سلامت نیوز-*شکیب الحق: در سالهای اخیر شاهد طغیان ها و اپیدمی های متنوعی از ویروس های نوپدید نظیر سارس و ابولا بوده ایم و اکنون جامعه جهانی با اپیدمی جدید کوروناویروس ووهان روبه روست . در همه این موارد به نظر می رسد که شبکه ارتباطی هماهنگ میان مردم و مسئولین در سطح محلی تا منطقه ای و جهانی نقشی کلیدی در مهار و کنترل اپیدمی ایفا می کند.

به گزارش سلامت نیوز با آغاز گسترش کوروناویروس ووهان از کشور های اسیای شرقی و امتداد موارد تایید شده  به قاره های  اروپا و امریکا تلاش برای همکاری های بین المللی  جهت کنترل و مهار اپیدمی در جریان است . اما اپیدمی امسال کوروناویروس ووهان یک پدیده پیچیده است که نیازمند همکاری های بین بخشی گسترده  میان پرسنل بهداشت و درمان شبکه های سلامت محلی و اطلاع رسانی دقیق رسانه ها با مردم دارد.

با  وجود پرسش های بی پاسخ فراوانی که در ارتباط با منشا دقیق و نحوه انتشار ویروس کورونای جدید ووهان وجود دارد اما بر اساس موارد گزارش شده  می توان نتیجه گرفت که با توجه به ماهیت انتقال اسان تنفسی این ویروس الوده شدن پرسنل  بهداشت و درمان دور از انتظار نیست  و بیماران حتی در دوران کمون یا نهفتگی علائم شدید تر را می توانند نشان دهند و با انتقال سریع ان منجر به افزایش مرگ و میر در جمعیت های اسیب پذیر انسانی  گردد.

با پیشرفت های علم پزشکی در اواخر 1960 میلادی بسیاری تصور می کردند که که تسلط بشر بر بیماری های عفونی فرا رسیده است اما با گذشت دو دهه از قرن 21 ام می توان نتیجه گرفت که ویروس های نوپدید سد های اطمینان بشری را شکسته اند و به چالشی بزرگ در حوزه بهداشت و امنیت جهانی تبدیل شده اند.

قسمتی از این چالش بهداشتی به نحوه زندگی انسانها با تغییر اکوسیستم معمول طبیعت و دست کاری های گسترده در زیستگاه حیوانات وحشی صورت گرفته است که این تغییرات در نهایت منجر به نزدیکی بیشتر انسانها با محل زندگی حیوانات اهلی و وحشی می گردد و زمینه را برای گسترش و سازگاری هر چه بیشتر بیماری های مشترک انسان و دام فراهم می اورد.

 با در نظر گرفتن جنبه های رفتار اجتماعی و سیاسی اپیدمی های اتفاق افتاده به همراه دلایل بیولوژیک  و چرخه حیات انتقال ویروس می توان نتیجه گرفت که شناسایی و یافتن الگوی انتشار ویروس همواره با چالش های جدی روبه روست . تاخیر در شناسایی طغیان یا اپیدمی می توان تبعات جبران ناپذیر انسانی و اقتصادی را همان گونه که در ارتباط با ابولا و زیکا شاهد بودیم ایجاد نماید.

شفافیت در اعلام موارد ابتلا و مرگ و میر از سوی مراکز رسمی  دولتی کشور ها  به همراه فراهم نمودن بستر مناسب برای پژوهشگران به منظور یافتن الگوی انتشار و چاپ به موقع مقالات علمی انها در هنگام رخداد اپیدمی و از همه مهمتر اعتماد عمومی مردم به سیستم بهداشت محلی  و همکاری کامل  ملتها به همراه پرهیز از پنهان کاری موارد ابتلا می تواند نقشی حساس و تعیین کننده در کنترل اپیدمی بر اساس تجارب بدست امده از ویروس ابولا و سایر ویروس های نوپدید پیشین را در ارتباط با اپیدمی کورناویروس ووهان پیش روی جامعه و سیاست مداران قرار دهد. به اشتراک گذاری صحیح و علمی اطلاعات در هنگام رخداد اپیدمی و همکاری صادقانه رسانه های دولتی و خصوصی می تواند نقشی بنیادی در ایجاد فضای شفاف در جامعه ایفا کند.

پس از اینکه اپیدمی  و نحوه انتشار به همراه  بیماری زایی کوروناویروس ووهان به طور کامل  شناسایی شود مرحله بعدی اقدامات کلیدی به منظور مهار چرخه حیات ویروس در جامعه خواهد بود. با اقدامات بهداشتی نظیر بهداشت فردی و پرهیز از تماس با افراد الوده می تواند سرعت انتشار ویروس را در جامعه به کمتر از یک کاهش داد .

در چنین شرایطی دانستن این نکته که چه کسانی به صورت قطعی یا محتمل بیمار هستند و چه کسانی بیشترین اسیب پذیری را در برابر ویروس دارند بسیار حیاتی و کلیدی است . بیمارستان ها باید از لحاظ تجهیزات اتاق های ایزوله و جداسازی به همراه شناسایی سریع علائم و نشانه های بیماری در اماده باش کامل قرار بگیرند و پرسنل بهداشت با تدوین و ثبت موارد مشکوک و قطعی وارد مرحله contact tracing  یا پایش تماس یافتگان شوند.

با شکل گیری سریع هسته های اولیه نظام مراقبت در شهرها و کشورها زمینه برای تعاملات بین المللی  شبکه ارتباطی بهداشت  و شفافیت در تعداد دقیق موارد ابتلا ایجاد می شود.

قرنطینه معمولا توسط دولت های درگیر بحران اپیدمی به عنوان یکی از راهکار های کنترل اپیدمی در نظر گرفته می شود اما متاسفانه در ارتباط با کوروناویروس ووهان می توان از تصاویر و ویدیو های ارسالی از مناطق بحران زده دریافت  که تعطیلی خطوط ارتباطی و فروشگاه های مواد غذایی در بسیاری از موارد نه تنها منجر به ارامش و کنترل عفونت نشده است بلکه زمینه اغتشاش و درگیری  فراهم می شود و  نگرانی در میان افراد جامعه افزایش می یابد  و سطح همکاری ها برای یافتن موارد ابتلا به بیماری در بسیاری از موارد ممکن است کاهش پیدا کند.

هنگامی که مناطق درگیر بحران از ارائه خدمات شهری به شهروندان منع می شوند در چنین شرایطی می تواند سطح نارضایتی عمومی را به مراتب بالاتر برده و اعتماد عمومی سلب شود. در چنین شرایطی وجود شبکه ارتباطی کار امد میان مسئولین دولتی و مردم به خوبی احساس می شود.

یکی دیگر از چالش های مهم در حوزه مقابله و کنترل اپیدمی ویروس های نوپدید زیر ساخت های سیستم بهداشت در مناطق بحران زده است که با توجه به اینکه ویروس های نوپدید  اکثرا در کشورهای درحال توسعه اتفاق می افتد چنانچه با عدم مدیریت و برنامه کنترل عفونت و واکسیناسیون گروه های پرخطر در کنار عدم وجود اعتماد ملی همراه شود می تواند منجر به گسترش اسان تر ویروس و در نتیجه افزایش موارد ابتلا و مرگ و میر گردد.

کشور های پیشرفته و توسعه یافته باید در ارسال نیرو های انسانی متخصص در کنار واکسیناسیون گروه های پرخطر به منطقه و ارتقا همکاری های بین المللی پیش قدم باشند تا از همه گیری ویروس به صورت گسترده جلوگیری گردد. ویروس های نوپدید هیچ مرزی را نمی شناسند و با توجه به اینکه ماهیت این چالش ها بین المللی ست لذا پاسخ مناسب  جهت کنترل و مهار ویروس نیز باید بین المللی و گسترده باشد.

زیر ساخت های بهداشت و درمان در فرودگاه های بین المللی کشور ها نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. استقرار نظام مراقبت که شامل پوشش ایمن پرسنل بهداشت به همراه ثبت دقیق موارد مشکوک و قطعی بیماری بر اساس تب و سرفه و تنگی نفس و غربال گری و هدایت بیمار به منظور انجام اقدامات حمایتی در اتاق های ایزوله باید مورد توجه وزارت بهداشت و درمان کشورها قرار بگیرد.

استفاده از اسکنر تب سنج به منظور به حداقل رساندن تماس افراد بیمار با پرسنل بهداشت و درمان نیز می تواند در فرودگاه ها راه اندازی شود بهره گیری از تکنولوژی های هوشمند جدید نظیر استفاده از ربات ها در اتاق های ایزوله به منظور کاهش تماس پرسنل بهداشت و درمان با افراد بیمار در کنار سرمایه گذاری گسترده در حوزه نظام مراقبت از بیماری های نوپدید می تواند تلفات ناشی از اپیدمی را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.

پژوهش ها در حوزه شناخت مخازن و نحوه انتشار ویروس ها باید با جدیت بیشتری توسط ویروس شناسان و اپیدمیولوژیست ها ادامه یابد و شرکت های داروسازی همکاری های خود را با مراکز تحقیقاتی به منظور پیدا کردن واکسن های جدید گسترش دهند.  

اپیدمی های در جریان یاداور این نکته است که بشریت باید با طبیعت اطراف خود مهربان تر باشد و به قوانین حاکم بر ان احترام بگذارد  و با گسترش همکاری های بین المللی زمینه را برای کنترل و مهار اپیدمی بیماری های نوظهور فراهم کند.

 *دکترای میکروبیولوژی بالینی از دانشگاه ناتینگهام انگلستان

*عضو انجمن بیماری های عفونی و ویروس های نوپدید