سلامت نیوز:180کل و بز به‌دلیل بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در یکی از زیستگاه‌های حیات وحش استان اصفهان تلف شدند. طاعون نشخوارکنندگان کوچک از حیوانات اهلی به حیات وحش منتقل می‌شود و چرای دام اهلی در پارک ملی کلاه‌قاضی اصفهان که محل زیست و آبشخور حیوانات وحشی است، تعداد زیادی از جمعیت کل و بز را به بیماری طاعون نشخوارکنندگان مبتلا و در مدت کوتاهی تلف کرده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،این آمار رسمی است، ولی به‌دلیل وسعت منطقه گمان می‌رود که تعداد تلفات بیش از این باشد. هم‌اکنون محیط‌زیست با همکاری همیاران طبیعت برای جلوگیری از گسترش بیماری در شرق پارک ملی کلاه‌قاضی در حال مذاکره با سازمان دامپزشکی و دامداران است.

احتمالات در انتقال بیماری

طاعون نشخوارکنندگان، بیشتر جمعیت کل و بز را درگیر می‌کند و یک بیماری فصلی نیست. این بیماری سال‌هاست که هر از چندی در نقطه‌ای از کشور بروز پیدا می‌کند. بهمن‌ماه سال گذشته طاعون نشخوارکنندگان کوچک‌جثه، منجر به تلف‌شدن 70رأس قوچ و میش در خراسان جنوبی شد.

زمستان سال گذشته شیوع این بیماری در پارک ملی کلاه‌قاضی اصفهان نیز محرز شد و به گفته حسین اکبری، سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان، تلفات این بیماری از زمستان تاکنون براساس سرشماری‌هایی که با کمک همیاران طبیعت به‌دست آمده 180رأس است. در پارک ملی کلاه‌قاضی اصفهان حدود 5هزار رأس کل و بز و آهو زیست می‌کنند که نیمی از این جمعیت را گله‌های کل و بز شکل می‌دهند.

اکبری می‌گوید: این بیماری به‌صورت بومی در عرصه‌های طبیعی وجود دارد. از آنجایی که دام حق چرا در منطقه حفاظت‌شده را ندارد، راه‌های انتقال بسیار پیچیده است. مهم‌ترین راه انتقال دام‌های اهلی غیرشناسنامه‌دار است که سازمان دامپزشکی هم آماری در موردشان ندارد و اساسا پیدا‌کردن آنها دشوار است. در اطراف مرزهای جنوب تا جنوب‌شرقی پارک ملی کلاه‌قاضی مزارع متعددی وجود دارد که در آن افراد 5 تا‌ 10دام را در آغل‌ها و باغات خود نگهداری می‌کنند. این دام‌ها عموما واکسینه نمی‌‌شوند و اگر سر از آبشخورهای مشترک در حاشیه منطقه حفاظت‌شده دربیاورند، می‌توانند منجر به شیوع این بیماری شوند.

برخی اوقات دام‌های بدون شناسنامه سر از دامداری‌های بزرگ درمی‌آورند و علاوه بر احتمال بیمار‌کردن گله اسم و رسم‌دار، موجبات شیوع بیماری در طبیعت را هم فراهم می‌کنند. احتمال دیگر، تردد نشخوارکنندگان بزرگ مانند آهو به آبشخورهای مشترک و آلوده است. این حیوان در برابر این بیماری مقاوم است، ولی می‌تواند با جابه‌جا‌شدن در پهنه پارک ملی عامل بیماری‌زا را به آبشخورهای بالادست که محل تردد قوچ و میش است، منتقل کند.

احتمال ضعیف‌تر در میان راه‌های انتقال بیماری، گسترش آن توسط گونه‌های شکارچی به مناطق بالادست است. به گفته حسین اکبری، محتمل‌ترین راه انتقال بیماری به حیات وحش، حضور دام‌های بدون شناسنامه در مناطق پایین‌دست پارک ملی کلاه‌قاضی است که امسال به‌دلیل گرمای هوا، گله‌های قوچ و میش سر از آن درآورده‌اند.

ضدعفونی‌کردن منابع آبی و آبشخورها، پایش مستمر و معدوم‌سازی بهداشتی لاشه‌ها، هماهنگی با اداره دامپزشکی برای واکسیناسیون دام‌های اهلی حاشیه پارک ملی کلاه‌قاضی و تشکیل ستاد مدیریت بحران ازجمله اقدام‌هایی است که همزمان با شیوع طاعون در کلاه‌قاضی آغاز شده و همچنان ادامه دارد. سرپرست معاونت نظارت و پایش محیط‌زیست اصفهان می‌گوید: امسال برای مقابله با این بیماری از حضور گردشگر در این منطقه هم جلوگیری‌شده است.

واکسیناسیون تداوم ندارد

ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش به همشهری می‌گوید: ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک (ppr) فقط در بدن حیوان زنده قابل تکثیر است و در لاشه حیوانات زود از بین می‌رود. به همین دلیل اقداماتی مثل ضدعفونی‌کردن آبشخور و آتش‌زدن لاشه نتیجه عکس می‌تواند داشته باشد. با تردد افراد به منطقه حفاظت‌شده امنیت زیستگاه به خطر می‌افتد و بیماری هم انتشار می‌یابد.

این بیماری برای بزهای وحشی یک بیماری فوق حاد است و زمان درگیری تا مرگ حیوان بسیار کوتاه است. میزان تلفات معمولا بالای 78درصد است. این دامپزشک می‌گوید: گرفتن حیوانات بیمار و انجام اقدام درمانی روی آنها دشوار است؛ ضمن آنکه می‌تواند باعث ایجاد استرس مضاعف در حیوانات شود و سیستم ایمنی آنها را تضعیف کند و منجر به مهاجرت اجباری و انتقال بیماری به مناطق دیگر شود.

درمان PPR در حیات وحش وجود ندارد. تنها اقدام، خروج دام‌های اهلی از منطقه و واکسینه‌کردن بموقع آنهاست. متأسفانه فقط وقتی بیماری شایع می‌شود، دامدارها اقدام به واکسینه‌کردن دام می‌کنند و این کار که باید سالانه انجام شود، چندسال یک‌بار انجام می‌شود. درحالی‌که میلیون‌ها دوز واکسن به رایگان در اختیار دامداران قرار می‌گیرد.

پس صرفا هماهنگی بین سازمان محیط‌زیست و دامپزشکی می‌تواند به کنترل همه بیماری‌های مشترک بین دام و حیات وحش کمک کند و واکسیناسیون در برابر طاعون نشخوارکنندگان کوچک باید به‌صورت مداوم و نه صرفا در همه‌گیری‌ها انجام شود. به گفته او، 70 تا 80درصد جمعیت نشخوارکنندگان کوچک معمولا در همه‌گیری‌های دوره‌ای از بین می‌روند. نمودار طبیعی تلفات، ارتباطی با اقدامات ضدعفونی کردن آبشخورها ندارد. ایمان معماریان می‌گوید: پیدا‌کردن حیوانات تلف‌شده کار ساده‌ای نیست و گوشتخواران هم از این جمعیت استفاده می‌کنند.