سلامت نیوز:بزه کودکان کار موضوعی است که از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی جرم‌شناسان و جامعه‌شناسان قرار گرفته است و با آنکه هر روز جوامع رو به توسعه با جنبه‌های بیشتری از بزه‌دیدگی و بزهکاری کودکان و نوجوانان کار روبه‌رو می‌شوند اما هنوز راهکار موثری برای ریشه‌کنی این آسیب اجتماعی اجرا نشده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،از سالیان دور تا همین نیم قرن پیش، مشارکت کودکان در اقتصاد خانواده نه‌تنها نکوهیده نبود بلکه یکی از اصول پذیرفته‌شده جوامع به حساب می‌آمد اما اینکه چرا در دهه‌های گذشته کشورها تلاش می‌کنند تا از اشتغال کودکان به کار جلوگیری کرده و قوانینی در این مورد وضع کنند، موضوعی است که باید از روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و جرم‌شناسان جویا شد.
در سال‌های نه‌چندان دور در ایران، سن بلوغ عرفی فرزندان خانواده به سن بلوغ شرعی‌شان نزدیک بود. دختران از حوالی 9 تا 14 سالگی آماده همراهی بیشتر با مشاغل خانگی شده و کم‌کم زمینه ازدواج آن‌ها فراهم می‌شد و پسران هم اگر چه تا پیش از 15 سالگی در کنار خانواده در اموری مانند زراعت و دامداری فعالیت می‌کردند اما تقریباً پس از بلوغ به‌طور جدی‌تری وارد عرصه کار و زندگی می‌شدند.
تحصیل آن‌ها معمولاً در حد مکتب‌خانه و دبستان بود و اگر پسرانی بودند که علاقه به تحصیل داشتند در کنار همان کار روزانه در مشاغل موروثی و خانوادگی، به ادامه تحصیل می‌پرداختند؛ بنابراین اشتغال کودکان و نوجوانان نه چندان مصداق استثمار آن‌ها را داشت و نه مانعی برای رشد و شکوفایی‌شان بود.
با این‌حال در دهه‌های اخیر تعریف کودکان کار تغییر کرده است و فعالیت شغلی کودکان و نوجوانان نیز دچارمعضلات فراوانی شده است که در بیشتر اوقات منجر به بزه می‌شود. وقتی از واژه بزه در مورد کودکان کار صحبت می‌کنیم از دو مفهوم گسترده و متفاوت بزه‌دیدگی و بزهکاری کودکان صحبت می‌کنیم.
بزه‌دیدگی؛ نخستین معضل کودکان کار
بزه‌دیده کسی است که به‌واسطه رفتار دیگران قربانی شده است و مورد آسیب یا صدمه قرار می‌گیرد که این آسیب‌ها می‌تواند روحی یا جسمی باشد. گاهی حتی ممکن است فرد براثر حوادث و بلایای طبیعی مورد آسیب قرار بگیرد و نیازمند یاری دیگران باشد. این آسیب‌های روحی- روانی یا جسمی و جنسی ممکن است برای فرد پیامدهای سخت و طولانی داشته باشد. یک تعریف ساده هم وجود دارد، اگر در اثر یک خسارت قطعی، آسیب به تمامیت شخصی وارد آمده باشد و اکثر افراد جامعه نیز به این مسأله اذعان کنند، آن شخص
بزه‌دیده است.
بزهکاری کودکان کار، معضلی جدی و انکارناپذیر
دومین آسیب جدی‌ای که کودکان و نوجوانان با آن روبه‌رو هستند، بزهکاری است. آقای محمدعلی حاجی‌ده‌آبادی، استاد جرم‌شناسی دانشگاه قم معتقد است که نمی‌توان با صراحت عنوان بزهکار را به کودکان الصاق کرد چراکه ازنظر حقوقی بزهکار شخصی است که با انجام کاری یا ترک کار دیگر مرتکب رفتاری شود که قانون‌گذار آن را منع کرده است اما چون آن‌ها آینه رخدادهای جامعه هستند نباید با آن‌ها برخورد قضایی صورت بگیرد.
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند که باید بیش از هر چیز بر موضوع بزه‌دیدگی کودکان و نوجوانان تمرکز کرده، انواع آن‌ها را بشناسیم و مانع بزده‌دیدگی آن‌ها شویم. او چهار بزه‌دیدگی را در میان آسیب‌هایی که کودکان و نوجوانان کار را تهدید می‌کند، مهم‌تر از بقیه موارد ارزیابی می‌کند.
نخستین موضوعی که کودکان کار را تهدید می‌کند، سوءاستفاده جنسیتی است. معمولاً در مشاغلی مانند تکدی‌گری از دختربچه‌ها استفاده می‌شود تا بیشتر جلب ترحم کنند و از پسران هم در کارهای سخت بهره‌کشی می‌شود. دومین خطر جدی‌ای که به کودکان کار لطمه‌های جدی وارد می‌کند، آزار و اذیت جنسی است. معمولاً اشخاص سوءاستفاده‌گر کودکان و نوجوانان کار را به بهانه استخدام جذب می‌کنند و پس از مدتی به ایشان تجاوز می‌کنند و سپس با تهدید و ارعاب یا وعده حقوق بالاتر آن‌ها را مجبور به سکوت و ادامه همراهی با خواسته‌های غیرانسانی‌شان می‌کنند.
به گفته این جرم‌شناس، سومین بزه‌دیدگی کودکان کار، قرار گرفتن آن‌ها در باندهای قاچاق انسان است. این کودکان در صورت فقدان خانواده یا بدسرپرست‌بودن در دام شیادان تجارت انسان می‌افتند.
برخی دختران در قالب ازدواج و در حقیقت برای فروش به کشورهای دیگر برده می‌شوند و برخی پسران هم به‌عنوان نیروی کار یا همان بردگی مدرن در دیگر کشورها فروخته می‌شوند. همچنین متأسفانه در برخی مواقع اعضا و جوارح آن‌ها نیز مانند کلیه و... به فروش می‌رسد.
چهارمین بزهی که آینده این کودکان را تهدید می‌کند، خریدوفروش آن‌ها برای تکدی‌گری است که در پایتخت خودمان روزانه شاهد یکی دو نفر از آن‌ها هستیم. این کودکان برای شبکه‌های مافیایی کار می‌کنند و از تکدی‌گری روزانه‌شان رقم چندانی نصیب خودشان نمی‌شود.
راهکار مقابله با بزه کودکان کار چیست؟
حال باید پرسید که راه‌های مقابله و پیشگیری در برابر بزه‌دیدگی و بزهکاری کودکان کار چیست و چرا باوجود ارگان‌ها و سمن‌های مختلفی که برای سامان‌دهی و حمایت کودکان کار وجود دارد هرروز تعداد بیشتری از این کودکان را در سطح شهرهای بزرگ و به‌ویژه پایتخت می‌بینیم؟
این جرم‌شناس دو راهکار بلندمدت و کوتاه‌مدت را برای مبارزه با بزه کودکان کار ارائه می‌دهد. راهکار بلندمدت به نظر او راهکاری آرمانی است و بیشتر شبیه به رؤیا و آن هم برنامه‌ریزی کلان برای ازبین بردن فقر، تأمین رفاه اجتماعی در حد یک زندگی متوسط و ایجاد عدالت در تمام عرصه‌های زندگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است.
راهکارهای کوتاه‌مدت شیوه مناسبی برای برخورد مناسب با این پدیده در شرایط فعلی است. بدیهی است که این راهکارها در شهرهای کوچک و بزرگ و با فرهنگ‌های متنوع باید متفاوت باشند.
به‌طور مثال در مناطق پرتراکم، کنترل جمعیت می‌تواند یک راهکار موقت باشد. همچنین رسانه ملی نیز می‌تواند نقش مؤثری در آگاه‌سازی اقشار ضعیف اجتماعی برای حمایت بیشتر از کودکانشان داشته باشد زیرا این یک واقعیت انکارناپذیر است که در کشورهای رو به توسعه‌ای که برخی شهروندان آن درگیر فقر و مشکلات اقتصادی یا اعتیاد هستند کودکان و نوجوانان به‌عنوان نان‌آوران کوچک خانواده محسوب می‌شوند.
قطعاً در شرایطی که کودکان نان‌آور خود و خانواده خود هستند در هیچ کجای دنیا نمی‌توان صورت مساله را پاک کرد و با اتکا به کنوانسیون‌های جهانی منکر وجود چنین کودکانی شد اما می‌توان علاوه بر مبارزه با بزهکاری و بزه‌دیدگی کودکان، اقداماتی را نیز برای پیشگیری از وقوع بزه در نظر گرفت. ازدیدگاه جرم‌شناسی دو شیوه پیشگیری کنشی و پیشگیری واکنشی می‌تواند مؤثر واقع شود.
شناسایی و جلوگیری از بزه و پیشگیری‌های کلان توسط دولت‌ها و حکومت‌ها بخشی از انواع پیشگیری کنشی است. در پیشگیری واکنشی اما هدف اصلی، هموارکردن مسیر برای جلوگیری از بزه در نظام حقوقی و قوانین کیفری و همچنین اعمال تدابیر و قوانینی برای جلوگیری از بزه است. مراجع بالادستی قضایی می‌توانند با پیشگیری تقنینی، پیشگیری قضایی و پیشگیری اجرایی از سوءاستفاده از کودکان کار ممانعت کنند.
نظر شما