سلامت نیوز:سرانجام پس از گذشت سه سال از آغاز طرح مطالعه انتقال آب دریای عمان به سه استان شرقی كشور، این طرح نهایی و تفاهمنامه‌اش امضا شد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ،مراسم امضای تفاهمنامه انتقال آب دریای عمان از سواحل چابهار به سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی چهارشنبه گذشته با حضور قاسم تقی‌زاده خامسی، معاون وزیر نیرو امضا شد.
حضور این مقام وزارت نیرو در مراسم امضای تفاهمنامه نشان می‌دهد كه سرانجام جریانی كه طرفدار اجرای طرح‌های بزرگ انتقال آب است موفق شده مدیران وزارت نیرو را برای اجرای این طرح قانع كند.
اجرای طرح‌های بزرگ انتقال آب همواره جزو گزینه‌های مورد علاقه مدیران دولت‌های مختلف بوده است. برای نمونه در دولت محمود احمدی‌نژاد طرح انتقال آب از خلیج فارس به صنایع فولاد و مس در استان كرمان و در ادامه چادرملو در یزد آغاز شد.
همچنین در در سال 91 طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مركزی ایران تا مرحله كلنگ‌زنی هم جلو رفت. طرحی بلندپروازانه كه عملا آب شمال و جنوب كشور را به هم متصل می‌كرد.
در دولت اول حسن روحانی كه یكی از شعارهایش، حفاظت محیط زیست است اجرای طرح‌های انتقال آب متوقف شد و طرفداران نظریه «مدیریت تقاضا» امیدوار شدند كه به جای طرح‌هایی كه به تقاضای بیشتر آب دامن می‌زنند، عرضه آب بهبود یابد. هر چند كوشش‌هایی مانند طرح سازگاری با كم آبی هم با همین هدف طراحی شد اما رفته رفته باز هم زمزمه‌های اجرای طرح‌های انتقال جدی شد.
تا جایی كه حسن روحانی، رییس‌جمهوری سال گذشته به صراحت از چنین طرح‌هایی دفاع كرد: «ما باید برای مردم به فكر آب باشیم؛ ایران هیچ مشكل آب ندارد بلكه مشكل تلاش و برنامه‌ریزی دارد؛ در جنوب و شمال آب داریم؛ چطور تمام كشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از این آب استفاده می‌كنند و ما استفاده نمی‌كنیم؟ خداوند منابع بزرگ آب را در كنار ما قرار داده و باید از آنها استفاده كنیم.» بعد از این سخنان بود كه هم طرح انتقال آب به سمنان سرعت گرفت و هم طرح انتقال آب دریای عمان به سه استان شرقی كشور.
بر اساس اعلام وزارت نیرو قرار است در قالب اجرای كامل طرح انتقال آب به شرق كشور، استان سیستان وبلوچستان ۲۲۸ میلیون مترمكعب، استان خراسان رضوی ۱۱۰ میلیون مترمكعب و استان خراسان جنوبی ۶۰ میلیون مترمكعب از خروجی آب سهم ببرند.
البته برای دستیابی به این حجم آب شیرین باید چیزی حدود سه برابر آن از دریا برداشت و نمك زدایی شود و باقی مانده به صورت پساب به دریا بازگردانده شود. قاسم تقی‌زاده خامسی معاون آب و آبفای وزارت نیرو گفته است این طرح تمام از سوی بخش خصوصی اجرا می‌شود و دولت تنها حوزه پشتیبانی كمك خواهد كرد.
او از اعلام رقم دقیق هزینه طرح به دلیل تغییرات قیمتی امتناع كرده اما پیش از سوی شركت مجری طرح اعلام شده بود طرح 3.9 میلیارد دلار هزینه در بر دارد. تقی‌زاده خامسی در این باره گفته است: «با وجود تغییر قیمت‌ها نمی‌توان عدد دقیق برای برآورد قیمت تمام شده هر متر مكعب آب تصفیه و منتقل شده به استان‌های شرقی اعلام كرد. اعلام این نرخ نیازمند مطالعه مجدد برای استخراج قیمت است.»
اگر همان اعداد اعلام شده قبلی را ملاك قرار دهیم باز هم هزینه طرح به قدری بزرگ است كه بعید است بخش خصوصی بدون كمك‌های دولتی بتواند چنین طرحی را اجرا كند. علیرضا رزم حسینی، استاندار خراسان رضوی هم در این باره گفته كه «منابع مالی بسیار زیاد» می‌خواهد: «براساس برنامه‌ریزی‌ها و با توجه به نحوه تامین مالی و شرایط كشور و اینكه بتوان فاینانس‌ها را در این طرح جذب كرد به نظر می‌رسد رسیدن آب به شرق كشور ۱۰ سال به طول انجامد.»
اما طرحی كه اجرای كامل آن 10 سال به طول می‌انجامد، هزار و 600 كیلومتر خط لوله نیاز دارد و بنا به روایت مجری طرح، حدود چهار میلیارد دلار پول می‌خواهد آیا واقعبینانه و ضروری است؟ محمد علایی، مدیرعامل شركت آب و فاضلاب خراسان رضوی در مقام مدافع طرح گفته است: «برای سال 1420 نیاز آب بخش شرب و صنعت در استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان یك میلیارد و 750 میلیون مترمكعب پیش‌بینی شده كه با احتساب توان حجم آب تولیدی در این استان‌ها، شرق كشور با كمبود 940 میلیون مترمكعب آب مواجه خواهد بود و تامین این مقدار آب با انتقال بین حوضه‌ای میسر است.» اما منتقدان استدلال‌های دیگری دارند.
حجت میان‌آبادی، پژوهشگر سیاستگذاری آب تیرماه امسال در نشست نقد و بررسی این طرح در مشهد گفته بود: «طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور بناست با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام شود در حالی كه تامین آب بحثی امنیتی و حكومتی است و واگذاری آن به بخش خصوصی در سطح جهان نهادینه نشده است و اكنون كشورهای معدودی حكمرانی آب را به بخش خصوصی واگذار كرده‌اند.»
به گفته میان آبادی «ایجاد تقاضای كاذب از نیازهای آبی» و «متناسب نبودن آن از سوی مشاوران طرح»، «افزایش رشد حاشیه نشینی در مشهد»، «ابعاد امنیتی طرح‌های انتقال آب» و بی‌توجهی به مدیریت مصرف آب در حوزه كشاورزی و مسائل زیست محیطی از تبعات اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق كشور است.
پیش از این در سال 95 هم كامران داوری (استاد دانشگاه مشهد) به همراه حمید عمرانیان خراسانی در مقاله‌ای كه «شبكه مطالعات سیاستگذاری عمومی» منتشر كرده بود به نقد و بررسی طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای برای تامین آب خراسان رضوی پرداخته بودند.
بر اساس بخشی از این مقاله اجرای طرح انتقال آب دریای عمان به خراسان رضوی نقاط ضعف و قوت و فرصت و چالش‌های متعددی دارد. طول زیاد خط و تعداد ایستگاه‌ها و ریسك خرابی، بالا بودن هزینه‌های انتقال و نگهداری، آسیب‌پذیری تاسیسات از منظر پدافند غیرعامل، احتمال عدم تامین اعتبار از بخش خصوصی، درخواست و اعمال فشار برای تغییر مسیر پروژه، وجود مناطق حفاظت شده در منطقه و رقابت میان شهرها و مصرف‌كنندگان مختلف از جمله این نقاط ضعف است. در حالی كه نقاط قوت طرح به مواردی چون عدم وابستگی به سایر كشورها به لحاظ تامین آب، عدم وجود معارض (از دریای آزاد) و توان سرمایه‌گذاری در مسیر انتقال محدود است.
به جز این اعلام شده است كه بخشی از آب انتقالی برای توسعه كشاورزی زعفران اختصاص می‌یابد در حالی كه پیش از این فقط اعلام شده بود نیازهای شرب و صنعت هدف اجرای طرح است. اجرای چنین طرحی با این مختصات نشان می‌دهد كه سویه خیال‌پردازانه آن پررنگ‌تر از سویه عقلانی و واقعبینانه آن است.
چنان‌كه اردیبهشت ماه 97 محمد فاضلی، مشاور وزیر و رییس مركز امور اجتماعی منابع آب و انرژی وزارت نیرو اجرای آن را خیال‌پردازانه توصیف كرده بود. «آیا با انتقال آب از اصفهان به یزد مشكل آب شرب یزد حل شد كه با انتقال آب از دریای عمان به مشهد مشكل آب شرب مشهد حل شود؟ در استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی بالاخص در استان اخیر فقط مشكل كم‌آبی وجود ندارد بلكه آبخوان هم در حال نابودی است و زمین ترك‌خورده‌ای به طول 70 كیلومتر در دشت نیشابور در حال فرونشست است.
با انتقال سالانه 750 میلیون مترمكعب آب هیچ كدام از این مسائل درمان نمی‌شوند در حالی كه با اصلاح الگوی مصرف این مشكلات نیز رو به بهبود می‌رود.» حالا به نظر می‌رسد كه طرفداران طرح انتقال، حرف‌شان به كرسی نشسته و منتقدانی مثل محمد فاضلی حتی اگر مشاور وزیر نیرو باشند، ناكام مانده‌اند.
نظر شما