به گزارش سلامت نیوز به نقل از هاروارد هلث بیش از 25 میلیون نفر در ایالات متحده سنگ کیسه صفرا دارند و 65 تا 75 درصد آنها زن هستند. خوشبختانه، برای اکثر مردم، سنگ های صفراوی آزار دهنده نیستند و علائم زیادی ایجاد نمی کنند. در این مرحله هنگامی که فرد اقدام می کند، راه های موثری برای رسیدگی به مشکل وجود دارد.

سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ کیسه صفرا با مایع صفرا شروع می شود، ماده ای که به هضم چربی ها و جذب برخی ویتامین ها کمک می کند. صفرا در کبد ساخته می شود و به کیسه صفرا منتقل می شود، اندامی کوچک گلابی شکل که آن را متمرکز و ذخیره می کند. چربی موجود در غذا باعث ترشح هورمونی می شود که این هورمون باعث انقباض کیسه صفرا و ترشح صفرا در روده می شود.

سنگ های کیسه صفرا توده های جامدی هستند که با کریستال شدن صفرای ذخیره شده ایجاد می شوند. قطر اکثر آنها کمتر از 2.5 سانتی متر است، اما می توانند به کوچکی یک دانه شن یا به بزرگی یک توپ گلف باشند. بیشتر سنگ های صفراوی عمدتاً از کلسترول تشکیل شده اند. بقیه - که به عنوان سنگ های رنگدانه شناخته می شوند - از نمک های کلسیم و بیلی روبین که محصول تجزیه گلبول های قرمز هستند ساخته شده اند.

سنگ های کلسترولی زمانی تشکیل می شوند که مایع صفراوی در کیسه صفرا حاوی کلسترول بیشتری نسبت به نمک های صفراوی باشد. اگر کیسه صفرا آنطور که باید منقبض و خالی نشود، ممکن است سنگ های کلسترولی ایجاد شود. سنگ های رنگدانه با مشکلات پزشکی خاصی از جمله بیماری کبد، برخی از انواع کم خونی و عفونت مجاری صفراوی مرتبط هستند.

مشکل سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا زمانی که هر یک از مجاری انتقال صفرا از کبد یا کیسه صفرا و یا آنزیم های گوارشی از لوزالمعده به روده کوچک را مسدود می کند، باعث ایجاد مشکل می شود.

چرا زنان بیشتر در معرض خطر هستند؟

این اثر هورمون های زنانه است. استروژن باعث افزایش کلسترول در صفرا می شود و پروژسترون تخلیه کیسه صفرا را کند می نماید. همین موضوع دلیلی برای این است که چرا این خطر برای زنان، نسبت به مردان بیشتر است. قبل از 40 سالگی، زنان تقریباً سه برابر بیشتر از مردان مبتلا به سنگ کیسه صفرا می‌شوند (مثلاً بارداری این خطر را افزایش می‌دهد). استروژن درمانی خطر ابتلا را افزایش می دهد. قرص های ضد بارداری نیز خطر را اندکی افزایش می دهند.

چاقی یکی دیگر از عوامل خطر است زیرا بدن با چربی بیشتر استروژن بیشتری تولید می کند. لازم است بدانید، کاهش وزن سریع نیز خطر را افزایش می دهد، زیرا رژیم های غذایی بسیار کم کالری با تولید صفرا تداخل می کنند و بنابراین باعث کریستال شدن بیشتر کلسترول می شوند. سنگ کیسه صفرا پس از جراحی کاهش وزن به قدری شایع است که به بیماران توصیه می شود همزمان کیسه صفرا خود را نیز خارج کنند. در افراد مبتلا به دیابت یا هر بیماری که انقباضات کیسه صفرا یا حرکت روده را کاهش می دهد، مانند آسیب نخاعی، احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا بیشتر است. در نهایت، شواهدی مبنی بر تاثیر ژنتیک در برابر تشکیل سنگ کیسه صفرا وجود دارد.

علائم چیست؟

اکثر افرادی که سنگ کیسه صفرا دارند آن را نمی دانند. سنگ‌های صفراوی آن‌ها خاموش می‌مانند و ممکن است به طور اتفاقی، از طریق سونوگرافی یا سی‌تی اسکن که به دلایل دیگر انجام می‌شود، کشف شوند. علائم عمدتاً زمانی بروز می‌کنند که سنگ‌ها از مجرای صفراوی عبور می‌کنند یا آن را مسدود می‌کنند و باعث کولیک صفراوی می‌شوند که بیشتر به عنوان حمله کیسه صفرا شناخته می‌شود. این حملات زمانی رخ می دهد که کیسه صفرا منقبض می شود (معمولاً در پاسخ به یک وعده غذایی چرب) و سنگ ها را فشار می دهد تا مجرای کیسه صفرا را مسدود کند. علامت اصلی درد است، معمولاً در سمت راست بالای یا میانی شکم (درست زیر قفسه سینه)، که در عرض یک ساعت به بیشترین شدت می‌رسد و می‌تواند تا چند ساعت ادامه داشته باشد. این می تواند تیز و چاقو مانند یا درد عمیق باشد. گاهی اوقات به پشت یا شانه راست تابش می کند. ممکن است حالت تهوع و استفراغ نیز وجود داشته باشد. درد با شل شدن کیسه صفرا کاهش می یابد.

سنگ در مجرای مجرای نیز می تواند باعث مشکلات جدی تری شود، از جمله کوله سیستیت حاد (التهاب کیسه صفرا)، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)، یا کلانژیت (التهاب مجاری صفراوی در کبد). هر یک از این شرایط می تواند باعث درد شدید و سایر علائم از جمله یرقان، تب بالا، لرز و استفراغ شود. درمان معمولاً مستلزم بستری شدن در بیمارستان و اغلب برداشتن سنگ از طریق جراحی است.

اگر فکر می کنید که دچار حمله کیسه صفرا شده اید، پزشک چندین آزمایش خون و سونوگرافی شکمی (پس از حداقل هشت ساعت ناشتا بودن) درخواست می کند. سونوگرافی به ویژه در تشخیص کوله سیستیت حاد مفید است زیرا هر گونه ضخیم شدن دیواره کیسه صفرا را نیز مشخص می کند و وجود مایع را نشان می دهد که ممکن است نشان دهنده التهاب باشد. سایر تکنیک های تشخیصی عبارتند از کولسنتیوگرافی، یک تزریق رادیواکتیو که برای مشاهده انسداد احتمالی مجرای کیستیک استفاده می شود،(MRI) مجاری صفراوی، سونوگرافی آندوسکوپی، که یک دستگاه اولتراسوند را از طریق دهان، مری و معده به دوازدهه (اولین بخش روده کوچک) می فرستند تا تصاویری از ناحیه دریافت کند و کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی.

بیشتر بدانید: درمان طبیعی سنگ‌های صفراوی

سنگ کیسه صفرا چگونه درمان می شود؟

به طور معمول، سنگ های صفراوی تنها در صورتی درمان می شوند که علائم ایجاد کنند. برای حملات مکرر کیسه صفرا، موثرترین درمان برداشتن کیسه صفرا با جراحی یا عمل کوله سیستکتومی است. در گذشته، روش استاندارد جراحی بود که نیاز به یک برش حدود 10 سانتی متری و بستری شدن در بیمارستان تا یک هفته داشت. این روش امروزه در اکثر موارد با کوله سیستکتومی لاپاروسکوپیک (به صورت آندوسکوپی بدون ایجاد برش جراحی بزرگ) جایگزین شده است، که در آن کیسه صفرا با ابزارهایی که از طریق برش های کوچک در پوست وارد می شود، برداشته می شود. این روش فقط به یک شب اقامت در بیمارستان و یک هفته بهبودی در خانه نیاز دارد. با این حال، احتمال آسیب جزئی مجاری صفراوی وجود دارد و در 5٪ تا 10٪ موارد، جراح ممکن است مجبور شود به دلیل عوارض، جراحی باز با برش بزرگتر را تغییر دهد.

شما به راحتی می توانید بدون کیسه صفرا زندگی کنید. کبد صفرای کافی برای هضم طبیعی تولید می کند. هنگامی که کیسه صفرا برداشته می شود، صفرا به سادگی از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده کوچک جریان می یابد. بعد از برداشتن کیسه صفرا، وقتی غذا در دستگاه گوارش وجود ندارد، ممکن است مدفوع شل شود، اما می‌توانید آن را با یک دارو مانند کلستیرامین قابل درمان است.

گزینه های پزشکی

اگر نمی‌توانید یا نمی‌خواهید تحت عمل جراحی قرار بگیرید و سنگ‌های صفراوی شما کوچک هستند، یکی از گزینه‌ها مصرف اورسوداکسی کولیک اسید یک اسید صفراوی طبیعی است که به حل شدن سنگ‌های کلسترول در هنگام مصرف خوراکی دو تا چهار بار در روز کمک می‌کند. این دارو همچنین برای جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا در افرادی که به سرعت وزن کم می کنند استفاده می شو. تنها سنگ های صفراوی ساخته شده از کلسترول را حل می کند و ممکن است چندین ماه طول بکشد تا اثری داشته باشد. برای مصرف حتما با پزشک مشورت کنید.

دارودرمانی گهگاه با سنگ شکنی ترکیب می‌شود، که در آن از امواج صوتی خارج از بدن برای شکستن سنگ‌های صفراوی به قطعاتی استفاده می‌شود که راحت‌تر حل می‌شوند یا به اندازه کافی کوچک می شوند که با خیال راحت از مجرای صفراوی عبور کنند. متأسفانه، سنگ ها پس از درمان های پزشکی بدون جراحی ممکن است عود کنند.

چگونه می توانم خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را کاهش دهم؟

هیچ راه اثبات شده ای برای جلوگیری از سنگ کیسه صفرا وجود ندارد، اما تحقیقات برخی از احتمالات را نشان می دهد. روزانه سه وعده غذایی متعادل بخورید، وزن طبیعی خود را حفظ کنید و به طور منظم ورزش کنید (حداقل 30 دقیقه در روز در اکثر روزهای هفته). مطالعه سلامت پرستاران نشان داد که زنانی که فیبر بیشتری در رژیم غذایی خود دارند و آنهایی که چندین وعده آجیل در هفته مصرف می‌کنند کمتر به جراحی کیسه صفرا نیاز دارند. پرهیز از غذاهای چرب از سنگ کیسه صفرا جلوگیری نمی کند یا اگر مبتلا باشید باعث از بین رفتن آن نمی شود، اما می تواند دفعات حملات را کاهش دهد.

توصیه های مفید برای مبتلایان به کیسه صفرا:

الف) مواد مغذی مورد نیاز برای صفرا

فسفا تبدیل کولین: 2000 – 300 میلی‌گرم (عصاره لسیتین)؛ با افزایش محتوای لسیتین، صفرا بدن را در برابر تشکیل سنگ حمایت می‌کند.

ویتامین سی: 2 گرم در دوزهای تقسیم شده، مطالعات نشان داده است که تشکیل سنگ کلسترول را کاهش می‌دهد.

ب) غذاهای مفید برای صفرا

• میوه‌های تازه
• غلات کامل
• پرتقال
• سبوس جو
• گلابی
• ذرت
• سیب
• دانه کتان
• لوبیای سویا
• گیلاس
• لوبیا
• چغندر
• عدس
• اسفناج
• نخود
• آرتیشو
• ماست کم چرب
• جعفری
• زرچوبه
• تربچه
• بولاغ اوتی
• سبزی‌ها تازه
• روغن زیتون کاملا خالص: نشان داده شده که مانع تشکیل سنگ می‌شود.

ج) گیاه درمانی مفید برای صفرا

• زردچوبه - 100 تا 200 میلی‌گرم رنگدانه کورکومین. سه بار در روز. محلولیت صفرا را افزوده و مانع تشکیل سنگ‌های صفراوی می‌شود.
• خار مریم (milk tistle) - 600 میلی‌گرم عصاره صفرا را محلول نگه می‌دارد.
• مامیران (celandin) - علائم را تخفیف می‌دهد.
• سوسنبر - چای یا چند قطره روغن مخلوط با آب و یا 1 تا 2 عدد از کپسول‌های سوسنبر که دارای پوشش محافظ در برابر ترشحات و محتویات معده می‌باشند و در روده باز می‌شوند، با وعده‌های غذایی بنوشید به تخفیف علائم و حل کردن سنگ‌های کیسه صفرا کمک می‌کند.
• بابونه.

د) سایر توصیه های مفید برای درد کیسه صفرا

• رایحه درمانی

اسطوخودوس، اکلیل کوهی- ماساژ روی منطقه کیسه صفرا، به رها شدن از درد کمک می‌کند.

• طب چینی

فرندل (lysimachia)، برگ پیروزیا (pyrrosia)، ریواس به حل شدن سنگ‌های کوچک کمک می‌کند.
طب سوزنی- التهاب را کم می‌کند.

• درمان ذهنی - جسمی

یوگا