سلامت نیوز:در نوامبر سال ۱۸۹۵، فیزیکدان آلمانی پرتوهای ایکس را بر حسب تصادف کشف کرد. از آنجایی که نام این کشف خود را نمی‌دانست آن را X خطاب کرد و پس از آن با ماهیت اشعه X شناخته شد. پس از مدتی نیز دانشمندان متوجه شدند این اشعه از امواج الکترومغناطیس است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا،مهندس علی گورانی - مدیر برنامه بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت ، ضمن بیان اینکه ماهیت اشعه ایکس ماهیتا شبیه نور و فرابنفش است، گفت: تنها تفاوت آن با سایر اشعه‌ها، میزان متفاوت انرژی و فرکانس آن است. اشعه ایکس دارای فرکانس کم با طول موج کوتاه و انرژی بیشتر است. 

وی با اشاره به طول موج کوتاه اشعه X اظهار کرد: به همین علت است که به راحتی به مواد و اجسام مختلف نفوذ می‌کند. حتی هنگام تابش به بدن انسان نیز به راحتی از کنار بافت‌ها و یا حتی از خود بافت‌ها عبور می‌کند. همین ماهیت اشعه X که باعث نفوذ آن به اجسام و اشیاع می‌شود، سبب شده تا برای تعمیر اجسامی که به راحتی توان دسترسی به اجزای داخلی آن را نداریم از این اشعه استفاده کنیم.

گورانی در خصوص استفاده از اشعه X در پزشکی، گفت: همانطور که گفته شد، اشعه ‌X در مواردی که به اجزای داخلی یک جسم دسترسی نداریم، استفاده می‌شود. در پزشکی نیز به عنوان مثال هنگامی که می‌خواهند متوجه شکستگی یک استخوان داخلی شوند با تاباندن اشعه ایکس به بدن بخشی از اشعه در استخوان‌ها که بافت‌های سفت‌تر بدن هستند، جذب می‌شود و در فیلم رادیولوژی این قسمت‌ها سفید می‌ماند؛ اما اگر قسمتی دارای شکستگی باشد اشعه از آن عبود کرده و پزشک متوجه شکستگی استخوان در آن ناحیه می‌شود. البته،‌ این توضیحات ساده‌ترین کارهایی را نشان می‌دهد که می‌توان با اشعه X انجام داد.
وی با بیان اینکه اشعه X در اطراف اتم درست می‌شود، تصریح کرد: اما اگر قرار باشد با تحریک هسته اتم، اشعه X تشکیل شود، اشعه دیگری با نام گاما تشکیل می‌شود که بسیار پر قدرت‌تر از اشعه X است و از آن در تمامی مصارف مانند چگالی‌سنجی، مقاومت‌ سنجی و... استفاده می‌شود.
مدیر برنامه بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت ضمن آنکه پرتوگیری انسان را به دو دسته پرتوگیری طبیعی و مصنوعی تقسیم‌بندی کرد، افزود: پرتوگیری مصنوعی که عمدتا از طریق فرآیندهای پزشکی صورت می‌گیرد، بیش‌از ۸۵درصد پرتوگیری‌های انسان را تشکیل می‌دهد و مابقی آن پرتوگیری‌های طبیعی است. عمده‌ آسیبی که می‌تواند متوجه انسان باشد، پرتوگیری‌های غیر ضروری پزشکی است. البته نمی‌توان از نقش اشعه X در شناسایی بیماری‌ها و خدمات آن به علم پزشکی و انسان‌ها غافل بود.

وی با تاکید بر اینکه علت آسیب دیدن از پرتوگیری‌های پزشکی ناشی‌ از پرتوگیری‌های غیرضروری است، تاکید کرد: بخش عمده ایجاد مشکل در همین بخش است که خود عوامل متعددی را در بر می‌گیرد. تجهیزات پرتوپزشکی قدیمی، عدم رسیدگی و سرویس شدن این دستگاه‌ها در موعد مقرر، کم‌دقتی پرسنل بخش‌های پرتوپزشکی و رادیولوژی، عدم ساخت مناسب ساختمان‌های پرتودرمانی و اشعه درمانی، تاباندن اشعه به بخش‌های بیشتری از بدن و... همگی از عوامل آسیب‌زا در این حوزه است.

گورانی در تشریح تاباندن اشعه به قسمت‌های بیشتری از بدن،‌ گفت: فرض کنید قرار است قسمت کوچکی از پا مانند مچ پا تحت تابش اشعه X قرار گیرد اما، قسمت بیشتری تحت تابش قرار می‌گیرد. یا فرض کنید به کودکی اشعه X تابیده شود که چون ممکن است تکان بخورد مادرش باید او را نگه دارد و اینگونه به طور ناخواسته ممکن است مادر نیز تحت تابش قرار گیرد که چون علت موجه پزشکی نداشته، به ضرر او خواهد بود.

وی با انتقاد از بی‌توجهی به محافظت شخصی با وسایل پوششی مناسب برای سایر اعضای بدن که قرار نیست اشعه به آن تابیده شود، گفت: گاهی آنقدر به این موضوع بی‌توجهی  می‌شود که مردم نیز نسبت به آن آگاه نیستند. به عنوان مثال هنگامی که می‌خواهیم عکس رادیولوژی از دندان داشته باشیم باید غده تیروئید در گردن با پوشش مناسب سربی پوشیده شود تا جلوی تابش اشعه به آن گرفته شود.

گورانی در خصوص آسیب‌های احتمالی ناشی از پرتوگیری‌های غیرضروری،‌ اضافه کرد: تمامی آسیب‌ها در دسته غیرقطعی‌ها قرار می‌گیرد؛ چراکه اگر قرار باشد اشعه اثرات مضر و قطعی بر بدن بگذارد باید با دوز بالا به بدن تابانده شود؛ این درحالیست که برای مصارف پزشکی اینگونه نیست و همواره از دوزهای پایین آن استفاده می‌شود. هنگام تابش پرتو به بدن انسان سه اتفاق می‌افتد؛ یا پس از تابش به بدن سلول‌ها ترمیم می‌شوند، یا منجر به مرگ سلول می‌شود و یا سلول را از حالت عادی خارج می‌کند که این حالت می‌تواند خطرناک و آسیب زننده باشد.

وی در پایان با بیان اینکه مواجهه کمتر با اشعه،‌ ضریب آسیب‌ را کاهش می‌دهد،‌ تاکید کرد: طبق استانداردهای موجود، در طول یک سال، حد مجاز پرتوگیری اعم از پرتوگیری طبیعی،‌ شغلی و پزشکی نباید بیشتر از ۲.۶ میلی‌سیورت باشد. از این رو افزایش آگاهی مردم و دقت عمل‌شان در کاهش میزان پرتوگیری در طول سال بسیار موثر خواهد بود.