سلامت نیوز:از شمال شهر سرباز در بلوچستان تا جنوب استان در نزدیکی‌های چابهار و تا کناره‌های سد پیشین، همچنان در قلمروی بزرگ‌ترین خزنده ایران است؛ تمساح پوزه‌کوتاه که بلوچ‌ها به آن گاندو می‌گویند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،شاید تصور اینکه در طبیعت رو به زوال کشورمان، هنوز هم ردی از تنوع زیستی و گوناگونی حیات از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب کشور را می‌توان جست‌وجو کرد، کمی دور از ذهن باشد اما در جنوب شرق ایران با وجود برخی محرومیت‌های محیطی و اقتصادی به لطف مردم طبیعت‌دوست و بافرهنگ بلوچ، گاندوها با آرامش بیشتری نسبت به سایر گونه‌ها در نقاط مختلف ایران زندگی می‌کنند که اگر آب باشد و محیط‌بان، هم گاندوها هستند و هم زیستگاه.
اما بلوچ‌ها باور دیگری دارند. آنها معتقدند گاندوها اگر باشند، آب هم هست. این باور اغلب ساکنان اطراف سرباز و باهوکلات از گذشته تا امروز بوده اما جوان‌ترها می‌گویند اگر گاندو نباشد دیگر بهانه‌ای برای حفاظت از رودخانه و منطقه هم نیست، آب هم نیست، چون ممکن است وجب به وجب همین رودخانه را هم سدسازی کنند.
شاید برای همین است که آنها برای گاندو و آب احترام زیادی قائلند چون می‌دانند حیات خودشان در گرو حیات گاندوها و حفظ رودخانه است. با اینکه رودخانه سرباز و برکه‌های متعددی در منطقه باهوکلات در قلمروی گاندوهاست اما تا به امروز کمترین تنش و درگیری بین مردم محلی و گاندوها ثبت شده؛ آنقدر که حتی وقتی 3 سال پیش کودکی 10ساله توسط یک گاندو کشته شد، باز هم نگاه مردم بلوچ به گاندوها تغییر نکرد.
آنها فقط دریافتند که باید به فرزندان خود بیشتر بیاموزند که در زمان تخمگذاری و به‌دنیا آمدن بچه تمساح‌ها از رودخانه دور باشند و اگر از روی ناچاری و برای تامین آب به کنار رودخانه می‌روند از چرخش دست و گالن آب، در برابر تمساح‌ها خودداری کنند تا تمساح به قصد دفاع از بچه‌هایش به آنها حمله‌ور نشود.
با اینکه خشکسالی سال‌های اخیر و سدسازی در بالادست، باعث آواره شدن گاندوها در برخی مناطق باهوکلات و نزدیک شدن آنها به روستاها شده اما به گواه آمارهای اداره کل محیط‌زیست سیستان و بلوچستان هنوز بیش از 400گاندو در پهنه 456هزار هکتاری منطقه حفاظت شده باهوکلات زندگی می‌کنند. این منطقه ۴۵۶هزار هکتار وسعت دارد که بیشتر آن در شهرستان چابهار و بخشی در شهرستان سرباز واقع شده است.
مرز جنوبی این منطقه را ساحل دریای عمان و خلیج گواتر و مرز شرقی را پاکستان تشکیل می‌دهد و تنها نقطه ایران است که گاندوها در آن زندگی می‌کنند.
باهوکلات از 49سال پیش و قبل از اینکه سازمان محیط‌زیست تشکیل شده باشد به‌عنوان منطقه تحت حفاظت در اختیار سازمان شکاربانی ایران قرار گرفته بود. هم‌اکنون رودخانه سرباز و مخزن سد پیشین و چندین برکه دیگر به‌طور پراکنده زیستگاه گاندوها در منطقه محسوب می‌شوند که برکه‌های دلگان، باهوکلات، درگس و کهیر از مهم‌ترین این برکه‌ها محسوب می‌شوند.
گاندوها آب ندارند
اینجا در مرکز نگهداری و تیمارداری گاندو در ریکوکش باهوکلات در 120کیلومتری چابهار، گاندوها در حفره‌هایی که در دل خاک و کنار برکه حفر کرده‌اند، سعی می‌کنند خود را از گرما مصون نگه دارند.
با اینکه بارش‌ها در سال‌جاری نسبتا خوب بوده و رودخانه سرباز آب قابل توجهی دارد اما در این مرکز که حدود 20گاندو در آن نگهداری می‌شود برکه نسبتا بی‌آب است. احمد اربابی، محیط‌بان می‌گوید: میانه‌های برکه به‌صورت لکه‌ای و نقطه‌ای آب هست ولی چون با گیاهان پوشیده شده شما نمی‌بینید.
او می‌افزاید: آب وسط برکه اینقدر هست که کفاف گاندوها را بدهد اما در کل 10 روز است که آب برکه تبخیر شده و باید با موتور پمپ آب را از رودخانه به داخل برکه هدایت کنیم ولی چون موتور پمپ گازوئیل ندارد هنوز نتوانسته‌یم این کار را انجام دهیم. او درباره نبود گازوئیل به همشهری می‌گوید: در استان سوخت سهمیه‌بندی شده و هنوز در نوبت سهمیه سوخت هستیم.
گاندوها درحالی‌که در دالان‌های خاکی که خود حفر کرده‌اند پنهان شده‌اند، سرشان را تا نیمه از حفره خارج کرده و دهانشان را باز نگه داشته‌اند تا حرارت را دفع کنند. اشرف‌علی حسینی، رئیس اداره محیط‌زیست چابهار نیز به همشهری می‌گوید: ما مشکل تامین سوخت نداریم و صرفا یک ناهماهنگی بین محیط‌بانی منطقه بوده که این حل می‌شود و جای نگرانی نیست.
او می‌افزاید: چاله‌هایی به عمق یک متر در میانه برکه هست که آب دارد و همین برای گاندوها فعلا کافی است و اینطور نیست که برکه کاملا خشک باشد. حسینی، درباره علت نگهداری این تمساح‌ها در این مرکز گفت: اینجا یک مرکز برای نگهداری تمساح‌هایی است که به نوعی باعث ایجاد مزاحمت برای روستاییان شده‌اند و یا به آنها آسیب رسانده‌اند.
اینها موقتا اینجا می‌مانند تا شرایط محیطی مهیا شود و مجددا در زیستگاه رهاسازی شوند. او می‌افزاید: این مرکز، استفاده‌های تفرجی و گردشگری هم دارد و بسیاری از علاقه‌مندان به طبیعت و گاندوها که نمی‌توانند این حیوان را در طبیعت و در رودخانه ببینند، می‌توانند اینجا از نزدیک با گاندو آشنا شوند.
وعده استخدام 20محیط‌بان تحقق نیافت
رئیس اداره محیط‌زیست چابهار از کمبود نیروهای محیط‌بانی در منطقه گلایه دارد و می‌گوید: منطقه حفاظت شده باهوکلات با این وسعت فقط 2 پاسگاه دارد و با 3 محیط‌بان اداره می‌شود؛ این در حالی است که کل نیروهای محیط‌بانی و اداری ما در چابهار 10نفر است. به‌گفته او، بسیاری از نیروها در سال‌های گذشته بازنشسته و نیروهای جدید کمتری جایگزین شدند.
حسینی می‌افزاید: الان فصل تخمگذاری گاندوهاست و در این زمان طبیعتا حفاظت باید تشدید شود چون گاندوها ممکن است کمی حالت تهاجمی پیدا کنند اما کمبود نیروهای محیط‌بان مانع از این می‌شود که بتوان نظارت‌ها را بیشتر کرد. اما موضوع کمبود نیروهای حفاظتی برای گاندوها و منطقه حفاظت شده باهوکلات چندسالی است که همچنان به قوت خود باقی است.
2سال قبل نیز فرماندار چابهار در دیدار با معاون دریایی سازمان محیط زیست خواستار افزایش نیروهای حفاظتی محیط‌زیست در این شهرستان شده بود و پروین فرشچی، معاون وقت سازمان نیز گفته بود به‌زودی 20محیط‌بان بومی برای حفاظت و نگهداری از این گونه نادر جذب خواهند شد؛ اما اکنون بعد از گذشت 2 سال هیچ خبری از نیروهای جدید استخدامی یا قراردادی برای چابهار و باهوکلات نیست.
نظر شما