به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، استان یزد ۲۲۷۰هکتار بافت تاریخی دارد و در دل آن، شهر یزد به‌عنوان نخستین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان با ۷۴۳ هکتار بافت تاریخی آن‌قدر ارزشمند است که سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی کشور و بعد از آن سال ۱۳۹۶ با ثبت در یونسکو در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. اما با گذشت حدود هشت سال بی‌توجهی به این بافت به جایی رسیده که هرازگاهی زمزمه‌هایی در مورد خروج یزد از لیست جهانی یونسکو مطرح و بعد تکذیبیه‌هایی منتشر می‌شود. اما حقیقت این است که حال بافت تاریخی یزد خوب نیست!
یزد باعناوین زیادی ازجمله شهربادگیرها،شهر کار وکاریزوکاهگل، دارالعباده،دارالعلم ودارالعمل،حسینیه ایران،شهر دوچرخه‌ها، شیرینی، قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب شناخته می‌شود.
فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در بافت تاریخی شهر یزد بیانگر زنده‌بودن و حیات اجتماعی این محوطه تاریخی است که اهالی آن با پایبندی به سنت‌ها و ارزش‌های گذشتگان روزگار می‌گذرانند. بافت تاریخی شهر یزد سال ۱۳۸۴درفهرست آثار ملی کشور قرارگرفت و حدود۱۲سال بعد در تیرماه ۱۳۹۶ از سوی یونسکو درفهرست میراث جهانی به ثبت رسید تا با ۷۴۳هکتار وسعت به‌عنوان نخستین بافت تاریخی زنده به جهانیان معرفی شود. این یعنی افتخار ماندگاری از تاریخ و هنر غنی ایرانیان که دروازه دیگری به روی جهانیان باز کرد.
هویت فرهنگی منحصربه‌فرد
یزد از غنی‌ترین شهرهای جهان است که با معماری خشتی وگلی و سازگار با اقلیم گرم و خشک کویر، آثار منحصربه‌فردی مانند آب‌انبارها، مساجد، حمام‌ها، قنات‌ها و بادگیرهایش کاری کرده تا هیچ منطقه‌ای جرات رقابت با آن را نداشته باشد. امتیاز دیگر یزد این است که فرهنگ‌ها و ادیان مختلف را در دل خود جای داده و زیباتر این‌که تمام آنها در کنار هم زندگی مسالمت‌آمیزی دارند.
این شهر ترکیبی از خانه‌ها، مساجد، آتشکده‌ها، کنیسه‌ها، مقبره‌ها، حمام‌ها، آب‌انبارها، مدارس و بازارهاست و جشن‌های سنتی و صنایع دستی اقوامش، هویت فرهنگی آن را از دیگر مناطق کشور متمایز کرده است. یزد در کنار فارس و اصفهان به‌عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران، مقصد اول گردشگران خارجی و اروپایی است و استقبال توریست‌ها از این شهر نشان می‌دهد جذابیت‌های آن شهره خاص و عام است.
ضرورت توجه بیشتر
با این‌که بیش از یک دهه برای جهانی‌کردن یزد تلاش شده بود اما بعد از این‌که در سال ۱۳۹۶ نام این شهر در یونسکو ثبت شد، گویی تمام شور و حال‌ها فروکش کرد و ورود نام یزد به سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد به یک افتخار تبدیل شد و همه در سایه آن خوابیدند.
کارشناسان معتقدند بررسی روند تحولات هفت سالی که از ثبت جهانی یزد می‌گذرد، امری مهم و ضروری است تا بهره‌برداری از مزایای آن برای رونق صنعت گردشگری باشد. زیرا شواهد نشان می‌دهد مسئولان و متولیان امر، آنچنان که باید به فکر حفظ این میراث تاریخی و جهانی نیستند و همه چیز را در حد یک روستای زیبای قدیمی به حال خود رها کرده‌اند.
سال گذشته چند بار اعلام شد احتمال دارد بافت تاریخی یزد از ثبت جهانی خارج شود، بنابراین، برخی رویکردها مانند ایجاد تاسیسات گردشگری و بومگردی، رعایت حریم قنات‌های تاریخی و مدیریت امور فرهنگی، اجتماعی و امنیتی بافت تاریخی ازجمله ملاحظاتی است که مسئولان باید به آن توجه ویژه داشته باشند تا این اتفاق رخ ندهد.
نباید فراموش کرد که ثبت یزد در نمایه میراث جهانی به‌عنوان نخستین تجربه ایران در ثبت شهرهای تاریخی، رویدادی بزرگ و شکوهمند بود و حاوی این پیام که باید در مبانی و اصول مدیریت شهری و شیوه‌های شهرداری شهرهای تاریخی بازاندیشی و بازنگری کنیم و به این عرصه‌های تاریخی به دیده ارزش و فرصت‌هایی شگرف بنگریم.
جالب است بدانیم یکی از مهم‌ترین دلایل جهانی‌شدن بافت تاریخی یزد از سوی یونسکو، زنده‌بودن این بافت و سکونت در آن است و این در شرایطی رقم خورده که طی سال‌های اخیر برخی ساکنان این بافت مهاجرت کرده‌اند و درحال‌حاضر در بعضی از ساختمان‌ها اتباع بیگانه سکنی گزیده‌اند. تخریب تعدادی از ساختمان‌ها، انباشت زباله، نبود تاسیسات آتش‌نشانی و آمبولانس، بلاتکلیفی برخی بناهای فرسوده که مالک آنها شناسایی نشده و بی‌علاقگی نسل جوان برای زندگی در خانه‌های این بافت ازجمله معضلاتی است که این گنجینه ارزشمند را تهدید می‌کند و تداوم این روند می‌تواند واکنش یونسکو را درپی داشته باشد.
نواقص زیرساخت‌ها
به گفته سحر میرزاپور، کارشناس حوزه گردشگری، از زمان ثبت جهانی بافت تاریخی یزد، برنامه‌های بسیاری برای حوزه گردشگری آن تدارک دیده شد اما نقص زیرساخت‌ها بخش عمده‌ای از این برنامه‌ها را متوقف کرد.
وی ادامه می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین اتفاقات پس از ثبت جهانی، توسعه بومگردی‌ها بود و گمان می‌رفت این خانه‌ها می‌توانند کمبود تخت‌های اقامتی یزد را پر کنند، اما واقعیت این است که این واحدها برای گذران چند ساعت در طول روز مناسب هستند و برای اقامت شبانه مورد استقبال گردشگران اعم از داخلی و خارجی قرار نگرفتند.»
این کارشناس گردشگری تصریح می‌کند: «به‌همین‌خاطر خانه‌های بافت تاریخی به کافه و رستوران و سفره‌خانه و در بهترین حالت به بومگردی تبدیل شدند. گرچه ایجاد آنها به جذابیت این بافت افزود اما نتوانست نقایص زیرساختی این صنعت در یزد جهانی را بپوشاند.»
میرزاپور می‌گوید: «از آنجا که از ابتدا تعریف درستی از بومگردی در ایران ارائه نشده است، به همین دلیل بومگردی‌ها به‌عنوان واحدهای اقامتی ناقص یاد می‌شود و هم‌اکنون کارکرد این واحدها به اقامت چندساعته خانواده‌ها و استفاده از فضای سنتی محدود شده است.»
بر همین اساس در شهری مثل یزد و در ایامی همانند تعطیلات نوروز، از مدارس، حسینیه‌ها و حتی پارک‌ها برای اقامت مهمانان و گردشگران استفاده می‌شود اما در بقیه ماه‌های سال که این اماکن در دسترس نیستند، با مراجعه گردشگران، کمبود اقامتگاه به‌خوبی مشهود است.به‌هرحال چند سالی است عنوان می‌شود فقر مدیریت گردشگری ازجمله چالش‌های بافت تاریخی است. چالشی که به بروز مشکلات بسیاری در ابعاد مختلف منجر شده و همچنان ادامه دارد.
امروز بافت تاریخی یزد با چهار مشکل جدی ازجمله آتش‌سوزی، رهاسازی فاضلاب، نبود مدیریت گردشگری و وجود بناهای تاریخی مجهول‌المالک و کثیرالمالک روبه‌روست. حتی مسئولان این شهر اعتراف کرده‌اند که «افرادی اصالت بافت را از لحاظ فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی تحت‌الشعاع قرار داده‌اند.»
ضمن این‌که همنوعی بناهای تاریخی تملکی در بافت در حال شکل‌گیری است. یعنی بناهایی در جاهای مختلف بافت در حال مرمت است که این شیوه صحیح مرمت نیست، بلکه عین تخریب است. سبک و تزئینات جدیدی در حال شکل‌گیری است که آسیب محسوب می‌شود.
پاسخ به این سؤال که «ما شهر یزد را شهر جهانی می‌دانیم، اما آیا واقعا استانداردهای شهر میراث جهانی در یزد وجود دارد؟» نشان می‌دهد چقدر برای جهانی‌ماندن یزد تلاش کرده‌ایم و در حفظ تنها بافت تاریخی زنده دنیا چه اقداماتی صورت گرفته است.
نظر شما