مشکل معیشت در بسیاری از مشاغل تبدیل به زخم عمیقی شده و دخل و خرج‌ها آن‌قدر نمی‌خواند که صدای همه را در آورده و پس از پرستاران، حالا نیروهای بهداشت هم برای رساندن صدای خود به گوش مسئولان، به خیابان آمده و در مقابل برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی تجمع کرده‌اند.
موضوع معیشت آن‌قدر اهمیت دارد که رهبر انقلاب در بیانات خود در دیدار با مسئولان نظام فرمودند: «راجع به مسائل کشور، آنچه در درجه اوّل مهم است، مسئله اقتصاد است. خب همه می‌دانیم دیگر امروز، یعنی این سال‌های اخیر، در این چند سال تقریبا از اول دهه ۹۰ تا امروز، مشکلات اقتصادی دامنگیر کشور بوده؛ امروز هم مسئله، مسئله اقتصادی است، مسئله مهمی است و این را هم توجه داشته باشیم که تهدیدهایی که دشمنان می‌کنند، عمدتا متوجه به معیشت مردم است؛ عمدتا تهدیدهای امنیتی، تهدیدهای اطلاعاتی متوجه معیشت مردمند؛ یعنی قصد و طرح کلی این است که کاری کنند که جمهوری اسلامی از عهده اداره معیشت مردم نتواند بربیاید و این تبعات خودش را خواهد داشت؛ دنبال این هستند. لذا مسئله معیشت واقعا مسئله مهمی است و باید به طور جدی دنبال اصلاح این قضیه بود؛ دستگاه‌های مسئول باید عمده تلاش خودشان را متوجه این قضیه بکنند.»
ماجرایی که با شرایط اقتصادی موجود و در آستانه عید نوروز، فشار مضاعفی به خانواده‌ها آورده است. نظام سلامت هم بخشی از بدنه جامعه است و مشاغل مختلف آن در همین هوا نفس می‌کشند و روز به روز با وضعیت دشوارتر اقتصادی مواجه هستند.
در ابتدای کار دولت چهاردهم بود که پرستاران با اعتراض‌ها و انتقادهایی، توجه دولت را به خود جلب کردند؛ هرچند این توجه چندان راه به جایی نبرد، اما حداقل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به دنبال حل مشکلات پرستاران رفت. ولی آیا مشکلات معیشتی سایر نیروهای نظام سلامت، مانند پرسنل بهداشت هم مورد توجه قرار گرفته است؟ آیا همه مشاغل باید برای جلب توجه و پیگیری مسئولان، به خیابان بیایند و پلاکارد در دست بگیرند؟ پس وظیفه معاونت‌های توسعه چیست؟
تبعیض شغلی و پرداختی‌ها
تبعیض‌های شغلی یکی از مهمترین مشکلات حوزه بهداشت است؛ شکل‌های مختلف قرارداد و اشتغال به کار که نتیجه آن، دریافتی‌های متفاوت و حتی نامنظم است. برخی به صورت شرکتی مشغول به کار هستند، برخی به صورت قراردادی و برخی هم نیروی رسمی محسوب می‌شوند. این شیوه‌های متفاوت قراردادی، علاوه بر تبعیض‌ها، ماندگاری نیروها در شغل را هم متزلزل می‌کند. یعنی نه تنها نیروها انرژی لازم برای ادامه کار را ندارند، بلکه ترجیح می‌دهند از شغل خود خارج شده و در جای دیگری مشغول به کار شوند تا دریافتی بالاتری داشته باشند. همه این‌ها در کنار وضعیت اقتصادی کشور معنی پیدا می‌کند.
علی رضا رییسی «معاون بهداشت وزارت بهداشت» در ۱۰ آذر ماه ۱۴۰۳ در یک نشست خبری در همین رابطه گفت: نیروهای بهداشت جزو اقشار زحمتکشی هستند که با کمترین توقع، خدمات ارزنده‌ای از دورترین نقطه کشور تا سطح شهرها ارائه می‌دهند. ولی مشکلات در حوزه بهداشت از زمانی بیشتر شد که نیروهای آن، خرید خدمت شدند. این نیروها به شکل قراردادی یا شرکتی به کار گرفته شده و مشکلات هم افزایش پیدا کرد. به هر حال حقوق افراد باید پرداخت شود، اما جایی که حقوق آنان پرداخت نمی‌شد، مراقبان سلامت و نیروهای بهداشت بودند؛ چون پرداختی این افراد از طرف سازمان برنامه و بودجه، به عنوان حقوق در نظر گرفته نمی‌شود. ولی پرداختی به پرسنل بهداشت، دقیقا مانند حقوق است.
وی ادامه داد: پرداختی مراقبان سلامت و پرسنل بهداشت چون به عنوان حقوق در نظر گرفته نشده، افزایش‌هایی که باید در نظر گرفته می‌شد هم مورد غفلت قرار گرفت. باید بازنگری خیلی جدی در این زمینه انجام شود. ما به سختی می‌توانیم نیروهای بهداشت را جذب کنیم و بهترین اقدام این است که این نیروها به صورت استخدامی در حوزه بهداشت مشغول به کار باشند، چون کار مراقبت انجام می‌دهند. به طور مثال بهورزان از زمان تولد یک بچه از او مراقبت کرده و حالا خود آن بچه بزرگ شده و صاحب فرزند شده و همان بهورز، وضعیت بچه او را پیگیری و مراقبت می‌کند.
رییسی اظهار کرد: برنامه ما این است که اگر حقوق تعیین می‌شود، حقوق مراقبان سلامت از پزشکان جدا شده و هر افزایشی که در نظر گرفته می‌شود، حقوق مراقبان سلامت هم افزایش داشته باشد. خیلی از مراقبان سلامت در چند سال اخیر از شغل خود خارج شده‌اند.
اگر معیشت درست بود، این تعداد مهاجر نداشتیم
محمد آسایی اردکانی «مشاور معاون بهداشت وزارت بهداشت» درباره مشکلات معیشتی پرسنل بهداشت به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: مشکل معیشت فقط به وزارت بهداشت مربوط نیست و به وضعیت اقتصادی کشور بر می‌گردد؛ اما نگهداشت نیروهای انسانی که ضامن سلامت مردم در سطوح مختلف هستند، یکی از موارد واجب و مهم است. اگر معیشت و نظام پرداخت کارکنان درست بود، این تعداد مهاجر در رده‌های مختلف پرستاری و پزشکی و غیره رخ نمی‌داد. بهورزان در مناطق محروم و روستاها در خدمت مردم هستند و کارشناسان بهداشت، اماکن مختلف را بازرسی می‌کنند و این در حالی‌ست که بی احتیاطی‌ها و خطرهای جانی، زندگی بسیاری از کارکنان نظام سلامت را به خطر انداخته است.
وی ادامه می‌دهد: بسیاری از کارکنان بهداشت، حق ماموریت، اضافه کار و کارانه عقب افتاده دارند و از طرفی حقوق آنها نیز ثابت مانده و برابر با نرخ تورم، افزایش پیدا نکرده است. بخشی از این وظایف بر عهده روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی است، اما قسمت زیادی از این مشکلات به وضعیت اقتصادی کشور مربوط می‌شود.
اولویت بهداشت بر درمان فقط شعار است
محمد رضا سقائیان فرد «مهندس بهداشت حرفه‌ای و فعال صنفی حوزه بهداشت» می‌گوید: نگاه وزارت بهداشت باید به حوزه بهداشت تغییر کند و این را متوجه باشیم که اولویت بهداشت بر درمان، فقط شعار نیست. حتی در استفاده از کمک‌های خیرین هم فقط از حوزه درمان حمایت می‌شود و به ندرت پیش می‌آید که خیرین به سمت حوزه بهداشت آمده باشند. تا وقتی که منابع مالی معاونت بهداشت مستقل نشود، مشکلات حوزه بهداشت حل نخواهد شد. در حال حاضر منابع به معاونت توسعه رفته و سپس توزیع می‌شود و در واقع این منابع، نشاندار نیستند.
وی ادامه می‌دهد: اگر گفته می‌شد که منابع در نظام سلامت وجود ندارد، همه حوزه‌ها باید این مشکل را داشته باشند؛ اما چرا فقط حوزه بهداشت با مشکل منابع مواجه است؟ آیا در دوره کرونا، زحمات حوزه بهداشت دیده شد؟ نگاه تبعیض آمیز نسبت به حوزه بهداشت باید تمام شود. اگر بهورزان در استان‌های مختلف اعتراض می‌کنند، کارد به استخوان آنها رسیده است. چرا باید وضعیت معیشت پرسنل بهداشت به این حد برسد؟
نباید پرسنل بهداشت شاهد تبعیض باشند
با توجه به شرایط امروز کشور، به جای اینکه صورت مسئله را پاک کنیم، باید واقعیت‌ها را ببینیم. به جای اینکه اهمیت حوزه بهداشت را کاهش بدهیم، باید بدانیم که در دوران کرونا، پرسنل حوزه بهداشت کارهای فوق العاده‌ای انجام دادند.
محمد جواد کبیر «عضو فرهنگستان علوم پزشکی» در این رابطه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: اگر قرار باشد مراکز جامع سلامت در شهرها نقش موثری داشته باشند، نیازمند پرسنل با انگیزه هستیم. پرسنل بهداشت باید حمایت شده و شاهد تبعیض نباشند و تناسب میان حجم خدمات با تعداد نیروی انسانی وجود داشته باشد. اینکه به بخشی از حوزه سلامت توجه شده و سایر بخش‌ها مورد توجه قرار نگیرند و رها شوند، منجر به شکل گیری تبعیض و احساس نامناسب شده و نیروها بی انگیزه می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: تمام اختیارات مالی و اداری و عمرانی معاونت بهداشت باید به این معاونت برگردد. چرا دارو و واکسن حوزه بهداشت به سازمان غذا و دارو می‌رود؟ نتایج سلب اختیار از حوزه بهداشت، همین اتفاقاتی است که امروز مشاهده کرده و موجب بی انگیزه شدن نیروهای بهداشت می‌شود.
جمع بندی
وقتی در ابتدای مسیر دولت چهاردهم، مشکلات پرستاران پررنگ‌تر شد، پیش بینی می‌شد که سایر قسمت‌ها نیز اعتراض‌هایی به وضعیت معیشت خود داشته باشند. اتفاقی که در کارکنان علوم آزمایشگاهی و پرسنل بهداشت هم مشاهده شد و حتی در روزهای اخیر شاهد اعتراض نیروهای اورژانس هم هستیم. باید در زمینه منابع انسانی که ارزشمندترین منبع محسوب می‌شود، الزامات نگهداشت نیروی انسانی، تامین منابع و نظام پرداخت را به صورت علمی و اجرایی پیگیری کرد تا کشش و انگیزه لازم برای پرسنل وجود داشته باشد.
انواع و اقسام قراردادها و بی ثباتی شغلی از جمله مواردی است که نیروهای حوزه بهداشت کشور را آزار می‌دهد. پرداختی‌های نامناسب که کفاف مخارج را نمی‌دهد و منجر به ترک شغل می‌شود، در نظر نگرفتن مسائل رفاهی، تحمیل نیروی انسانی نامناسب به واسطه ارتباطات، عدم نگهداشت نیروی متخصص، مدیران بی تجربه یا بی انگیزه، هزینه منابع حوزه بهداشت در سایر بخش‌ها، از جمله مواردی است که باید در حوزه بهداشت مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
اگر روزگاری نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه در ایران شکل گرفت و در کشورهای منطقه سرآمد شد، اگر واژه «بهورز» به نام ایران سند خورد، نباید در باد این دستاوردهای دهه ۶۰ ماند و باید فکری به حال اوضاع حاضر کرد.
نظر شما