سلامت نیوز:سمینار بررسی عوامل تسهیل‌کننده ازدواج زودهنگام کودکان با محوریت صیغه محرمیت همراه با رونمایی از اثر تحقیقی «خانه‌ای روی آب»، دیروز در دفتر مرکزی انجمن حمایت از حقوق کودکان برگزار شد.
در این مراسم کامیل احمدی، نویسنده این اثر تحقیقی که پیش از این نیز روی ازدواج کودکان کار کرده بود، گفت: در تحقیق پیشین روی ازدواج کودکان متوجه مسئله صیغه محرمیت بین کودکان شدم. این در حالی است که واژه صیغه وقتی به کار می‌رود، اولین چیزی که به ذهن متبادر میشود صیغه بزرگسالان است.
صیغه بزرگسال و محرمیت
احمدی در ادامه افزود: «در رفتارهای جنسی که در غرب شاهدیم، کهن‌ترین مسئله ناظر بر رفتار جنسی مذهب است. با قراردادهای مذهبی روابط جنسی قانون‌مند می‌شوند و متداول‌ترین نوع قانون‌مندکردن روابط جنسی در مدنیت‌های اخیر ازدواج است. ازدواج برای پرهیز از گناه و پرهیز از روابط خارج از ازدواج در نظر گرفته میشود. اگر مطالعاتی در دهه‌های ٦٠ و ٧٠ انجام شده را مطالعه کنید متوجه می‌شوید که در آن زمان و در تاریخ آمریکای شمالی انقلاب جنسی شروع شد که همان انقلاب هیپی‌ها بود و ساختار کلاسیک روابط جنسی را دگرگون کرد.
رابطه جنسی از نگاه اسلام
این مردم‌شناس با اشاره به ازدواج در دین اسلام گفت: ارائه یک رفتار و الگوی مشخص در چارچوب ازدواج قانون‌مند و در قوانین اسلامی نیز به ازدواج پرداخت شده است. در دین اسلام ارضای نیازهای جنسی فقط در چارچوب ازدواج مشروعیت دارد. در واقع مصون‌سازی روابط جنسی از دو بعد حجاب و عفاف است که تأکید میشود تا از بی‌بندوباری و فحشا جلوگیری شود. احمدی همچنین با اشاره به تاریخ ازدواج در ایران گفت: نرم کلاسیک رابطه جنسی در ایران نیز با ازدواج صورت می‌پذیرد. در واقع در یک رابطه قانون‌مند اسلامی و با عقد شرعی است که می‌توان رابطه جنسی برقرار کرد. زمانی که ازدواج می‌کنید تحت نظر قانون خواهید بود. اما در قانون مدنی کشور ما ازدواج به دو شکل دائم و موقت دیده شده است. احمدی تأکید کرد: هرچند ازدواج دائم تا ابد ادامه دارد و مصونیت تمام‌وکمال دارد، اما برای صیغه زمان مشخص میشود. ازدواج موقت یک ازدواج دارای زمان و مستقل است و افراد دیگری در آن دخالت ندارند. در واقع قراردادی دموکراتیک است که زوجین مدت و نوع رابطه را در آن تعیین می‌کنند. صیغه محرمیت نیز بخشی از این نوع ازدواج است.
صیغه محرمیت
نویسنده کتاب خانه‌ای روی آب گفت: آیه و کلماتی که در صیغه موقت برای ایجاد و تسهیل رابطه جنسی خوانده میشود، همان آیه‌ای است که برای صیغه محرمیت می‌خوانند. در صیغه محرمیت مدنظر ما برای کودکان، صیغه محرمیت بین دو بچه ناف‌بر خوانده میشود تا روابط بین این دو شرعی باشد. مطابق تحقیق میدانی من، جدا از خواندن صیغه محرمیت بین دو بچه، بین فرزند و پدرخوانده نیز صیغه خوانده میشود. اما مسئله اینجاست که بارها دیده شده بین دو بچه‌ای که صیغه محرمیت خوانده شده، روابط جنسی برقرار میشود و ازدواج زودتر از موعد آنها را در پی خواهد داشت.
کامیل احمدی با اشاره به پیشینه تاریخی صیغه افزود در مدنیت‌های پیش از اسلام انواع ازدواج موقت وجود داشته است. اهل تسنن باور دارند صیغه حرام است و نوعی خطای شرعی است. صیغه در دنیای اسلام تنها در ایران و عراق رایج است. در بین اهالی تسنن این باور رایج است که صیغه زمانی وجود داشته و بعد تحریم شده است.
این مردم‌شناس افزود: «نوع ساختارمند صیغه در ایران از دهه ٦٠ و پس از خطبه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی رواج یافت که او درباره صیغه صحبت کرد و پس از آن صیغه وارد قانون و مجلس کشور شد. در قانون مدنی کشورمان ماده ١٠٧٧ درباره صیغه صحبت کرده و میگوید: در نکاح منقطع احکام راجع به وراثت زن و مهر او همان است که در باب ارث و در فصل آتی مقرر شده است. همچنین ماده ٩٤٠ قانون مدنی دراینباره میگوید: زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌برند».
در ادامه کامیل احمدی تأکید کرد که برای این کار پژوهشی در سه استان تهران، مشهد و اصفهان انجام داده و متوجه شده که صیغه تغییر شکل و ماهیت داده است. او افزود پیش از این به یاد داشتیم که یک حاجی ثروتمند بازاری زنی ضعیف را صیغه می‌کرد و در کنار حجره‌اش برای او خانه می‌گرفت و امور مالی او را تأمین می‌کرد؛ اما حالا صیغه‌ها ساعتی و دیجیتالی شده و تکنولوژی روز نیز به رواج آن کمک می‌کند.
حالا صیغه‌ها به انواع ساعتی، دلاری، با مسکن، با خوراک، صیغه اعراب تبعه و... تقسیم میشود. حالا نوع نگاه به صیغه در کشور تغییر می‌کند. پیش از این مطابق قانون شرع برای صیغه عده نگه داشته می‌شد، اما حالا می‌بینیم صیغه‌ها ساعتی شده‌اند.
او با اشاره به اینکه دلیل اصلی رواج صیغه در کشور عشرت‌طلبی است، افزود: رواج صیغه در پی لذت‌خواهی بدون مسئولیت است. همین‌طور صیغه محرمیت روابط جنسی را تسهیل می‌کند. در صیغه پایه و اساس این رابطه، بر رابطه جنسی می‌چرخد و متأسفانه باید بگوییم که صیغه محرمیت به ازدواج کودکان مشروعیت می‌دهد و بچه‌ها را وارد یک قرارداد می‌کند که آنها در آن قرارداد رابطه جنسی را تجربه می‌کنند.
او در ادامه گفت: «مهم‌ترین عامل برای صیغه محرمیت پول است؛ مرد پول می‌دهد و زن در قبال آن رابطه جنسی را می‌پذیرد. یک رابطه نابرابر که قانون‌گذار باید به آن ورود کند و این سلطه مردانه را از بین ببرد و قانون را دراینباره اصلاح کند. در واقع باید فرصت اشتغال و کارآفرینی برای زنان فراهم شود تا از فرط ناتوانی در مسائل مالی تن به صیغه ندهند. بخش اجرائی کار شدنی است و در مجلس باید برای آن فشار لازم وارد شود.
صیغه حتی با خواندن کلمات فارسی هم جاری میشود و نیازی به شاهد ندارد و هیچ قانونی برای آن وجود ندارد و در مقابل هیچ مسئولیتی هم ندارد. اگر صیغه‌ها ثبت شوند، در قانون بازدارندگی ایجاد می‌کنند و به این راحتی جاری نمی‌شود. یکی دیگر از راهکارها اجباری‌کردن تحصیلات است؛ بسیاری از خانواده‌ها پس از صیغه‌کردن فرزندانشان آنها را از تحصیل منع می‌کنند. علاوه بر این مشاوره‌های سلامت و جنسی بسیار مهم است و نیاز آن حس میشود. اگر قانون‌گذار دراینباره وارد شود، قطعا شرایط بهتر میشود. در ادامه پنلی با حضور فرشید یزدانی، فعال حقوق کودک؛ طیبه سیاوشی، نماینده مجلس؛ عفت‌السادات مرقاتی‌خویی، سکسولوژیست و مطهره ناظری برگزار شد.
فرشید یزدانی در ابتدای این پنل گفت: ازدواج واژه دلنشینی است، اما با پسوند ازدواج کودک همه‌چیز غم‌انگیز میشود. ما در کشور نزدیک به یک میلیون کودک‌همسر داریم. متأسفانه از سال ٩٥ ثبت احوال آمار ازدواج کودکان را ارائه نمی‌کند. در ایران نزدیک به یک میلیون کودک‌همسر داریم که ۳۷ هزار نفر از آنها زیر ۱۵ سال و ۱۸۰هزار نفر زیر ۱۸ سال هستند.
در واقع ۲۴ درصد از کل ازدواج‌ها مربوط به کودکان است. آمار قابل‌توجه دیگری مربوط به کودکان مطلقه وجود دارد که نشان می‌دهد در سال ۹۳، ۱۵هزار کودک مطلقه داشته‌ایم؛ ۱۳هزار کودک ۱۵ تا ۱۸ سال و بقیه زیر ۱۵ سال. متأسفانه نهادهای مرتبط سعی در پنهان‌کردن آمارها دارند؛ در ثبت احوال آمار پسران ازدواج‌کرده زیر ۲۰ سال و دختران زیر ۱۰ سال به تفکیک لحاظ نشده است. مسئله‌ای که سلطه نظام مردسالارانه را نشان می‌دهد و باید ریشه‌کن شود».
صیغه محرمیت و ازدواج کودکان تجاوز به آنهاست
عفت‌السادات مرقاتی‌خویی، رفتارشناس جنسی، سکسولوژیست و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره ازدواج کودکان گفت: «پارادایم‌های متفاوتی درباره ازدواج کودکان وجود دارند؛ یکی از این پارادایم‌ها میگوید که هیچ سن مشخصی برای ازدواج وجود ندارد و هر زمان که فردی احساس نیاز و تهییج کرد می‌تواند ازدواج کند. درواقع این پارادایم میگوید ازدواج ابزاری شرعی و قانونی برای برطرف‌کردن نیاز جنسی است و نمی‌توان گفت این طرز تفکر درست یا غلط است. درمقابل پارادایم‌هایی وجود دارند که به هر نحوی با افزایش سن ازدواج مخالفت می‌کنند و می‌گویند برای جلوگیری از فساد و فحشا باید در سن پایین ازدواج کرد. درواقع کسانی با این پارادایم‌های فکری برنامه‌ریزی می‌کنند که هیچ داده‌ای از این مباحث در زندگی زیسته خود ندارند و نمی‌دانند ازدواج کودکان چه پیامدهای منفی‌ای دارد. کودکان دارای رفتارهای جنسی هستند و نمی‌توان این اصل را انکار کرد، ولی باید تربیت شوند و نباید به‌هیچ‌وجه آنها را وارد رابطه‌های بزرگسالان کرد. درواقع اولین اصل تربیت جنسی کودکان، حفظ حریم شخصی آنهاست. در غیر این صورت یا شاهد دستمالی جنسی کودکان خواهیم بود یا در بدترین حالت آن که میشود تجاوز. بنابراین اگر کودکی را وارد دنیای بزرگ‌سالی کنیم، ناخودآگاه او را دستمالی جنسی کرده‌ایم». در ادامه این پنل، طیبه سیاوشی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، گفت: بیش از یک سال است که بحث ازدواج کودکان را در مجلس مطرح کرده‌ایم و متأسفانه آن‌قدر پارادایم‌های مخالف داشته‌ایم که هنوز نتوانسته‌ایم این مسئله را به جایی که باید برسانیم. من بحث را از جایی شروع می‌کنم که مربوط به آمار و ارقام سال قبل است. این آمار برای ما بسیار تکان‌دهنده بود، اما مرکز پژوهش‌های مجلس آن را قابل‌توجه نمی‌دانست. باوجوداین ما تلاش برای اصلاح این قانون کرده‌ایم. مطابق ماده ١٠٤١ قانون مدنی، سن ازدواج دختران ١٣ سال و سن ازدواج پسران ١٥ سال است. مشکل اینجاست که تعداد ازدواج‌های ثبت‌شده و ثبت‌نشده زیر ١٣ سال هم بسیار فراوان است و از طرفی گواهی رشد مسئله ما میشود که برای ازدواج کودکان صادر میشود و این گواهی رشد بسیار ساده صادر میشود.
وی افزود: «مهم‌ترین مسئله ما در ازدواج کودکان در محلات حاشیه‌ای و سکونتگاه‌های فقیرنشین هستند. ما آنجا ازدواج کودکانی را شاهد بودیم که امروز دانش‌آموز هستند و فردا دیگر به مدرسه نمی‌روند و طلاق آنها نیز قسمت دردناک این ماجراست. خروج کودکان از مدرسه و تحصیل، دردناک‌ترین مسئله ازدواج کودکان است.
ما ترجیح دادیم بحث را با مراجع پیش ببریم و در این میان آیت‌الله مکارم‌شیرازی به ما کمک فراوانی کردند و ایشان سن رشد را افزایش دادند و ما از همان زمان کارمان را در فراکسیون زنان مجلس پیش بردیم و آنجا حداقل ١٠ جلسه کارشناسی برگزار کردیم. قرار شد ما هم یک مبنای فقهی را که سن ١٥ سال را برای ازدواج پذیرفته‌اند و روی آن اجماع داشتند بپذیریم و به پیشینه تاریخی قانون برگردیم که در سال ١٣١٣ سن ازدواج دختران را ١٥ و سن ازدواج پسران را ١٨ سال در نظر گرفته بودند. وی در ادامه افزود؛ البته شورای فرهنگی، اجتماعی زنان با افزایش سن ازدواج مخالف است، اما تلاش ما این است که به‌زودی این طرح را با دو فوریت مطرح کنیم و امیدوار هستیم که رأی بیاورد».
مطهره ناظری، وکیل دادگستری و رئیس هیئت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان، نیز درباره پروسه سن ازدواج کودکان در طول تاریخ گفت که تا قبل از انقلاب، سن ازدواج دختران ۱۸ سال، پس از انقلاب، ۹ سال و بعد از آن به ۱۳ سال رسیده است.
نظر شما