به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان با استخراج پروفایل ژنتیکی مجرمان خطرناک و ذخیره آن در سامانه بانک اطلاعات هویت ژنتیک، این بانک عملا وارد مرحله عملیاتی شده و این یعنی با اطلاعات موجود ژنتیکی می توان در کشف و شناسایی جرایم، اقدامات موثری را رقم زد.

روز گذشته رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور درباره این اقدام جدید توضیح داد: بر اساس آخرین اطلاعات استخراج شده، تا دی ماه ۱۴۰۳ بیش از ۲۲۰ هزار نمونه ژنتیکی از مجرمان خطرناک اخذ و در مجموع بیش از ۲۰۰ هزار پروفایل ژنتیکی این سامانه بررسی، راستی آزمایی و ثبت شده است.

پس از ورود حجم قابل توجهی از داده‌های ژنتیکی و ذخیره آن در بانک، نکته مهم، استفاده از این اطلاعات در کشف جرایم و شناسایی مجرمان است. خوشبختانه در حال حاضر این هدف محقق شده و بانک از سال گذشته به صورت عملیاتی مشغول ارائه خدمات در زمینه کشف جرم است.

پروفایل ژنتیکی چیست؟

بانک‌های ژنتیک در دنیای پیشرفته امروزی و با گسترش و پیشرفت علم ژنتیک با هدف کمک به شناسایی مجرمان و تسریع در حل پرونده‌های پیچیده قضایی و جنایی در کشورهای پیشرفته دنیا شکل گرفته‌اند. این بانک نه تنها موجب افزایش سرعت در رسیدگی به پرونده‌ها می‌شود بلکه می‌تواند نقش پیشگیری کنندگی از وقوع جرم داشته باشد. بر این اساس بانک هویت ژنتیک ایران در سال‌های اخیر شکل گرفت تا به عنوان یک ابزار قدرتمند و روزآمد در اختیار نیروهای پلیس و پزشکی قانونی قرار گیرد تا آنان نیز بتوانند به نحو بهتر و سریع‌تر از پیش در راستای احقاق حق مظلومان و شناسایی مجرمان اقدام کنند.

یک دهه با بانک ژنتیک

رئیس بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایران می گوید: فعالیت پروژه بانک ژنتیک از سال ۱۳۹۴ عملاً شروع شد؛ ولی قبل از آن نیز در این خصوص فعالیت هایی از قبیل تعریف ساختار، تصویب دامنه شمول جرایم، انتخاب اعضا و تقسیم وظایف محول تا حدّی انجام شده بود. پایه‌ریزی رسمی این بانک طبق قانون برنامه ۵ ساله پنجم توسعه کشور صورت گرفت.

کاربردهای متنوع بانک ژنتیک

جالب است این را هم بدانیم که بانک اطلاعات هویت ژنتیک علاوه بر کشف جرم و شناسایی مجرمان در موارد دیگری نیز کاربرد دارد. این بانک با ذخیره پروفایل ژنتیک مشاغل پرخطر و حساس از قبیل آتش‌نشانان، خبرنگاران، کارکنان معادن، فعالان در زمینه حفاری و اکتشاف نفت، خلبانان، کادر پرواز و بسیاری از مشاغل پرخطر در زمان حوادث دسته‌جمعی طبیعی و انسان‌ساز می‌تواند با شناسایی هر چه سریع‌تر و دقیق متوفیان موجبات تسکین آلام خانواده‌های آنان را فراهم آورد.

ژنتیک و مجرمان

رئیس بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایران درباره این که این بانک، چگونه و چه زمانی به ذخیره سازی ژنتیکی مجرمان اقدام می کند، می گوید: به‌صورت روتین ما دو نوع ورودی داریم. یک نمونه مربوط به خون افراد زنده و یک نمونه مربوط به صحنه جرم است. در تهیه پروفایل ژنتیک برای خون افراد زنده فناوری که ما برای تهیه این پروفایل‌ها انجام می‌دهیم به‌صورت مستقیم (Direct) است. از کارت‌هایی تحت عنوان F.T.A که مخصوص نگهداری خون/بزاق است،استفاده می‌کنیم. در این روش ما خون (یا بزاق) را روی این کارت‌ها می‌ریزیم؛ از جمله مزیت‌های این کارت‌ها این است که با توجه به جنس مواد شیمیایی این کارت، DNA از داخل سلول آزاد و در داخل بافت این کارت نگهداری می‌شود.

رئیس بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایران همچنین در پاسخ به این پرسش که کدام مجرمان در این بانک صاحب پرونده می شوند، به خبرگزاری میزان می گوید: زمانی که بانک ژنتیک شکل گرفت، تحت عنوان تهیه شناسنامه ژنتیک هویت افراد بود و تقریباً تمام جمعیت کشور را به‌عنوان جمعیت هدف در بر می‌گرفت. ولی هدف ما این است که این موضوع به یک پروژه کاربردی تبدیل شود. طبعاً پیرو این قضیه یکی از تصمیماتی که گرفته شد این بود که فعلاً باتوجه‌به وظیفه ذاتی قوه قضاییه، سازمان پزشکی‌قانونی کشور و دادستانی تمرکز روی کشف علمی جرم و بررسی عناوین مجرمانه باشد.

در همین راستا ۸۹ عنوان مجرمانه به عنوان جامعه هدف برای ما تعریف شد. اگر به‌صورت کلی بخواهیم به آن ورود کنیم؛ این جرایم شامل جرایمی می‌شود که آثار بیولوژیک در صحنه به جا گذاشته باشند. مثل بعضی از جرایم امنیتی، جرایم علیه اشخاص یا اموال عمومی، جرایم مواد مخدر وجرایم منافی عفت. این جرایم به طور کلی در دسته جرایم خشن، خطرناک و تکرارشونده قرار می‌گیرند. هر جرمی که در این دسته‌بندی قرار بگیرد شامل جامعه هدف ماست و پروفایل ژنتیکی آن مجرم باید در بانک ژنتیک ذخیره شود تا اگر در آینده جرمی اتفاق افتاد، بتوانیم مجرم را شناسایی کنیم.

بانک ژنتیک افراد چقدر هزینه دارد؟

شاید کنجکاو باشیم که تهیه پرونده هر فرد در بانک ژنتیک چه هزینه ای در بر دارد که این مسئول پاسخ داده است: به‌صورت میانگین تهیه هر پروفایل ژنتیکی و نگهداری از آن تقریباً بین ۲.۵ تا ۳ میلیون تومان برای دولت هزینه دارد.

فعالیت آزمایشگاه ژنتیک در ۱۰ استان

آزمایشگاه های ژنتیک در حال حاضر در استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، تهران، خراسان رضوی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمانشاه، گیلان و مازندران فعالیت دارند. طبق گفته رئیس بانک ژنتیک ایران، هرقدر بتوانیم آن را تقویت کنیم طبعاً بیشتر می‌شود. از فواید آن می توان به گسترش عدالت و امنیت و خدمت به آسودگی خاطر مردم اشاره کرد.