سلامت نیوز-*مریم حیدری:مطرح شدن ماجرای ابتلای برخی از اهالی یک روستا به ویروس ایدز و اخبار مختلف منتشر شده درباره آن نشان داد که توجه به «اصل محرمانگی اسراسر پزشکی» موضوع مهمی است که در این ماجرا کمتر به آن پرداخته شده است. بویژه اینکه گفته شده بهورز روستا با توجه به این اصل، برای شناسایی بیماران اقدام به آزمایش کرده و در این زمینه «سعید نمکی» وزیر بهداشت نیز بر بی‌گناهی بهورز صحه گذاشت.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا،تعهد پزشکان برای حفظ حریم خصوصی بیماران تاریخچه‌ای طولانی دارد که می‌توان منشا آن را در یونان باستان و در عصر بقراط جست‌وجو کرد. در سوگندنامه بقراط آمده است: «هر آنچه در رابطه با زندگی مردم و مراقبت از بیماران یا حتی جدا از آن، می‌بینم و یا می‌شنوم که نباید فاش شود را نزد خود نگاه خواهم داشت و چنین چیزهایی را به عنوان یک راز محفوظ خواهم داشت.» اصل بر این است که فقط در صورت رضایت بیمار می‌توان اطلاعات وی را به اشخاص دیگر منتقل کرد در غیر این صورت باید نزد درمانگر محفوظ بماند و اهمیت این مساله در اسناد بین‌المللی از جمله معاهده پزشکی ۱۹۴۸ ژنو و اصلاحیه ۱۹۶۸ آن نیز شایان توجه است.
حفظ اسرار بیمار توسط پزشک و کادر درمانی از حقوق مسلم بیمار است. به طوری که ماده ۶ منشور حقوق بیمار ایران مصوب ۱۳۸۰ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقرر کرده است: «بیمار حق دارد جهت حفظ حریم شخصی خود، از محرمانه ماندن محتوای پرونده ی پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره های بالینی جز در مواردی که بر اساس وظایف قانونی از گروه معالج صورت می گیرد، اطمینان حاصل نماید.»
در ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ نیز آمده است: «اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و همه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۶ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شوند.»
عبارت «همه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند» بیانگر این موضوع است که این ماده علاوه بر درمانگران، قضات، وکلا و همه کلیه مشاغلی که به نوعی رازدار حرفه‌ای محسوب می‌شوند را نیز دربر می‌گیرد.عبارت «غیر از موارد قانونی» در این ماده شامل مواردی است که در قانون به صراحت ذکر شده باشد که درمانگر مجاز به افشای اسرار بیمار است.
از این ماده استنباط می‌شود که اصل بر محرمانگی و حفظ اسرار حرفه‌ای است و از استثنائات آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:۱. رضایت بیمار: به معنای تمایل و موافقت صاحب راز(بیمار) است به شرطی که واجد شرایط مقرر قانونی از جمله اهلیت باشد.
۲. دفاع مشروع: ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می‌کند: هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، درصورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی‌شود:
الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.
ب- دفاع مستند به موارد معقول و یا خوف عقلایی باشد.
پ- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد
ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود.
به عنوان نمونه، بیماری که دارای اختلال روانی است و به درمانگر می‌گوید که قصد قتل شخصی را دارد، درمانگر می‌تواند به پلیس آگاهی این امر را اطلاع داده و خطر و تجاوز احتمالی را دفع کند و در صورتی که زمان کافی برای این مهم وجود نداشته باشد خود درمانگر می‌تواند راسا اقدام کرده و فرد در معرض تهدید را مطلع سازد.
بنابراین رجوع به اصل دفاع یک حق اساسی است و نمی‌شود آن را از کسی سلب کرد و درمانگر فقط در این مورد خاص مجاز به افشای اسرار بیمار به صورت موردی است و در مسائل شخصی و مواردی که مربوط به دفاع نیست افشای اسرار پذیرفته نمی‌شود.
۳. بیماری های واگیردار: ماده ۱۳ قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار مصوب ۱۳۲۰ مقرر می‌دارد: پزشکان آزاد و همه بنگاه‌های بهداری که معاینه و درمان بیماری‌های آمیزشی انجام می دهند، موظفند در آخر هر ماه عده بیماری‌های آمیزشی را که دیده‌اند و قبلاً به پزشک دیگری مراجعه نکرده‌اند، بدون ذکر نام و مشخصات بیمار به بهداری بفرستند.
۴. ولادت و وفات: با هدف حفظ حقوق اجتماعی و برقراری نظم و امنیت درجامعه و به موجب مواد ۱۹ و ۲۴ قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ صدور گواهی ولادت و فوت نیز از موارد مجاز افشای اسرار پزشکی است.
پژوهشگر حقوق سلامت و عضو موسس انجمن حقوق سلامت ایران
نظر شما