مگس سفید، سفید بالک، عسلک یا هرآنچه که شما بنامیدش چند سالی است که روزهای گرم تابستان را برای تهرانی‌ها غیرقابل تحمل می‌کند. در روزهای اولی که این حشرات در آسمان شهر پدیدار شدند برخی فکر می‌کردند غبار است.

برخی دیگر این حشره را به‌دلیل رنگ زیبایش موجودی زیبا می‌دانستند. اما با گذشت زمان شهروندان ‌متوجه شدند که این حشره به رنگ زرد علاقه دارد یا برچسب‌های زردرنگی که روی درختان توت نصب شده‌اند به چه کار می‌آیند. اگرچه این امر از لحاظ علمی هنوز ثابت نشده است اما برچسب‌های زرد رنگ و حتی خودروهایی که رنگ زرد دارند توانایی بالایی در جذب حشرات و به‌خصوص سفیدبالک‌ها دارند.

آقای کریم‌اصلی، راننده تاکسی است. او که یک پژوی زرد‌رنگ دارد می‌گوید: تابستان یکی، دو سال قبل که تعداد این حشرات در شهر خیلی زیاد شد، حتی خود من در سوار شدن به ماشینم مشکل داشتم چه برسد به مسافران. البته مسافران بسیاری هم از اینکه تعداد زیادی از این مگس‌ها به ماشینم می‌چسبیدند گلایه داشتند. البته امسال که خدا را شکر هنوز سرو‌کله‌شان پیدا نشده. البته چون هوا خیلی گرم شده شاید باز هم پیدایشان شود.

خانم مرندی هم که به همراه کودک 4-5 ساله خود در میدان بهارستان ایستاده است، می‌گوید: تهران است و هزار مشکل که این سفیدبالک‌ها هم یکی از آن‌ها هستند. او می‌افزاید: بیشترین نگرانی من از بابت ورود این مگس‌ها به دهان و بینی پسرم بود. این حشره‌ها خیلی ریز هستند و سبک و با وزش باد هم جابه‌جا می‌شوند.

خانم مهتاب کریمی هم که دانشجوست، می‌گوید: در فضای دانشگاه ما در محدوده محله ونک دارو درخت بسیاری وجود دارد. در تابستان که چند باری برای امور اداری به محوطه دانشگاه مراجعه کردم واقعاً نمی‌شد لحظه‌ای ایستاد. نمی‌دانم تا چه زمانی باید با این حشرات زندگی کنیم. شاید هم باید عادت کنیم مثل بقیه مشکلات تهران با این سفیدبالک‌ها هم کنار آمده و به زور آن‌ها را دوست داشته باشیم.

سفیدهای موذی در آسمان آبی
اگرچه تمام شهروندان تهران در شمال و جنوب شهر با مشکلات مربوط به سفیدبالک‌ها درگیر بوده‌اند اما به نظر می‌رسد درختانی چون توت یا زیتون میزبان اصلی این حشرات هستند. در نتیجه در مناطقی که درختانی از این نوع وجود دارند تعداد سفیدبالک‌ها نیز بیشتر است. آمار موجود از سال‌های گذشته نیز نشان می‌دهد که به‌عنوان مثال در منطقه 2 یعنی شمال تهران که باغات و درختان توت زیادی دارد تعداد این حشره نیز بسیار بیشتر بود.

تجربه مشاهده این حشرات در سال قبل نیز نشان می‌دهد که از حدود مرداد ماه سفیدبالک‌ها در تهران مشاهده شده و در شهریورماه نیز طغیان کردند. این در حالی است که احتمالاً از روزهای آینده و با شدت یافتن گرما در شهر باید منتظر حضور آن‌ها در شهر شد.

اگرچه عوامل طبیعی در کاهش تعداد و شدت حضور این حشرات مؤثر هستند اما می‌توان با اقداماتی ‌روی جمعیت این آفت نیز تأثیر گذاشت. در این عرصه شهرداری تهران به‌عنوان پرچمدار اصلی رسیدگی به فضای سبز باید با همکاری نهادهای متولی دیگر چون سازمان محیط‌زیست اقداماتی را برای مقابله با جمعیت این حشره انجام دهد.

این در حالی است که برخی کارشناسان اعتقاد دارند اقداماتی چون شست‌و‌شوی درختان یا نصب برچسب‌ها هیچ راهکار مؤثر و علمی در برخورد با این آفت ندارند.

مبارزه علیه حشره‌های سفید
آقای علی محمد مختاری، رییس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری درباره مقابله با سفیدبالک‌ها در ماه‌های اخیر به «صبح‌نو» می‌گوید: از زمستان سال گذشته اقدامات خود برای مبارزه با این آفت را شروع کرده‌ایم که همچنان ادامه دارد. این مبارزه شامل اقدامات مکانیکی مانند شست‌و‌شوی درختان از ساعت 12‌شب تا 5‌صبح، جمع‌آوری برگ‌های درختان در پاییز سال گذشته و تحویل آن‌ها به سازمان پسماند به منظور سوزاندن و مبارزه طبیعی بوده است.

وی در ادامه با بیان اینکه رفع کامل این معضل در پایتخت حدود 5-6 سال طول می‌کشد به خرداد ماه سال‌94 اشاره دارد که طغیان سفیدبالک‌ها در تهران دردسرهای بسیاری برای شهروندان به‌وجود آورد. سال گذشته نیز سفیدبالک‌ها در مرداد ماه حسابی شهروندان تهرانی را کلافه کردند. با این وجود رییس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران امیدوار است که امسال روند حضور و مشاهده سفیدبالک‌ها در شهر کاهش داشته باشد.

مختاری به لزوم ارتباط بیشتر با نهادهای مرتبط چون محیط‌زیست، سازمان گیاه‌پزشکی و غیره نیز اشاره کرده و می‌گوید: همکاری بین نهادها می‌تواند اثرات مؤثر و مفیدی در مبارزه با سفیدبالک‌ها داشته باشد.

سفیدبالک‌ها از نوع آفات درجه‌2 محسوب می‌شوند که گفته می‌شود سرمنشأ آن‌ها مزارع اطراف تهران و به‌خصوص در منطقه صفادشت است. البته بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که بهترین راه مبارزه با این آفت استفاده از دشمنان طبیعی است.

مختاری در این‌باره نیز  ما برای مقابله با این آفت به هیچ‌وجه مبارزه شیمیایی و استفاده از سموم شیمیایی را در دستور کار نداشتیم چراکه این کار باعث آسیب‌زدن به محیط‌زیست و حتی بروز خطر برای شهروندان و به‌خصوص کودکان و سالمندان دارد.

به گفته وی استفاده از حشره‌ای چون کفشدوزک که دشمن طبیعی سفیدبالک محسوب می‌شود یکی از راه‌هایی است که مورد توجه بوده است. همچنین استفاده از سموم گیاهی و نیز آبشویی مدام درختان از ساعت‌12 شب تا 5‌ صبح از جمله اقدامات انجام شده برای مقابله با سفیدبالک‌هاست. .

اگرچه اقدامات متنوعی برای کاهش جمعیت سفیدبالک‌ها در تهران انجام شده است اما نباید از همکاری طبیعت نیز چشم پوشید. بارش برف شدید در زمستان سال گذشته که برای چند روز موجب یخبندان و مشکلات ترددی شهروندان در شهر شد، فایده‌ای چون از بین بردن سفیدبالک‌ها ‌هم داشت. همچنین بارش‌های مناسب در فصل بهار و به‌خصوص ماه‌های اردیبهشت و خرداد امسال موجب شد ‌گرمای هوا شدت نیافته و ظهور سفیدبالک‌ها به تأخیر بیفتد. 

طبیعت سفیدبالک‌ها را کنترل می‌کند؟
اگرچه رییس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران اعتقاد دارد ‌اقدامات موثری برای مقابله با سفیدبالک‌ها انجام شده و حتی از شهروندان می‌خواهد در این زمینه همکاری بیشتری با شهرداری داشته باشند اما از سوی دیگر دکتر حسین آخانی، گیاه‌شناس و استاد دانشگاه تهران هرگز به اقدامات انجام شده از سوی شهرداری تهران خوشبین نیست.

این استاد دانشگاه تهران درباره علت تأخیر در مشاهده سفیدبالک‌ها در شهر اتفاقاً علت این تأخیر سوال من نیز هست و چند روز است که به این موضوع فکر می‌کنم. وی همچنین تاکید می‌کند که کاهش یا تأخیر در مشاهده سفیدبالک‌ها به‌طور حتم هیچ ارتباطی با اقدامات انجام شده از سوی شهرداری تهران ندارد.

دکتر آخانی با اشاره به اینکه سفیدبالک‌ها سال قبل هم با تأخیر در پایتخت مشاهده شدند، می‌افزاید: این حشره از انواع مهاجر است و البته هنوز هم برای قضاوت درباره سرنوشت این حشرات زود است.

اگر هم امسال دیر ظاهر شده یا اصلاً ظاهر نشوند بیشتر به‌دلیل سرمای زمستان پارسال و بارندگی‌های خوب بهار امسال است.
دکتر آخانی خاستگاه این حشره را مناطق گرمسیری جنوب شرق آسیا می‌داند و اینکه شاید به‌دلیل سرمای پارسال و بارش‌های امسال چرخه زندگی این حشره آسیب دیده باشد.

وی می‌گوید: اگر این امر منجر به حذف این حشره شود، در نوع خود اتفاق جالبی است چرا که تأثیر تغییرات اقلیمی در رفع یک آفت را نشان می‌دهد.

این استاد دانشگاه تهران تاکید می‌کند که هرگز به اقدامات انجام شده از سوی شهرداری خوشبین نیست چراکه بنیانی برای اقدامات علمی در شهرداری تهران وجود ندارد.  دکتر آخانی تاکید می‌کند که باید همچنان منتظر ماند تا ببینیم نتیجه حضور این حشرات چه می‌شود. اگرچه حذف احتمالی این حشرات در سال‌جاری به معنای حذف همیشگی نیست.

به گفته دکتر آخانی شهرداری تهران باید سیاست‌های غلط در حوزه فضای سبز را اصلاح کند. این استاد دانشگاه تهران تاکید می‌کند که بزرگ‌ترین اشکال در حوزه شهرداری این است که فضاهای سبز به‌شدت تحت‌تأثیر فعالیت پیمانکاران است که آن‌ها هم منافع مادی خود را در نظر می‌گیرند نه منافع شهر و محیط‌زیست را.

وی تاکید می‌کند که حدود سه هفته قبل نامه‌ای به رییس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران ارسال و در آن درخواست شده است تا دو کار مهم انجام شود. نخست محیط‌های طبیعی تهران شناسایی، احیا و حفظ شوند تا حالت خودپایدار پیدا کنند. این اقدام با تشکیل یک کارگروه محقق خواهد شد.

دوم نیز تخصیص بودجه قابل توجه برای توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری در شهر است تا شهروندان به‌عنوان یک وسیله ایمن و پاک از آن استفاده کنند.

حشرات تقویم خودشان را دارند
دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست پیش از این در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها درباره زمان مشاهده و افزایش حضور سفیدبالک‌ها در شهر گفته بود: تقویم حشرات بر اساس تقویم ما انسان‌ها نیست که می‌گوییم این مگس‌های سفید اواخر خرداد می‌آمدند و اواخر تابستان می‌رفتند. آن‌ها تقویم خاص خود را دارند که بر اساس شرایط جوی و رطوبت و دمای هواست.

 به گفته این استاد دانشگاه حشرات در یک فاصله زمانی به دنیا می‌آیند، تخم‌گذاری می‌کنند و از دنیا می‌روند و دوباره این چرخه ادامه پیدا می‌کند این‌که گفته می‌شود این حشرات یک دوره پنج ساله یا هشت ساله دارند و بعد ناگهان ناپدید می‌شوند، اثبات‌شده نیست.