سلامت نیوز:آخرین خبرها حکایت از ورود گرد و خاک عراق به ایران دارد. گرد و غباری که دوباره شهرهای غرب و جنوب غربی از جمله اهواز را در می‌نوردد.

به گزارش سلامت نیوز، ابتکار نوشت: بارگذاری بیش از حد جمعیت در کلانشهرهایی مانند تهران، شهرک‌سازی و بلند مرتبه‌سازی‌های غیراصولی، تولید خودرو و ورود آنها به خیابان‌های شهر، وجود کارخانه‌ها و صنایع آلاینده و سر آخر تغییرات اقلیم و خشکسالی که مزید بر علت شده، هوای تهران و چند استان کشور را با مشکل آلودگی مواجه کرده است. در سال‌های متمادی هوای ایران به خصوص تهران مهمان آلاینده‌های مختلف از ذرات معلق 2.5 میکرون تا بنزن، آزبست و مونوکسید کربن بوده است.

 آلاینده‌هایی که پایش و اندازه‌گیری آنها بسیار حائر اهمیت است. سامانه ملی پایش کیفیت هوا ایران که هنوز مراحل آغازین راه‌اندازی‌اش را پشت سر گذاشته و تا پایان آذرماه قول تکمیل آن داده شده اولین سامانه‌ای است که قرار است میزان آلاینده‌های موجود در هوای سراسر ایران را پایش و داده‌های آن را در اختیار پژوهشگران قرار دهد و با اتصال به سامانه بین‌المللی این اطلاعات را در اختیار جهان قرار دهد. اما این چه کمکی به کاهش آلودگی هوا خواهد کرد؟ 

 آخرین خبرها حکایت از ورود گرد و خاک عراق به ایران دارد. گرد و غباری که دوباره شهرهای غرب و جنوب غربی از جمله اهواز را در می‌نوردد. علم امروز هواشناسی می‌تواند سرعت وزش باد و احتمال باران و گرد و غبار را پیش‌بینی کند و به کمک تیم پایش بیایند تا میزان آلودگی هوا و آلاینده‌های آن را تشخیص دهند و ارزیابی کنند. داده‌هایی که حاصل آنها در نوار قرمز رنگی نمایان می‌شود که از خط استاندارد تابلوی کنترل کیفیت هوا بیرون زده است. همان نواری که اغلب با گذرش از خط قرمز ناسالم بودن هوا برای گروه‌های حساس را نشان می‌دهد. همین داده‌ها تا به امروز هوای تهران را 42 روز ناسالم برای گروه‌های حساس، یک روز را ناسالم برای تمامی گروه‌ها، 191 روز را سالم و 10 روز را پاک تشخیص داده‌اند. گرچه تهران سال‌هاست که به سامانه کنترل کیفیت هوا مجهز است اما بسیاری از شهرهای ایران تا پیش از این، از این سامانه برخوردار نبودند. سامانه‌ای که به تازگی به صورت ملی تاسیس شده است. اما این سامانه به چه دردی می‌خورد؟ 
شیوا انصاری، مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به «ابتکار» می‌گوید: اگر وزارت بهداشت بخواهد بر روی بیماری‌های مربوط به آلودگی هوا تحقیق کند، این سامانه می‌تواند امکان دسترسی به اطلاعات میزان آلاینده‌های موجود در هوا را در اختیار پژوهشگران قرار بدهد. این سامانه کار را راحت‌تر کرده است. علاوه بر این این سامانه اطلاعات را مستندسازی می‌کند و آنها را موثق می‌کند. 

مهم‌ترین آلاینده‌های هوای تهران

ترکیبات گوگردی مانند دی اکسید گوگرد، ترکیبات اَزُته مانند منو و دی اکسید ازت، ترکیبات کربن مانند مونو و دی اکسید کربن، هیدروکربورها، مواد معلق، سرب، گاز کربنیک، اکسیدهای فتوشیمیایی، مواد رادیواکتیو، بو و صدا از جمله آلاینده های مهم هوا هستند. تا به امروز تصور می‌شد آلودگی‌هایی مانند مونواکسیدکربن مهم‌ترین آلاینده هوای تهران را تشکیل می‌دهد، اما یافته‌های جدید نشان داده که بنزن خطرناک‌ترین ترکیب آلاینده‌ هوا بوده و موجب بروز سرطان خون و بیماری‌های مرتبط با آن است. بنزن، ترکیبی بسیار خطرناک بوده که به سرعت تبخیر می‌شود و ماده‌ای خوشبو است که در بنزین به مقدار زیادی وجود دارد. این ماده همچنین در صنایع پلاستیک، رزین و نایلون‌سازی‌ نیز به کار می‌رود. علاوه بر بنزن اما ذرات معلق 2.5 میکرون نیز از جمله آلاینده‌های خطرات هوای تهران هستند. ذراتی که شیوا انصاری درباره آن و اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: کاری که در حوزه پایش انجام می‌دهیم اعلام وضعیت فعلی آلودگی و سالم بودن هوا است و براساس اطلاعات و داده‌های هواشناسی و داده‌های می‌توانیم وضعیت آلودگی هوا تا 48 ساعت بعد را پیش‌بینی کنیم.

بنابراین نمی‌توان این وضعیت را برای یک ماه آینده پیش‌بینی کرد.کاری که محیط زیست انجام داده این بوده که با توجه به این که ایران در سال‌های اخیر با مشکل آلودگی هوا و به خصوص از سال 1387 با مشکل گرد و غبار مواجه بوده، ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا را که در دهه 70 فقط مخصوص کلانشهرهایی مانند تهران بوده در سطح کشور گسترش داده است. در همان زمان در دهه 80 مشکل اساسی در تهران گاز مونوکسید کربن بود. ولی به تدریج وقتی خودروها استاندارد یورو 2 را دریافت کرد و سوخت بنزین ارتقاء پیدا کرد مشکل هوای تهران و اغلب شهرهای کشور ذرات معلق کمتر 2 و نیم میکرون شد. 

او ادامه می‌دهد: از آنجایی که در استان‌های غرب و جنوب غربی با مشکل گرد و غبار روبه‌رو شدیم ذرات معلق کمتر از 2 و نیم میکرون به عنوان اولویت آنالایزر محیط زیست مد نظر قرار گرفت. سال 93، 50 عدد آنالایز کمتر از 2 و نیم میکرون را برای شهرستان‌های مناطق مرزی خریداری کردیم و هم اکنون می‌توانیم اطلاعات ذرات معلق در هوای شهرستان‌هایی مثل ایوان، دهلوران، مهران، بوکان، سقز و سلمان را در اختیار پژوهشگران قرار دهیم. در استان خوزستان 22 ایستگاه پایش کیفی هوا داریم که اغلب آنها در چهار سال اخیر تجهیز شده و صد درصد ایستگاه های پایش آلودگی هوا آنالیز پی‌ام 10 و پی‌ام 2.5 را دارد. بنابراین اصلی‌ترین مشکل ما آنالایزر ذرات معلق است. کار اصلی که ما در پایش انجام داده‌ایم ایجاد ایستگاه‌ها بوده و البته هنوز هم لازم داریم که ایستگاه‌های بیشتری داشته باشیم. 

بنزن هنوز به حد استاندارد نرسیده

مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست درباره میزان بنزن موجود در هوای تهران و کلانشهرها می‌گوید: علاوه بر گازها و ذرات معلقی که در تمام دنیا آن را اندازه‌گیری می‌کنند، پارامترهای خاصی در هوا وجود دارد که می‌تواند برای سلامتی شهروندان خطرناک باشد از جمله بنزن در هوا است. پایش ترکیبات عالی فرار از جمله بنزن از سال 92 در میادین پر تردد و تونل‌های تهران در دستور کار قرار دادیم. گرچه میزان ترکیبات عالی فرار روند کاهشی داشتند اما همچنان به حد استاندارد نرسیده است. 

خط 7 مترو تهران یکی از نقاط آلوده 

آزبست از دیگر آلاینده‌های بسیار خطرناک وسرطانزا است که در هوای تهران گاه و بی‌گاه دیده می‌شود. انصاری در این باره می‌گوید: تشخیص آبزست در هوا نیازمند تجهیزات تخصصی مانند میکروسکوپ الکترونی است که در ایران دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران آزمایشگاه معتمد سازمان محیط زیست است و با این سازمان کار می‌کند. طبق مصوبه‌ شورای عالی سازمان محیط زیست مصرف آزبست ممنوع شده ولی اگر در هوا وجود دارد به لنت ترمز خودروهای سنوات قبل مربوط می‌شود . درباره آزبست پایش مستمری نداریم ولی اخیرا به دنبال گزارش مشکل آزبست و ترکیبات عالی بنزن خط 7 مترو تهران را بررسی و پایش کردیم. گرچه پایش مستمر وجود آزبست در هوا صورت نمی‌گیرد ولی هر کجایی که به ما گزارش از مشکل آلودگی داده می‌شود با همکاری دانشگاه علوم پزشکی آن را نمونه برداری و پایش می‌کنیم. گرچه وظیفه محیط زیست پایش آلودگی هوا در فضای بسته نیست و وظیفه بهداشت کار است ولی این کار را به دلیل گزارش‌های مردمی واصله به سازمان حفاظت محیط زیست انجام دادیم. براساس نتایج این پیمایش، ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون مقداری بالاتر از حد استاندارد بود و آزبست و بنزن بالا نبود. این موضوع وابسته به راه اندازی همزمان و ادامه عملیات عمرانی بود. 

او می‌گوید: کار دیگری که در بحث کاهش آلودگی هوای تهران انجام دادیم پایش کیفی سوخت بود که براساس مصوبه سال 93، سازمان حفاظت محیط زیست موظف شد که سوختی که در کلانشهرها توزیع می‌شود را پایش کند. این کار را در دستور کار قرار دادیم. این وظیفه زیر ساخت‌هایی مانند دستگاه جی‌سی‌مکس را نیاز داشت. خوشبختانه روند کاهشی است و امروز بنزنی که 6 برابر حد استاندارد بود نزدیک به استاندارد رسیده است. کاری که اخیرا ریاست سازمان حفاظت محیط زیست خواسته‌اند این بوده که پایش فصلی را به پایش هفتگی تبدیل کنیم و گوگرد را نیز به پارامتر‌های سنجش اضافه کنیم. 
حالا اما برنامه دیگری که سازمان حفاظت محیط زیست برای سامانه ملی پایش آلودگی هوا ایران در نظر دارد این است که این سامانه را به سامانه بین المللی‌اش که در چین ملحق کند و این اطلاعات را در اختیار مراجع بین المللی قرار دهد. امید است که با این تعامل بین‌‌المللی راه‌کارهای بهتری برای حل معضل آلودگی هوای کلانشهرهای ایران پیدا شود.