سلامت نیوز: معصومه ابتكار رئیس کمیته محیط‌ زیست شورای شهر تهران با اعلام اینكه آلودگی هوا یکی از اصلی‌ترین معضلات پایتخت است می‌گوید: «آلودگی هوا کماکان از معضلات اصلی شهر و کشور ماست. در این بخش عقب ماندگی‌هایی داریم که از دستگاه‌های دولتی آغاز می‌شود و تا شهروندان ادامه دارد»

بوی ماه مهر در حالی پایتخت را در بر گرفت كه بازهم هوای تهران آلوده بود. صبح دیروز در حالی دانش‌آموزان تهرانی كیف‌های خود را بر دوش انداخته و راهی مدرسه شدند كه بازهم ذرات معلق با قطر كمتر از دو و نیم میكرون را به ریه می‌كشیدند. دیروز تهران، بالاشهر و پایین‌شهر نداشت. همه جای تهران از نظر ذرات معلق آلوده بود و همه دانش‌آموزان به یك میزان در معرض خطر قرار گرفتند. كارشناسان می‌گویند این امر جای تعجب ندارد چراكه از ابتدای سال تاكنون تهران حتی یك روز پاك را به خود ندیده است.

دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا، درست در روز بازگشایی مدارس میانگین میزان ذرات معلق با قطر كمتر از دو و نیم میكرون در هوای شهر را 120میكروگرم بر مترمكعب ثبت كردند كه مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوای تهران هم این میزان را غیرمجاز اعلام كرد. هر ساله نخستین سوز هوای سرد كه به استخوان‌ها می‌زند، نسبت به افزایش آلودگی هوا و تشدید آن در پایتخت هشدار داده می‌شود چراكه احتمال بروز خطر طبیعی وارونگی هوا در تهران بالا می‌رود. این در حالی است كه امسال هم انتظار افزایش میزان آلودگی هوا وجود دارد. چرا كه در اتفاقی بی سابقه طی 8 سال گذشته، پایتخت، نیمه نخست سال را با 112 روز هوای ناسالم سپری کرده است.

در شش ماه نخست امسال، تعداد روزهای ناسالم از کل روزهای ناسالم سال گذشته بیشتر بوده چرا كه تعداد روزهای ناسالم در پایتخت در سال 89 معادل 103روز بوده است. دكتر یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا در گفت و گو با تهران امروز این امر را در تمام روزهای سال طی 8 سال گذشته بی سابقه می‌داند. به گفته وی، در 6 ماه نخست سال جاری تعداد روزهای بسیار ناسالم هوای تهران معادل سه روز بوده که این رقم نیز در 10 سال گذشته بی سابقه بوده و تعداد کل روزهای بسیار ناسالم سال 89 برابر یک روز بوده است. تهران سال گذشته نیز روزهای خوبی را از نظر آلودگی هوا پشت سر نگذاشت اما دكتر رشیدی می‌گوید كه با این حال «در نخستین روز بازگشایی مدارس در سال 89، وضعیت هوا در شرایط سالم بود.»

مدیر عامل شركت كنترل كیفیت هوا با انتقاد از کوتاهی در زمینه اجرای قوانین و مقررات مربوط به کاهش آلودگی هوا به تهران امروز می‌گوید: «براساس قانون‌های برنامه دوم تا پنجم دولت مكلف است آلودگی هوا را در حد استانداردهای سازمان بهداشت جهانی كاهش دهد اما متاسفانه حجم زیادی از قوانین اجرا نشده و کلکسیونی از مقررات عملی نشده در این زمینه در کشور وجود دارد.»

او به این قوانین اشاره می‌كند:« در مرداد ماه سال 79 هیات وزیران تصویب كرد كه پس از هفت سال از تصویب این مصوبه دیگر آزبست در كارخانه‌ها استفاده نشود كه متاسفانه این مصوبه پس از گذشت یازده سال هنوز اجرایی نشده است.»

رشیدی ادامه می‌دهد:« بند د ماده 3 از تصویب نامه موضوع اصل 138 كه سه‌سال پیش مصوب شد باید به‌ازای واردات و تولید خودروها، تعداد مشخصی خودرو اسقاط شود كه چنین اتفاقی در حال حاضر نمی‌افتد. ماده 6 همین تصویب نامه می‌گوید كه تا بهمن ماه سال 89، سواری شخصی با عمر 30 سال، وانت و مینی بوس 25 سال، اتوبوس و موتوسیكلت 15سال و كامیون 28سال از دور خارج شوند اما این ماده نیز اجرایی نشده است. از سوی دیگر ماده 8 همین تصویب نامه وزارت نفت را موظف كرده است كه سوخت را در 80 درصد از جایگاه‌ها تا پایان ماه جاری با كیفیت استاندارد یورو4 عرضه كند.»

تصویب طرح جدید

چند سالی می‌شود كه آلودگی هوا خواهر خوانده پایتخت شده است. این پیوند را نه هواپیماهای سمپاشی كه سال گذشته به دستور مسئولان دولتی تهران را آبپاشی كردند، توانسته‌اند بگسلند و نه انگشت اتهامی‌كه مسئولان دولتی بارها به سوی سایر نهادها نشانه رفته‌اند.

طرح جامع كاهش آلودگی هوا برای تهران و هشت كلانشهر دیگر در سال 79 به تصویب هیات وزیران رسید. محورهای این برنامه شامل خودروهای نو، خودروهای مستعمل، حمل و نقل همگانی، سوخت، معاینه فنی خودروها، مدیریت ترافیك و آموزش و اطلاع رسانی بودند. اگرچه محمدجواد محمدی زاده رئیس سازمان حفاظت محیط زیست شكست این طرح را تكذیب كرد، آنقدر در اجرایی شدن هفت‌محور این طرح تعلل شد كه پس از بارها بحرانی شدن هوای پایتخت در سال‌های اخیر سرانجام تهران بیش از سی روز پی در پی را در سال گذشته، در هوای ناسالم نفس كشید.

پس از آن بود كه كارگروه كاهش آلودگی هوای تهران رای به بازنگری این طرح داد. كار به مجلس كشیده شد و طرح دوم كاهش آلودگی هوا روی میز دولت قرار گرفت. سرانجام مسئولان راه حل‌های بلندمدتی را در قالب طرح جدید كاهش آلودگی هوای تهران تصویب كردند. این بازنگری هم با تاخیر صورت گرفت و همین امر سبب شد تا انتقاداتی مطرح شود اما مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تهران در واکنش به این انتقادات که درباره تاخیر در بازنگری طرح جامع کاهش آلودگی هوا مطرح شده گفت: «این برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران سال 79 تهیه شد که یک برنامه 10 ساله بود اما ایرادات اساسی داشت. هماهنگی با وزارتخانه‌های ذی‌ربط مثل نفت و صنایع انجام نشده بود، ضمانت اجرایی برای آن وجود نداشت و به دلیل 10 ساله بودن با برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی و اجتماعی هماهنگ نبود این در حالی است که اکنون افرادی که در زمان مدیریت شان کوتاهی کرده‌اند این تقصیر را گردن مدیران کنونی می‌اندازند.» وی ادامه داد: «این ایرادها طوری بود که مسئولان وقت سازمان محیط‌زیست مجبور شدند در کنار برنامه ناقص با نبود ضمانت اجرایی، بسیاری موارد جدید را به دولت ببرند و مصوبه بگیرند که این رفتار نشانه ناکارآمدی برنامه اولیه جامع کاهش آلودگی هوا تهران بود.»

در مقابله با آلودگی هوا عقب افتاده ایم!

معصومه ابتكار رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران و رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط‌زیست با اعلام اینكه آلودگی هوا یکی از اصلی‌ترین معضلات پایتخت است می‌گوید:« آلودگی هوا کماکان از معضلات اصلی شهر و کشور ماست. در این بخش عقب‌ماندگی‌هایی داریم که از دستگاه‌های دولتی آغاز می‌شود و تا شهروندان ادامه دارد.»

ابتکار با تاکید براینکه در موضوع آلودگی هوا ، سازمان محیط‌زیست باید محوریت کار و مسئولیت را برعهده داشته باشد می‌افزاید:«به موازات سازمان محیط‌زیست باید تمامی‌دستگاه‌ها از وزارت نفت و بهداشت گرفته تا وزارت صنایع در اجرای قانون کوتاهی و مماشات نداشته باشند تا بتوانیم شاهد حل معضل آلودگی هوا باشیم.»

او با اشاره به نداشتن حتی یك روز هوای پاك از ابتدای سال این امر را «زنگ خطر جدی برای هشدار» خواند.

قانون به تنهایی چاره‌ساز نیست

پروفسور علی یخكشی، استاد دانشگاه در آلمان در این زمینه به تهران امروز می‌گوید:«قانون هرگز به تنهایی دردی را دوا نكرده است. قانون باید اجرا شود.

در زمینه كاهش آلودگی هوای كلانشهرها قانون كم نداریم اما آنچه مسلم است هماهنگی بین سازمان‌ها و ارگان‌ها وجود ندارد. مثلا قانون تكلیف كرده است كه خودروهای فرسوده از دور خارج شوند اما چون هماهنگی نیست آن سرعتی كه در ارائه وام و تبدیل خودروها به خودروهای نو باید وجود داشته باشد وجود ندارد.»

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد:«موارد دیگری هم وجود دارد. مثلا مكررا شنیده ایم كه برخی نهادها گلایه دارند از محدودیت‌های مالی كه در توسعه وسایل حمل و نقل عمومی‌وجود دارد. از طرف دیگر دولت می‌گوید اعتبار را تامین كردم اما بعضی‌ها می‌گویند كه دیر تامین شده است و مسائل اینچنینی نشان می‌دهد اگرچه قانون داریم و كارهایی هم انجام می‌شود اما حلقه مفقوده تمام این فعالیت‌ها هماهنگی است.»

پروفسور یخكشی می‌گوید:«گذشته از آن برخی افراد غیرمتخصص بر صندلی مسئولیت‌ها نشسته‌اند كه نمی‌دانند از كجا باید به جنگ این معضل بزرگ بروند. چون راه‌حل‌ها را نمی‌شناسند و نتیجه این می‌شود كه دودش به چشم همه ما می‌رود.»

او با اشاره به عدم هماهنگی‌ها می‌گوید:«به نظر می‌رسد در رده‌های بالای مدیریتی مدیران ما كار تیمی‌را دوست ندارند. مسئله دیگر عدم توجه به فرهنگ سازی است. قانون شرایط خاصی را برای آموزش‌های رایگان محیط زیستی در صدا و سیما دیده است كه متاسفانه اجرایی نمی‌شود. آموزش و پرورش ما باید محیط زیست را در كتاب‌ها بگنجاند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌نیز باید در این زمینه فعال باشد تا فرهنگ سازی صورت گیرد اما هیچ اقدامی‌در این زمینه‌ها دیده نمی‌شود. مسئولان هم توپ را به زمین یكدیگر می‌اندازند. پس چگونه انتظار می‌رود كه معضل آلودگی هوا حل شود؟» مسئولان دولتی می‌گویند كه امسال نخستین سال اجرای طرح جدید جامع کاهش آلودگی هواست و مراحل اجرایی آن باید به تدریج طی شود.

محمد جواد محمدی زاده رئیس سازمان محیط زیست چندی قبل تقویت حمل ونقل عمومی‌در هشت كلانشهر مهم و تهران را از برنامه‌های دولت برای کاهش آلودگی هوا عنوان کرده و گفته بود: «در قالب طرح جامع کاهش آلودگی هوا باید خطوط حمل ونقل عمومی‌ساماندهی شود و در یک برنامه زمان بندی باید کل تاکسی‌های بالای ۱۰ سال اسقاط و از رده خارج شود. در قالب این طرح، حدود دومیلیون و ۲۰۰ هزار خودروی فرسوده با اعتبارات سه‌هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان از رده خارج می‌شود. علاوه بر این برای از رده خارج کردن حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار موتوسیکلت فرسوده و آلاینده هوا نیز برنامه ریزی شده است.» از سوی دیگر محمودی معاون استاندار تهران نیز طرح ۱۰ ساله قبلی که برای کنترل آلودگی هوا مصوب شده بود را «نمایشی و تبلیغاتی» اعلام كرد.

او گفت كه این طرح تعهداتی را برای دستگاه‌های مختلف پیش‌بینی کرده بود که خارج از توانایی دستگاه‌ها بود به همین دلیل اجرایی نشده است اما در طرح جدید دستگاه‌ها بر اساس اعتبارات، وظایفی را تقبل کرده‌اند. با این همه باز هم فصل سرما آرام آرام از راه می‌رسد و تهران در معرض خطر وارونگی هوا قرار دارد. به نظر می‌رسد پس از گذشت یك سال هنوز اقدام اجرایی برای كاهش آلودگی هوای تهران انجام نشده است.

منبع: روزنامه تهران امروز