سلامت نیوز:فرنگی‌ها یك صفت «سوت‌زن» دارند برای توصیف كسانی كه برای اولین‌بار پرده از ماجرایی برمی‌دارند و از اسمش هم هویداست كه ماجرا اغلب ماجرایی است كه در پسش فساد و تخلف بزرگ و قابل توجهی جا خوش كرده.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،كار معمولا از این سوت زدن‌ها شروع می‌شود و به رسوایی‌ها یا افشاگری‌های بزرگ اغلب سیاسی و اقتصادی می‌انجامد یا البته رسوایی‌های اخلاقی. نیمه اول شهریور،تكرار یك نام در شبكه‌های اجتماعی سبب شد تا جرقه‌ای زده شود برای شعله كشیدن بحثی به نام «آزار جنسی.» این بار دیگر صحبت از انواع تجربه‌های روزمره زنان از آزارهای فیزیكی و كلامی در كوچه و خیابان نبود، صحبت از كسانی بود كه به نام دوست، همكار یا چهره‌ای شناخته شده، دست به آزار زنانی در دایره دور و نزدیك خود زده بودند.
در چنین سطحی از افشاگری بود كه نام برخی برندهای فرهنگی و آموزشی و تجاری هم به میان آمدند، مكان‌هایی كه تجربه زنان از آن تبدیل كار به محل آزار در دسته‌های مختلف بود. همین موضوع سبب شد كه بحث‌هایی هم درمورد نحوه دریافت و رسیدگی به گزارش‌های آزارگری در محل كار به راه افتاد و اینكه شركت‌ها و سازمان‌ها در مواجهه با این گزارش‌ها چه واكنشی نشان می‌دهند. آنچه در بسیاری از كشورهای غربی یكی از بخش‌های متداول واحد منابع انسانی است در كشور ما سامان مشخصی ندارد.
برخی‌ها هم ترجیح می‌دهند در مورد اینكه گزارش‌های آزارگری چگونه حل و فصل می‌شوند، سكوت كنند. در این میان «اعتماد» نگاهی انداخته است به واكنش شركت دیجی‌كالا از بخش خصوصی به موضوع آزار در محل كار و گفت‌وگویی داشته است با مدیركل روابط عمومی وزارت نیرو در مورد نحوه رسیدگی به چنین شكایت‌هایی.
حالا كه برخی زنان گاه پس از سال‌ها، صدای‌شان را بلند كردند تا بلكه گوش شنوایی پیدا شود، واكنش سازمان‌ها چیست؟ با بلندتر شدن زمزمه‌های گزارش موارد آزار در شبكه‌های اجتماعی، نام‌هایی با شخصیت حقیقی خود وارد میدان شدند و از سوابق آزار در محل كار هم نوشتند. در این میان یكی از نام‌هایی كه تكرار می‌شد به شركت دیجی‌كالا مربوط می‌شد، كسی كه شركت توضیح داد، مدت‌هاست دیگر در آنجا مشغول به كار نیست و با این وجود پس‌لرزه‌هایی كه دامن این شركت را گرفت سبب شد تا این برند بخش خصوصی ایمیلی به تمامی كاركنان خود ارسال كند.
در بخشی از این ایمیل كه به دست رسیده، آمده است: «احتمالا همگی موضوعات اخیری كه در شبكه‌های اجتماعی مطرح شده رو شنیدیم. همونطور كه می‌دونید بخشی از این موضوعات به نوعی به دیجی‌كالا ارتباط داشت و نام یكی از مدیران سابق دیجی‌كالا در توییتر مطرح شد. موضوع آزار كلامی و جنسی در هر سطحی كه اتفاق افتاده باشه یكی از خطوط قرمز دیجی‌كالاست كه عبور از اون در هر حدی و از هر كسی كه بوده باشه، قابل تحمل نیست. تیم رهبری و مدیریت دیجی‌كالا تمام‌قد پشتیبان افرادی است كه آزاری دیدند و از هیچ اقدامی در مبارزه با چنین موضوعاتی كوتاهی نخواهد كرد.»
در این نامه به وجود آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی ازجمله منشور اخلاق حرفه‌ای و سامانه گزارشگری تخلف یا «سوت‌زنی» این شركت اشاره شده است و با این وجود اعلام شده كه همچنان تا رسیدن به مرحله دلخواه فاصله دارند. شركت در این نامه به كارمندان خود گزارش داده كه پس از برملا شدن موارد غیراخلاقی یكی از مدیران سابق خود چه كارهایی برای بررسی و رسیدگی انجام داده است به عنوان نمونه تشكیل یك كمیته كه جلسه‌اش را در روز 10شهریور یعنی در اولین فرصت اداری پس از شروع گزارش‌ها تشكیل داد:
«برای انجام تحقیقات كامل درباره موضوع از همه افرادی كه به نوعی ارتباطی با این موضوع داشتند، دعوت كردیم و این جلسات همچنان ادامه داره. نتیجه این تحقیقات هر چه كه باشه به طور كاملا شفاف با تمامی همكاران به اشتراك گذاشته می‌شه.»
خبر تشكیل كمیته اخلاق حرفه‌ای در شركت از طریق این ایمیل اعلام شده و نام مسوولان این كمیته هم به كارمندان اعلام شده تا در جریان قرار بگیرند و بدانند با چه آدرس ایمیل و شماره تماسی می‌توانند موارد احتمالی تخلفات را گزارش دهند:«همه همكاران اطمینان كامل داشته باشند كه این افراد به طور كامل به حفظ اصول محرمانگی پایبندند و هویت افراد كاملا محرمانه باقی خواهد ماند.»
در همان هنگامه بر پا شده در مورد یكی از مدیران سابق این شركت هم البته یكی از بحث‌های مطرح شده این بود كه «شهرت» او به رفتارهای خارج از قاعده چنان بوده است كه مدیران نمی‌توانند از آنچه رخ داده است، شانه خالی كنند. حراست وارد می‌شوددر نهادها و سازمان‌های دولتی، حرف از موارد اخلاقی و انضباطی اغلب در زیرمجموعه واحد حراست قرار می‌گیرد.
حراست البته در دید عمومی‌تر و به صورت معمول با طرز تعامل‌شان با كارمندان و مراجعان بر سر چگونگی پوشش و اجازه داشتن یا نداشتن بر سر ورود به سازمان شناخته می‌شوند اما در مواردی كه بر سر آزارهای احتمالی در محل كار باشد هم پای حراست در میان است. یك نمونه از این رویه‌ها رسیدگی به چنین گزارش‌هایی را می‌شود در وزارت نیرو به عنوان یك ارگان بزرگ دولتی در نظر گرفت.
صدیقه ببران، مدیركل روابط عمومی وزارت نیرو می‌گوید كه در صورت وجود هرگونه شكایت در مورد شرایط حاكم بر محیط كار و به صورت ویژه، موارد احتمالی تعرض یا آزار جنسی به بخش بازرسی و حراست سازمان مراجعه می‌شود و البته با تاكید روی كلمه «خیلی» به نقل از مدیر هر دو بخش اضافه می‌كند:«می‌گویند خیلی موارد كمی هستند شاید در میان كل موضوعات دیگر به نیم درصد برسد.»
در همان موضوعات نیم درصدی، اگر فردی وجود داشته باشد كه گزارش‌های مختلفی از سوءرفتار او به دست حراست یا بازرسی رسیده باشد حتما پیگیری می‌شود و به قول ببران «اصلا از این موارد نمی‌گذرند.» از این موارد نمی‌گذرند اما دقیقا یعنی چه؟ یعنی چه برخوردی با سوءرفتار در محل كار صورت می‌گیرد؟ ببران پاسخ می‌دهد:«همه این موارد درج در پرونده شده و گاهی پرونده حقوقی تشكیل می‌شود و تبدیل به شكواییه و وارد رویه قضایی می‌شود و از حوزه سازمان خارج می‌شود.»
غیر از آن هم حراست وزارت نیرو به او گفته است كه در برخی موارد گزارش آزار در محل كار، فرد خاطی به غیر از رویه قضایی بهای سازمانی هم پرداخته است:«گفتند در چندین موردی كه رخ داده، تنزل‌های پستی یا حتی خلع از كار هم داشته‌اند.»اما او به نقل از مدیركل حراست به برخی موارد گزارش شده از سوی زنان شاغل در وزارت نیرو هم اشاره می‌كند كه آنها را «توهم» می‌دانند:«بعضی از آنها احساس می‌كنند كه كسی بهشان سوء نظر دارد.
نمی‌دانم حالا ایده ایشان چیست اما به هر حال می‌گویند هر موردی كه باشد و گزارش بدهند حریم خصوصی و نام كسی كه گزارش داده است، محفوظ می‌ماند. چون می‌خواهند در آن محیط ادامه كار بدهند بنابراین قرار نیست كس دیگری باخبر شود.» اینكه كسی به خاطر «توهم» گزارشی علیه همكار خود بدهد را قرار است حراست چگونه تشخیص دهد؟ «می‌گوید كه بررسی می‌كنند.
به من گفتند كه در برخی ماجراها دیده‌ایم كه مثلا یك نفری حس می‌كند یك نفر دیگر به او نظری دارد چنین ماجراهایی هم هست. اما خب موارد واقعی بسیار بیشتر هستند. البته از وقتی من به این سازمان آمده‌ام خیلی خیلی كم پیش آمده به چنین موردی برخورد كنم اما در محل قبلی كارم شاهد چند مورد بودم.» او بدون اینكه از سازمان دولتی قبلی نامی ببرد، توضیح می‌دهد:«در آنجا رده متخلف هم رده‌های بالا بود. البته در یكی از مواردی كه دیدم این خانم بود كه می‌خواست از این طریق خودش را به قدرت نزدیك كند.»
برای بالا رفتن در سلسله مراتب قدرت سازمانی هم روش‌های مختلف حرفه‌ای وجود دارد و اگر كسی بخواهد یا مجبور شود با توسل به ابزار نامتعارف خودش را بالا بكشد، نشان می‌دهد كه زمینه چنین به قدرت رسیدنی برایش در آن سازمان به خصوص تعریف شده است. ببران خیلی خلاصه تایید می‌كند: «بله» و بعد اضافه می‌كند كه در آن مواردی كه به یاد دارد هم، نفس این عمل سبب تشكیل پرونده و بررسی به رفتار فرد خاطی نشده بود:«صدای كارهای (خلاف) آن مدیر بعدا از جای دیگری درآمد، عكس‌هایش لو رفت و به آن واسطه طرف را تحت‌نظر قرار داده بودند و بعد این مورد در كنارش لو رفت.»
پس از لو رفتن این مورد، واكنش سازمان بدون نام دولتی این قصه چه بود: «آن دختر را بیرون كردند. برای آن آقا اتفاق خاصی هم نیفتاد و بعدها ارتقای رتبه هم پیدا كرد.» نظر شخصی این استاد ارتباطات این است كه هر چه محیط كار به قول او «تخصصی‌تر» باشد احتمال وقوع چنین سوءرفتارهایی هم كمتر است از جمله وزارت نیرو كه او در مورد محیطش در سطح مدیریتی و كارمندان ارشد می‌گوید:«بسیاری از خانم‌ها و آقایان اینجا دارای رده‌های علمی هستند.البته من با كارمندان معمولی‌تر خیلی حشر و نشر نداشته‌ام اما در جایی كه من دیده‌ام، زنان خیلی خودشان را دست‌كم نمی‌گیرند. اكثرا مهندس هستند، آدم‌های قابلی هستند و چنین چیزی را در میان‌شان ندیده‌ام.» به نظر می‌رسد «چنین چیزی» یعنی مواردی كه از نظر او زنان برای طی سلسله مراتب و رسیدن به قدرت و با آگاهی با خواست خودشان یا به اجبار شرایط محل كار تن به رابطه‌ای غیرمتعارف می‌دهند وگرنه گزارش‌های بسیاری از موارد آزر جنسی در محیط كار و در محافل عمومی و خصوصی نشان می‌دهد كه پدیده آزارگری در موارد بسیاری فارغ از طرز لباس پوشیدن، درجه و طبقه و وضعیت علمی و اقتصادی و خانوادگی افراد رخ می‌دهند.
ببران پس از صحبت با مدیر بخش بازرسی وزارت نیرو این ایده را از قول او مطرح می‌كند كه مشاوران زنان باید تبدیل به اولین سطح از مراجعه زنان برای گزارش‌های آزار شوند:«ایشان می‌گفتند كه خیلی وقت‌ها طرف رویش نمی‌شود با من مرد در مورد چنین موضوعاتی صحبت كند برای همین دفتر مشاور زنان كه در همه وزارتخانه‌ها هم هست باید مورد اعتماد زنان برای حرف زدن باشد.
به نظر من هم ایده درستی است چون یكی از وظایف مشاور امور زنان این است كه شرایط ارتقاهای شغلی را برای زنان فراهم كند، توانمندسازی انجام دهد، دوره‌های مختلف بگذارد و به نظرم یكی از كارهای مهم‌شان هم باید این موضوع باشد كه در حال حاضر نیست. در خیلی از موارد خودشان را از این قصه‌ها دور می‌كنند.»
نكته آخری كه ببران اشاره می‌كند این است كه در بسیاری از سازمان‌ها و دستگاه‌ها، موارد اقتصادی بسیار بیشتر از موارد اخلاقی و آزارگری برجسته می‌شود و اضافه می‌كند:«خیلی وقت‌ها موارد آزار هم از سوی زنان ناگفته می‌مانند.» اما به نظر او در بسیاری از همان مواردی كه به خاطر تخلف یا فساد اقتصادی برملا می‌شوند همزمان موارد اخلاقی‌شان هم هویدا می‌شود:«نمی‌دانم چطور اما توأمان درگیر این ماجراها می‌شوند. یك نفر به پول بادآورده‌ای می‌رسد و وارد قصه تنوع سلیقه در برخورد با خانم‌ها هم می‌شود. پرونده‌های اقتصادی‌شان كه بالا می‌آید در كنارش پرونده‌های فساد اقتصادی هم رو می‌شوند.»
ببران در پایان صحبت‌هایش باز هم از زاویه «توپ در زمین زنان» توصیه می‌كند:«خیلی خوب است كه زنان نسبت به حقوق خود آگاه باشند و اعتماد به نفس‌شان را بالا ببرند.زمانی كه طرف اعتماد به‌نفسش ناچیز است با خودش فكر می‌كند اگر این كار را نكنم اخراج می‌شوم، خب اخراج شو! منظورم این است كه اگر اعتماد به‌نفس داشته باشند چنین ریسكی نمی‌كنند. اینها را باید بگویید و البته بله در كنار آن هم نكته‌ای كه شما می‌گویید در مورد اینكه سازمان‌ها باید بخشی برای مراجعه و گزارش‌های زنان داشته باشند، درست است.»
ببران با اشاره به اینكه در بسیاری از سازمان‌ها و دستگاه‌ها موارد اقتصادی بسیار بیشتر از موارد اخلاقی و آزارگری برجسته می‌شود، اضافه می‌كند:«خیلی وقت‌ها موارد آزار هم از سوی زنان ناگفته می‌مانند.» اما به نظر او در بسیاری از همان مواردی كه به خاطر تخلف یا فساد اقتصادی برملا می‌شوند همزمان موارد اخلاقی‌شان هم هویدا می‌شود:«نمی‌دانم چطور اما توأمان درگیر این ماجراها می‌شوند. یك نفر به پول بادآورده‌ای می‌رسد و وارد قصه تنوع سلیقه در برخود با خانم‌ها هم می‌شود.
نظر شما