سلامت نیوز:یک روانشناس بالینی گفت: ترس، فوبیا و اضطراب سه مورد از اختلالات روانی است که در پی شیوع ویروس کرونا در میان افراد شایع شده است. شستن مکرر دست‌ها تا آنجا که پوست از حالت طبیعی خارج و به نوعی بیماری دچار شود، فاصله‌گذاری بیش از حد تا آنجا که به قولی از آن‌طرف بام افتادن، گوشه‌گیری، عزلت‌نشینی و هزاران مورد رفتاری غیر‌قابل پیش‌بینی و خارج از کنترل که گاه فرد را به افسردگی، خودزنی یا خودکشی می‌کشاند از جمله موضوعاتی است که در سایه شیوع کرونا دامن برخی را گرفته است. افرادی که گاه می‌بینیم یا می‌شنویم عنوان می‌کنند دست خودم نیست.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ملی ،از همه می‌ترسم، از اینکه با رعایت تمام نکات بهداشتی باز هم کرونا بگیرم. ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده نباشد اعتماد به نفس خودم را از دست می‌دهم و ترس عجیبی تمام وجودم را فرا می‌گیرد یا افرادی که خبرهای ناگواری از آن‌ها در صفحه حوادث نقش بسته است، خبرهایی از خودکشی و دیگرکشی به خاطر احتمال ابتلاء به کرونا و غیره. حالات رفتاری که حسن بهرامنی روانشناس بالینی فوبیا عنوان می‌کند و به شهروندان هشدار می‌دهد:

ویروس کرونا در یکه‌تازی خود، فوبیای کرونا را در برخی افراد نهادینه کرده است، فوبیا حالتی از ترس است که آثار و پیامدهای ناگواری در فرد باقی خواهد گذاشت پس با اعمال راهکارهای مناسب مانع ایجاد این حالت رفتاری شویم. وی در توضیح این حالات، نخست به تعریف فوبیا اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد:

فوبیا به عنوان ترس مرضی شناخته می‌شود که تمام عوامل محیطی و اجتماعی را می‌توان عامل ایجاد این ترس عنوان کرد. ترسی بیمارگونه که کاملا اکتسابی است به این معنا که افراد با قرار گرفتن در موقعیت و شرایط مختلف و بر اساس اصول یادگیری و شرطی سازی، فوبیا را آموزش می‌بینند. این روانشناس بالینی، ترس را یک فرآیند فیزیولوژیک و روانی عنوان می‌کند که در نتیجه یک عامل مشخص، یکسری تغییرات جسمی و روانی را در فرد ایجاد می کند. مثلا ترس از سوسک که عامل آن سوسک عنوان می‌شود. بهرامنی درباره اضطراب هم یادآور می شود:

اضطراب همان نشانه های روانی و جسمی ترس را ایجاد می کند با این تفاوت که عامل ایجاد‌کننده اضطراب مشخص نیست یعنی نمی‌دانیم چرا یک چنین اتفاقی افتاده است. مثلا اضطراب امتحان؛ به این معنا که دانش‌آموز در خانه درس را خوب می‌خواند اما سر جلسه امتحان ناگهان دچار فراموشی می‌شود. این اضطراب است که دلیل روشنی برای به‌وجود آمدن ندارد.

این روانشناس بالینی با تاکید بر اینکه ویروس کرونا اختلالی است که به یکباره وارد سیستم و بافت زندگی افراد شده و نظم آن را برهم ریخته تا آنجا که در افراد مختلف، تولید فوبیا، ترس یا اضطراب کرده است، تصریح می کند:

به دلیل ناشناخته بودن این ویروس، صحبت ها و دیدگاه های متعدد و متنوعی پیرامون آن بخصوص در فضاهای مجازی توسط هر فرد کارشناس و غیرکارشناسی منتشر شد و به خود اجازه داد هر جور که فکر می کرد درباره این اختلال صحبت و اظهار نظر کند. وی ادامه می‌دهد: این تنوع و پراکندگی انتشار اطلاعات که عمده آنها پیشتوانه علمی نداشتند و صرفا بر اساس تجربه فردی و نظرات شخصی تنظیم می شد به همراه انتشار موجی از آمار و ارقام فوت‌شدگان بر اثر کرونا وضعیت زندگی افراد را تحت‌الشعاع قرار داد.

در حالی که واقع امر این بود که در مقایسه با ارقام مرگ و میر جاده ای در یکروز، چندان برجسته نبود اما به دلیل اینکه در مورد تلفات جاده ای چندان صحبت نمی شود پس ترس و اضطراب و فوبیا وجود نمی‌آورد. «یعنی اگر آمار تصادف جاده‌ای اینقدر پررنگ می‌شد و درباره آن توضیح داده می‌شد مطمئنا یک فوبیا در مورد آن پیدا می‌کردیم.»

بهرامنی با تاکید بر پیامدهای انتشار اطلاعات نادرست درباره کرونا، خاطرنشان می کند: از یک طرف ترسی ایجاد کرد مبنی بر اینکه بیماری آمده و افراد مختلف را به اشکال مختلف از بین می برد، از سویی دیگر تولید اضطراب کرد چرا که نمی‌دانند کسی که بغل دست آنها است بیماری دارد یا خیر یا آنان مبتلا هستند یا نه ضمن اینکه یکسری افکار بیمارگونه و ترس مرضی تحت عنوان فوبیا را ایجاد کرد که مردم وقتی یکی سرفه یا عطسه می‌کند بلافاصله در ذهن‌شان عکس‌العملی بیدار می‌شود که نکند دچار چنین اختلالی شوم.

علائم فوبیای کرونا
وی در بخشی دیگر از این سخنانش در مورد اینکه چه افرادی بیشتر به فوبیا دچار می‌شوند، می‌گوید: در خانواده‌هایی که اضطراب بالا است و اعضای آن از وسواس فکری برخوردارند یا بسیار کنترل‌گر هستند، ابتلا به فوبیا شایع است. نکته قابل‌توجه اینکه هرچقدر افراد بیشتر درگیر اضطراب ترس یا فوبیای ناشی از کرونا می‌شوند به همان اندازه احتمال بروز خطر و بیماری آنان بیشتر است.

به عنوان مثال برخی از ترس مردن خودکشی می‌کنند یا فردی که در مترو از ترس کرونا دستکش به دست دارد و با دستکش تخمه می‌خورد. این روانشناس بالینی، درباره تظاهرات و علائم رفتاری کرونا در سه حالت ترس، اضطراب و فوبیا اینگونه توضیح می‌دهد: اضطراب و فوبیا بیشتر تولید تنش عصبی می‌کند؛ چرا که عاملی ناشناخته دارند و هر چه ناآگاهی بیشتر، شدت آن هم بیشتر می شود؛ این حالات رفتاری در افرادی که مرتب در مورد این بیماری صحبت می‌کنند دیده می‌شود.

«به عنوان مثال وقتی عنوان می شود این ویروس در محیط یا روی ظروف اینقدر زمان زنده می‌ماند ناخواسته باعث شده مردم از دست زدن به هر سطحی بهراسند و خود را جمع کنند. این حالت، فوبیا است یعنی نسبت به عوامل محیطی و پیرامونی، مرضی را در افراد ایجاد کرده و باعث شده در ارتباطات و رفت و آمدهای خود و استفاده از اشیا و وسایل اضطراب دلشوره و نگرانی داشته باشند.» وی ادامه می دهد: در ادامه این رفتارهای مرضی، دلشوره و نگرانی از آینده ایجاد می‌شود چرا که محصول ناآگاهی از آینده است. مانند اینکه اگر از فلان مکان برگشتم، نکند مبتلا شده‌ام.

راهکار شکست فوبیای کرونا
بهرامنی درباره راهکار پیشگیری از ایجاد این وضعیت روحی و رفتاری توصیه می‌کند: در قدم نخست پیشنهاد این است که بیاییم نسبت به ‌سانی دقت و ظرافت بیشتری به‌کار بندیم. باید در ارایه اعداد، ارقام و آمارها از سبکی استفاده کنیم که در اذهان عمومی ایجاد اضطراب نکند. وی ادامه می‌دهد: مشخص کردن کانال‌ها، مجاری ارتباطی و اطلاع‌رسانی معتبری که مردم به آن اعتماد داشته باشند از دیگر راهکارها است چرا که مردم به برخی از رسانه‌ها بی‌اعتماد هستند یعنی همین عدد را از رسانه داخلی نمی‌پذیرند اما از رسانه مورد اعتماد خود می‌پذیرند.

استفاده از اطلاعات مناسب و اطلاعات درخور فهم عموم جامعه از ضرورت‌های دیگر این دوران است یعنی از جملات و کلماتی که ممکن است فهم و درک را سخت کند و در عین حال اضطراب‌آور باشد استفاده نکنند. به باور این روانشناس، تقویت شبکه‌های اجتماعی منسجم که پیام‌ها و اطلاعات مناسب برای سنین مختلف را تنظیم کنند و در اختیار هر گروه سنی خاص قرار بدهند باید در اولویت قرار گیرد چرا که این کار به دسته بندی اطلاعات در قالب های مشخص کمک می‌کند تا کودک و نوجوان مثلا 10 ساله اطلاعاتی را دریافت نکند که مناسب یک بزرگسال است.

ارائه خدمات عمومی رفاهی پزشکی مناسب به مردم تا آنجا که احساس کنند همواره حمایت می‌شوند از دیگر راهکارهایی است که بهرامنی از آن یاد می کند و می‌گوید: احساس حمایت شدن در یک انسان آن هم در شرایط مختلف، باعث می‌شود از نظر روانی یک امنیت و آرامش را تجربه کنند، فراموش نکنیم فوبیا، ماهیت تبدیل دارد مثلا فوبیای ارتفاع به طبع شغل احتمال دارد، کنترل شود.