مردم هم بحران آب را جدی می‌گیرند آن‌وقت است كه می‌توانیم شاهد حل بحران آب در كشور باشیم. چرا باید برای تامین انرژی در كشور از نیروگاه‌های حرارتی كه به‌شدت آب‌بر هستند استفاده كنیم، چرا باید سدهای غرقابی داشته باشیم، درحالی‌كه به‌راحتی و بدون مصرف آب با استفاده از پنل‌های خورشیدی یا انرژی باد برق تولید كنیم، با این كار می‌توانیم آب را ذخیره و از منابع آب حفاظت كنیم.
همه این موارد را بنده شخصا هزاران بار گفته‌ام اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد. راهکارها همان است، وضعیت در حال بدتر شدن است اما هیچ تغییر رویه‌ای را در مدیریت آبی کشور شاهد نیستیم.
نظر شما