به گزارش سلامت نیوز به نقل از مدیکال نیوز تودی، سل (TB) یک بیماری عفونی است که معمولاً ریه ها را درگیر می کند، اگرچه می تواند هر عضوی از بدن را درگیر کند. هنگامی که باکتری ها از طریق قطرات در هوا پخش می شوند، می تواند ایجاد شود. سل می تواند کشنده باشد، اما در بسیاری از موارد، قابل پیشگیری و درمان است.

در گذشته، سل یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان بود. به دنبال بهبود شرایط زندگی و توسعه آنتی بیوتیک ها، شیوع سل در کشورهای صنعتی به طور چشمگیری کاهش یافت.

با این حال، امار دوباره شروع به افزایش کرد؛ در دهه 1980. سازمان جهانی بهداشت (WHO) آن را به عنوان یک "اپیدمی" توصیف می کند. گزارش می دهد که سیزدهمین علت اصلی اعتمادمرگ و میر در جهان و "دومین قاتل عفونی پیشرو پس از COVID-19"است.

راک تخمین می زند که در سال 2020، نزدیک به 10 میلیون نفر در سراسر جهان به سل مبتلا شدند و 1.5 میلیون نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند، از جمله 214000 نفر که به HIV نیز مبتلا بودند.

اکثریت افراد آسیب دیده در آسیا بودند. با این حال، سل در بسیاری از زمینه‌های دیگر، از جمله ایالات متحده، موضوع نگرانی است.

در حال حاضر، مقاومت آنتی‌بیوتیکی باعث نگرانی‌های تازه‌ای در مورد سل در میان متخصصان شده است. برخی از گونه های این بیماری به موثرترین گزینه های درمانی پاسخ نمی دهند. در این مورد، درمان سل دشوار است.

آمپول های بسته بندی واکسن BCG (Bacillus Calmette-GuŽrin) برای سل که توسط موسسه پاستور در پاریس، فرانسه در سال 1931 ساخته شد.

یک فرد ممکن است پس از استنشاق باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ( M. tuberculosis )، عمدتاً از فردی به فرد دیگر، به سل مبتلا شود.

هنگامی که سل بر ریه ها تأثیر می گذارد، بیماری به مسری ترین حالت خود می رسد، اما فرد معمولاً تنها پس از تماس نزدیک با فردی که به این نوع سل مبتلا است، بیمار می شود.

عفونت سل (سل نهفته)

یک فرد ممکن است باکتری سل در بدن خود داشته باشد و هرگز علائمی از خود بروز ندهد. در بیشتر افراد، سیستم ایمنی می‌تواند حاوی باکتری‌ها باشد که تکثیر نشده و باعث بیماری نشده اند. در این صورت فرد مبتلا به عفونت سل خواهد بود اما بیماری فعال ندارد.

پزشکان از آن به عنوان سل نهفته یاد می کنند. یک فرد ممکن است هرگز علائمی را تجربه نکند و از ابتلای خود به این عفونت غافل باشد. همچنین هیچ خطری برای انتقال عفونت نهفته به شخص دیگری وجود ندارد. با این حال، فرد مبتلا به سل نهفته هنوز نیاز به درمان دارد.

CDC تخمین می زند که به اندازه 13 میلیون فرد در ایالات متحده به سل نهفته مبتلا هستند.

بیماری سل (سل فعال)

بدن ممکن است قادر به مهار باکتری سل نباشد. زمانی که سیستم ایمنی بدن به دلیل بیماری یا استفاده از برخی داروها ضعیف شده باشد، این حالت بیشتر است.

هنگامی که این اتفاق می افتد، باکتری ها می توانند تکثیر شوند و علائم ایجاد کنند و در نتیجه سل فعال ایجاد شود. افراد مبتلا به سل فعال می توانند عفونت را گسترش دهند.

خطر ابتلا به سل فعال در موارد زیر بالاتر است :

• هر کسی با سیستم ایمنی ضعیف
• هر کسی که برای اولین بار در 2 تا 5 سال گذشته به عفونت مبتلا شده است
• افراد سالخورده و کودکان خردسال
• افاد با سوسابقه مصرف مواد مخدر
• افرادی که قبلاً درمان مناسب برای سل دریافت نکرده اند

علائم سل

• سل نهفته: فرد مبتلا به سل نهفته هیچ علامتی نخواهد داشت و هیچ آسیبی در عکس قفسه سینه نشان داده نمی شود. با این حال، آزمایش خون یا آزمایش پوستی نشان می دهد که آنها عفونت سل دارند.
• سل فعال: فرد مبتلا به بیماری سل ممکن است سرفه ای را تجربه کند که باعث ایجاد خلط، خستگی، تب، لرز و کاهش اشتها می شود. علائم معمولاً با گذشت زمان بدتر می شوند، اما می توانند به طور خود به خود از بین بروند و دوباره بازگردند.

علائم هشدار دهنده اولیه

اگر فرد این علائم را تجربه می کند باید به پزشک مراجعه کند :

• سرفه مداوم، حداقل 3 هفته طول بکشد
• خلط، که ممکن است در آن خون باشد، هنگام سرفه
• کاهش اشتها و وزن
• احساس کلی خستگی و ناخوشی
• تورم در گردن
• تب
• عرق شبانه
• درد قفسه سینه

سل معمولاً ریه ها را تحت تأثیر قرار می دهد، اگرچه علائم می تواند در سایر قسمت های بدن ایجاد شود. این در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر دیده می شود.

سل می تواند باعث بروز موارد زیر شود:

• تورم مداوم غدد لنفاوی یا "غدد متورم"
• درد شکم
• درد مفاصل یا استخوان
• گیجی
• سردرد مداوم
• تشنج

بیشتر بدانید: راه حلی جدید برای نجات جان بیماران مبتلا به سل

تشخیص سل

فرد مبتلا به سل نهفته هیچ علامتی نخواهد داشت، اما عفونت می تواند در آزمایشات ظاهر شود. افراد باید در موارد زیر درخواست آزمایش سل کنند:

• زمانی را با فردی گذرانده اید که مبتلا به سل است یا در معرض خطر ابتلا به سل است
• زمانی را در کشوری با نرخ بالای سل گذرانده اند
• در محیطی کار می کنید که سل ممکن است وجود داشته باشد

پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد سوال خواهد کرد. آنها همچنین یک معاینه فیزیکی انجام می دهند که شامل گوش دادن به ریه ها و بررسی تورم در غدد لنفاوی است.

دو آزمایش می تواند وجود باکتری سل را نشان دهد:

• تست پوستی سل
• آزمایش خون سل

با این حال، اینها نمی توانند نشان دهند که سل فعال یا نهفته است. برای آزمایش بیماری سل فعال، پزشک ممکن است آزمایش خلط و عکس برداری از قفسه سینه را توصیه کند.

همه افراد مبتلا به سل بدون توجه به فعال یا نهفته بودن عفونت به درمان نیاز دارند.

درمان سل

با تشخیص زودهنگام و آنتی بیوتیک های مناسب، سل قابل درمان است.

نوع مناسب آنتی بیوتیک و طول درمان به موارد زیر بستگی دارد:

• سن و سلامت کلی فرد
• چه آنها سل نهفته یا فعال دارند
• محل عفونت

بیشتر بدانید: احتمال تاثیر درمان های سرطان در درمان بیماری سل

آیا سویه سل مقاوم به دارو است؟

درمان سل نهفته می تواند متفاوت باشد. ممکن است فردی یک بار در هفته به مدت 12 هفته یا هر روز به مدت 9 ماه آنتی بیوتیک مصرف کند.

درمان سل فعال ممکن است شامل مصرف چندین دارو به مدت 6-9 ماه باشد. هنگامی که فردی دارای یک سویه سل مقاوم به دارو باشد، درمان پیچیده تر خواهد بود.

برای افراد ضروری است که دوره کامل درمان را کامل کنند، حتی اگر علائم از بین بروند. اگر فردی مصرف داروهای خود را زود قطع کند، برخی از باکتری ها می توانند زنده بمانند و به آنتی بیوتیک ها مقاوم شوند. در این حالت، فرد ممکن است به سل مقاوم به دارو مبتلا شود.

بسته به قسمت هایی از بدن که سل تحت تأثیر قرار می دهد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را نیز تجویز کند.

علل بروز سل

باکتری M. tuberculosis باعث سل می شود. هنگامی که فرد مبتلا به سل ریوی سرفه، عطسه یا تف می کند، می خندد یا صحبت می‌کند، می‌تواند عامل سل را به صورت قطرات در هوا پخش کند.

فقط افراد مبتلا به سل فعال می توانند عفونت را منتقل کنند. با این حال، اکثر افراد مبتلا به این بیماری پس از دریافت درمان مناسب به مدت حداقل 2 هفته دیگر نمی توانند باکتری را منتقل کنند.

جلوگیری از بیماری سل

راه های پیشگیری از ابتلا به سل از دیگران عبارتند از:

• تشخیص و درمان به موقع
• دوری از افراد دیگر تا زمانی که دیگر خطر عفونت وجود نداشته باشد
• پوشیدن ماسک، پوشاندن دهان و تهویه اتاق ها

آیا واکسن سل وجود دارد؟

در برخی کشورها ، کودکان واکسن ضد سل - واکسن باسیل Calmette-Guérin (BCG) - را به عنوان بخشی از برنامه ایمن سازی منظم دریافت می کنند.

با این حال، واکسیناسیون BCG برای اکثر افراد توصیه نمی شود، مگر اینکه در معرض خطر بالای ابتلا به سل باشند. برخی از دلایل عبارتند از: خطر کم عفونت در کشور و احتمال زیاد تداخل واکسن با هر گونه آزمایش پوستی سل در آینده.

بیشتر بدانید: درمان سل رایگان است

عوامل خطر سل

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سل فعال هستند. موارد زیر برخی از مسائلی است که می تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند.

اچ‌آی‌وی

برای افراد مبتلا به HIV، پزشکان سل را یک عفونت فرصت طلب می دانند. این بدان معنی است که یک فرد مبتلا به HIV نسبت به فردی که سیستم ایمنی سالمی دارد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل و تجربه علائم شدیدتر است.

درمان سل می‌تواند در یک فرد مبتلا به HIV پیچیده باشد، اما پزشک می‌تواند یک برنامه درمانی جامع ایجاد کند که هر دو موضوع را برطرف کند.

سیگار کشیدن

مصرف دخانیات و دود سیگار خطر ابتلا به سل را افزایش می دهد. این عوامل همچنین درمان بیماری را سخت‌تر می‌کنند و احتمال بازگشت آن پس از درمان را افزایش می‌دهند.

ترک سیگار و اجتناب از تماس با دود آن می تواند خطر ابتلا به سل را کاهش دهد.

سایر شرایط

برخی دیگر از مسائل بهداشتی که سیستم ایمنی فرد را تضعیف می کند و می تواند خطر سل را افزایش دهد؛ این موارد عبارتند از:

• وزن کم بدن
• اختلالات سوء مصرف مواد
• دیابت
• سیلیکوزیس
• بیماری کلیوی شدید
• سرطان سر و گردن
• برخی از درمان‌های پزشکی مانند پیوند عضو نیز می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را مختل کند.
• گذراندن وقت در کشوری که سل در آن شایع است نیز می تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد.

عوارض سل

• بدون درمان، سل می تواند کشنده باشد.
• اگر در سراسر بدن فرد پخش شود، عفونت می تواند مشکلاتی در سیستم قلبی عروقی و عملکرد متابولیک و سایر مشکلات ایجاد کند.
• سل همچنین می تواند منجر به سپسیس شود، یک شکل بالقوه تهدید کننده زندگی از عفونت.

اگر فرد درمان مناسبی دریافت نکند، عفونت سل فعال مسری است و به طور بالقوه تهدید کننده زندگی است. با این حال، اکثر موارد قابل درمان هستند، به خصوص زمانی که پزشکان آنها را در مراحل اولیه تشخیص دهند.

هر فردی که در معرض خطر بالای ابتلا به سل یا علائم بیماری است باید در اسرع وقت با پزشک مشورت کند.

سل همه ارگانهای بدن را درگیر می کند

دکتر حمید سهراب پور، فوق تخصص بیماری های ریوی در این باره می گوید : بیماری سل یک عفونت باکتریایی است که به وسیله باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به‌ وجود می‌آید یا از طریق شیر گاو آلوده به ویروس سل وارد دستگاه گوارش شود و فرد را مبتلا می‌کند.

دکتر سهراب پور خاطرنشان کرد :بیماری سل یکی از مهم‌ترین بیماری‌های عفونی می باشد که توانایی درگیر نمودن تمامی ارگان های بدن را دارد ولی ریه ها بیشتر به سل مبتلا می شوند. این فوق تخصص بیماری های ریوی بیان کرد : میکروب سل به صورت ذرات ریز وارد هوا شده و نظیر سرماخوردگی منتقل می شود .

این ذرات در صورتی که فرد مبتلا به سل ریوی باشد توسط سرفه ،عطسه، صحبت، خنده یا فریاد وی ، در هوا پخش می شوند و امکان انتقال به افراد دیگر وجود دارد.وی با بیان این نکته که " بهترین راه برای توقف انتقال بیماری سل، دوری فرد از اطرافیان و شروع درمان دارویی می باشد "، عنوان کرد : جهت انتقال بیماری سل ، تماس های طولانی و ورود تعداد زیاد میکروب سل نیاز است .

انتقال سل از بیمار به اطرافیان چه شرایطی دارد؟

انتقال میکروب سل از شخص مبتلا به اطرافیان بستگی به سه عامل واگیر دار بودن بیماری سل فرد محیطی که تماس در آن اتفاق می افتد و مدت زمان تماس دارد.دکتر سهراب پور در پاسخ به این پرسش که " تشخیص بیماری سل چگونه است "، عنوان کرد : تشخیص بیماری سل ریوی درقدم اول بدین صورت است که در افراد مشکوک یعنی کسانی که بیش ازسه هفته سرفه داشته یا خلط خونی دارند باید سه نوبت آزمایش خلط گرفته شود.

این فوق تخصص بیماری های ریوی افزود:در آزمایشگاه سل با بررسی خلط در زیر میکروسکوپ ، متخصصان می توانند میکروب سل را مشاهده نمایند اما اگر میکروب سل در آزمایش خلط مشاهده نشد آنگاه پزشک با عکسبرداری (رادیوگرافی) از ریه های بیمار می تواند پی به وجود بیماری سل در بیمار ببرد.

وی اظهارکرد : نکاتی را که باید در درمان دارویی بیماری سل افراد با رعایت نمایند تا بیماری بهبودی یابد، عبارتند از اینکه باید تمام انواع داروهای تجویز شده را مصرف نمایند و از کم و زیاد کردن خودسرانه مقدارمصرف هر یک از داروها با هر بهانه ای خودداری کنند، نظم در مصرف داروها را رعایت کرده و آنها را به همان روشی که متخصصان مربوطه توصیه کرده اند مصرف کنند.

طول دوره درمان سل چقدر است؟

به طور کلی مدت دوره درمانی بیماری سل حداقل شش ماه است ، بیماران کاملاً آن رعایت نمایند و مصرف داروها را به بهانه اینکه بهبودی حاصل کرده و دیگر نیازی به ادامه داروها نیست، به طور خودسرانه قطع نکنند.

این فوق تخصص بیماری های ریوی در پاسخ به این پرسش که " اگر اصول درمان سل را رعایت نکنیم چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟"، تصریح کرد: اگر فرد مبتلا حتی یکی از موارد اصول درمان سل را رعایت نکند ، تعدادی از میکروب های سل زنده مانده و در نقاط دور دست ریه ها پنهان می شوند . این میکروب های زنده قوی تر شده و نسبت به داروهای ناقص مصرف شده مقاومت پیدا می کنند .

وی افزود : این میکروب های زنده و قوی تر شده بسیار خطرناک‌تر و کشنده‌تر از میکروب‌های معمولی سل خواهند بود. این میکروب ها در زمان کوتاهی تکثیر پیدا کرده و فرد را مجدداً دچار بیماری می کنند . با این تفاوت که این بار مبتلا به بیماری سل مقاوم به داروها شده و داروهای قبلی در مورد او دیگر موثر نبوده و به دلیل نبودن داروی دیگر ضد سل، فرد محکوم به مرگ خواهد بود.

لذا رعایت نکات فوق و عدم سهل انگاری در این رابطه بخصوص برای بیماران مبتلا به سل ریوی جنبه حیاتی دارد.

دکتر سهراب پور اظهار کرد : ژنتیک در ابتلا به بیماری سل تاثیری ندارد اما سیستم ایمنی ضعیف جهت ابتلا به این بیماری تاثیر گذار است زیرا سیستم ایمنی سالم با باکتری های سل مبارزه می کند. این فوق تخصص بیماری های ریوی ادامه داد:

اگر فرد هریک از موارد زیر را داشته باشید، احتمال اینکه قادر نباشد با بیماری فعال سل مقابله کند ، وجود دارد ، آنها عبارتند از: اچ آی وی یا ایدز، دیابت، سرطان، کم وزنی و سوء تغذیه ،نوزادان و خردسالان که سیستم ایمنی آنها به طور کامل تشکیل نشده در معرض خطر بیشتری هستند.

وی علایم بیماری سل را اینگونه تشریح کرد: علایم بیماری سل شامل سرفه خلط دار، خلط خونی، لاغر شدن بی دلیل، بی اشتهایی، تعریق شبانه و تنگی نفس می باشد که با مشاهده این علایم فرد جهت اطمینان و انجام اقدامات درمانی باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه نماید .

تزریق واکسن راه نجات از سل

دکتر سهراب پور خاطرنشان کرد : برای پیشگیری از ابتلا به بیماری سل ، در سال های اول زندگی به نوزادان واکسن این بیماری تزریق می شود اما افرادی که در معرض خطر هستند مانند اطرافیان بیمار مبتلا به سل یا کسانی که در مناطقی که بیماری سل شیوع دارد زندگی می کنند باید مراقبت های لازم جهت انتقال پیدا نکردن اینویروس مانند عدم روبوسی و...انجام دهند تا به این بیماری مبتلا نگردند.

این فوق تخصص بیماری های ریوی بیان کرد : از نوزاد تا افراد مسن امکان ابتلا به بیماری سل در آنها وجود دارد و درصد ابتلا مرد و زن به این بیماری مساوی است لیکن در صورت ابتلا به این بیماری واگیردار سریعا به پزشک مراجعه شود تا افراد دیگر به این بیماری دردناک مبتلا نشوند .

وی در پایان گفت : اگربیماری سل درمان نشود، می تواند مرگبار باشد. اگرچه بیماری سل بیشتر روی ریه ها تاثیر می گذارد، اما می تواند ازطریق انتشار در جریان خون به عوارض خطرناک دیگری هم منجر شود که برخی از آنها عبارتند از آسیب به کبد یا کلیه ها؛مننژیت یا تورم غشای پوشش دهنده مغز؛آسیب به مفاصل؛درد در ستون فقرات؛آسیب به مفاصل؛مشکلات قلبی که البته بسیار نادر است.