به گزارش سلامت نیوز به نقل از فرهیختگان، آلودگی صوتی یکی از مشکلات محیطی است که با توسعه شهرنشینی بیشتر و بیشتر شده و شاید چون به چشم دیده نمی‌شود، آنچنان که باید به آن اهمیت داده نمی‌شود، اما تأثیرات منفی که به‌طور نامحسوس بر سلامت انسان‌ها، جانوران و حتی گیاهان می‌گذارد، قابل نادیده‌گرفتن نیست. در این گزارش، تأثیرات آلودگی صوتی و میزان آن در شهرهای مختلف دنیا و تهران را بررسی کرده‌ایم و به دنبال راهکارهایی گشته‌ایم که باعث می‌شود زندگی و شهری آرام‌تر داشته باشیم.

آلودگی صوتی به هر نوع صدای مزاحم و آزاردهنده‌ای گفته می‌شود که به محیط زیست و سلامت انسان‌ها آسیب بزند. این صداها از منابع مختلفی از جمله ترافیک، صنایع، حمل‌ونقل هوایی و دریایی یا حتی زندگی شبانه‌روزی در بعضی از مناطق شهری ایجاد می‌شود. واحد اندازه‌گیری صدا یا صوت، دسی‌بل‌ است که بر اساس تغییرات فشار هوا، مقدار آن بین صفر تا ۱۳۰ دسی‌بل محاسبه می‌شود.

بر اساس استانداردها، صداهای کمتر از ۶۰ دسی‌بل در شرایط مناسب، بین ۶۰ تا ۶۵ دسی‌بل نامناسب برای کودکان و بیماران، ۶۵ تا ۷۰ دسی‌بل آزاردهنده و بیش از ۷۰ خطرناک است. همچنین آستانه درد گوش در ۱۳۰-۱۲۰ دسی‌بل است، اما آسیب به اعصاب شنوایی از ۸۵ دسی‌بل ایجاد می‌شود، تا جایی که شنیدن صدای با شدت صوتی 100 دسی‌بل به مدت ده دقیقه نیاز به استراحت به مدت 20 دقیقه در محیطی کاملاً آرام دارد تا بتواند اثرات آن را جبران کند. در گذشته آنچنان به آلودگی صوتی توجه نمی‌شد، ولی در دهه‌های اخیر با رشد شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع، این مشکل بیشتر خود را نشان داد و از دهه 70 میلادی به بعد به یک نگرانی جدی تبدیل شد و امروزه حتی در سازمان‌های جهانی به‌عنوان یک تهدید برای سلامت عمومی شناخته می‌شود.

صدای بیشتر، فشار خون بیشتر

«دارم از سروصدای زیاد دیوانه می‌شوم.» این جمله را قطعاً هم خودتان زیاد استفاده می‌کنید و هم اطرافیانتان. همین جمله به ظاهر ساده به خوبی تأثیراتی را نشان می‌دهد که آلودگی صوتی روی جسم و روان انسان‌ها می‌گذارد. یکی از اولین تأثیرات آلودگی صوتی بر انسان‌ها، افزایش سطح استرس است. صداهای بلند و مداوم می‌توانند باعث اضطراب و عدم تمرکز، گرفتگی عضلانی، تورم معده و سوءهاضمه، رنگ‌پریدگی و حتی موجب مشکلات روانی بلندمدت شوند.

قرار گرفتن در معرض سروصدای زیاد می‌تواند باعث بی‌خوابی و خواب آشفته شود، فشار خون را افزایش دهد و در درازمدت خطر بیماری‌های قلبی را هم بالا ببرد. صداهای بلند، حتی اگر به نظر نرسد که خیلی آزاردهنده‌اند، می‌توانند به شنوایی آسیب برسانند و در نهایت باعث افت شنوایی شوند. حیوانات هم از تأثیرات آلودگی صوتی در امان نیستند.

سروصدای زیاد می‌تواند مشکلات جدی برای آن‌ها ایجاد کند. بسیاری از حیوانات از صدا برای جلب توجه، شکار یا دفاع از خود استفاده می‌کنند و آلودگی صوتی می‌تواند این ارتباطات طبیعی را مختل کرده و رفتار حیوانات را تحت تأثیر قرار دهد و باعث ترس و اضطراب در آن‌ها شود، به‌ویژه در گونه‌هایی که در مناطق طبیعی و وحشی زندگی می‌کنند.

آلودگی صوتی همچنین می‌تواند روی روند تولید مثل حیوانات هم تأثیر منفی بگذارد. شاید تعجب کنید، اما آلودگی صوتی حتی بر گیاهان هم تأثیر می‌گذارد. صدای زیاد می‌تواند بر رشد گیاهان تأثیر منفی داشته باشد و حتی مقاومت آن‌ها در برابر بیماری‌ها را کاهش دهد. البته این تأثیرات در مقایسه با انسان‌ها و حیوانات کمتر است، اما نشان می‌دهد که طبیعت در برابر سروصدا چقدر آسیب‌پذیر است.

شهرهای پرسروصدا

اگر بخواهیم آلودگی صوتی را در سطح جهانی بررسی کنیم، باید به شهرهایی اشاره کنیم که به دلیل ترافیک سنگین، صنایع پر سروصدا و زندگی شهری پرهیاهو، بالاترین میزان آلودگی صوتی را دارند. داکا، پایتخت بنگلادش، با 119 دسی‌بل، پر سروصداترین شهر جهان شناخته شده است. بعد از آن، شهرهای دهلی‌نو و کلکته، قاهره، نیویورک، توکیو، بوئنوس آیرس، شانگهای و کراچی جزو آلوده‌ترین‌ها هستند.

در این شهرها، سروصدای ماشین‌ها، موتورسیکلت‌ها و حتی ساخت‌وسازهای مداوم به قدری زیاد است که تأثیرات آن به راحتی قابل مشاهده است. در طرف مقابل، شهرهایی وجود دارند که توانسته‌اند آلودگی صوتی را به حداقل برسانند. شهرهایی مانند زوریخ، وین و هلسینکی به‌خاطر برنامه‌های دقیق و مدیریت خوب شهری، توانسته‌اند از آلودگی صوتی به‌طور قابل توجهی بکاهند. این شهرها از حمل‌ونقل عمومی کارآمد، محدودیت‌های ساخت و ساز و مدیریت مناسب ترافیک برای کاهش سروصدا استفاده کرده‌اند.

شهرهای مختلف دنیا در تلاش‌اند تا از شدت آلودگی صوتی بکاهند و به سلامت شهری و محیط‌زیست کمک کنند. مثلاً در پاریس و بارسلونا اقدامات مختلفی برای کاهش سروصدا انجام شده که این اقدامات شامل توسعه حمل‌ونقل عمومی، محدود کردن فعالیت‌های پرسروصدا در ساعات خاص و استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش صدای ماشین‌ها و صنایع است. یا مثلاً در برخی دیگر از شهرها مانند آمستردام و سئول، تلاش‌هایی برای ارتقای آگاهی عمومی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای کاهش آلودگی صوتی در حال انجام است.

از تغییر ساعت کار تا آسفالت‌های بی‌صدا

یکی از بزرگ‌ترین منابع آلودگی صوتی در شهرها، ترافیک و وسایل نقلیه است. بسیاری از شهرها برای کاهش آلودگی صوتی، محدودیت‌هایی را برای تردد خودروها اعمال کرده‌اند و حمل‌ونقل عمومی را توسعه داده‌اند. مثلاً در آمستردام و کپنهاگ، استفاده از دوچرخه و حمل و نقل عمومی بیش از خودروهای شخصی رواج دارد.

استفاده از تکنولوژی سیستم حمل و نقل بی‌صدا در بارسلونا در حال استفاده است تا میزان آلودگی صوتی ناشی از ترافیک را کاهش دهد. خودروهای برقی به دلیل اینکه موتورهای بی‌صدا دارند، نسبت به خودروهای بنزینی و دیزلی آلودگی صوتی کمتری ایجاد می‌کنند و بسیاری از شهرها مانند لندن و سئول در حال تشویق مردم به استفاده از خودروهای برقی هستند. استفاده از مواد عایق در ساخت‌وسازها، جاده‌ها و حتی در وسایل نقلیه می‌تواند به کاهش انتقال صدا کمک کند.

در پاریس و توکیو از این نوع فناوری‌ها به‌ویژه در نواحی پرتردد و صنعتی استفاده می‌شود. فضاهای سبز و پارک‌ها نه تنها برای سلامت روانی انسان‌ها مفید هستند، بلکه به‌عنوان مانعی در برابر آلودگی صوتی عمل می‌کنند. در بسیاری از شهرهای جهان مثل سنگاپور، وین، هلسینکی، لس‌آنجلس، تورنتو و برلین برنامه‌هایی برای افزایش فضاهای سبز و پارک‌ها اجرا شده تا از شدت سروصدا بکاهند. همچنین در بسیاری از کشورها و شهرها، قوانین و مقرراتی برای محدود کردن سروصداهای مزاحم وضع شده است.

مثلاً در برخی از شهرهای بزرگ برای انجام فعالیت‌های پر سروصدا مثل ساخت‌وساز یا تعمیرات، محدودیت‌های زمانی اعمال شده یا برخی کشورها از صنایع می‌خواهند تا برای کاهش آلودگی صوتی از تکنولوژی‌های کم‌صدا استفاده کنند یا ساعات کاری خود را محدود کنند. بعضی از کشورهای اروپایی قوانینی برای محدود کردن صدا در ساعات شبانه وضع کرده‌اند تا خواب مردم مختل نشود. یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای کاهش آلودگی صوتی، استفاده از فناوری‌های نوین در طراحی و ساخت ساختمان‌هاست.

در برخی از کشورها از دیوارهای ضدصدا در اطراف جاده‌ها و مناطق پرتردد استفاده می‌شود تا میزان انتقال صدا به مناطق مسکونی کم شود یا در بسیاری از شهرهای پیشرفته، ساختمان‌ها به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که از ورود صدای بیرون به داخل جلوگیری شود. در برخی دیگر از شهرها، از جمله دبی، از سیستم‌های دیجیتال برای نظارت بر میزان آلودگی صوتی در مناطق مختلف استفاده می‌کنند و به محض شناسایی آلودگی، اقدامات لازم را برای رفع آن انجام می‌دهند. آسفالت بی‌صدا یکی دیگر از مواردی است که با استفاده از فناوری نوین در شهرهای مختلف استفاده می‌شود.

این نوع آسفالت با استفاده از مواد خاص، توانایی جذب و کاهش صداهای ناشی از حرکت وسیله نقلیه را دارد. هلند، فرانسه و اسپانیا در حال تست و بررسی این نوع آسفالت در شهرهایشان هستند. یکی دیگر از مواردی که به کاهش آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ و پرتردد کمک می‌کند، استفاده از تایرهای کم‌صدا با استفاده از مواد جاذب صدا است و وقتی این تایرها روی آسفالت حرکت می‌کنند، صدای کمتری تولید می‌کنند. به‌عنوان آخرین راهکار، دولت‌ها در برخی شهرها به ساکنان مناطق پرسروصدا پیشنهاد می‌دهند تا به مناطق کم‌صدا مهاجرت کنند.

به‌عنوان مثال در حال حاضر در کشورهای اسکاندیناوی، برنامه‌هایی برای انتقال ساکنان از مناطق شلوغ به مناطق آرام‌تر اجرا می‌شود. همه این راه‌حل‌ها نشان می‌دهد که راه حل کاهش آلودگی صوتی بستگی به عملکرد چند نهاد و دستگاه دارد و فقط شهرداری‌ها در جهان نمی‌توانند با آن مقابله کنند.

تهران آرام‌تر می‌شود

تقریباً نیمی از شکایات مردم در سامانه 137 شهرداری تهران مربوط به آلودگی صوتی و سروصدای ناشی از ساخت و ساز در محلات شهر است. همچنین طبق گفته پلیس راهور، در یک سال گذشته، 8 هزار خودرو در معابر پایتخت به دلیل ایجاد آلودگی صوتی جریمه شده‌اند و تقریباً ساعتی از شبانه‌روز نیست که یک سروصدای اضافی به گوش ما نرسد.

این وضع برای ساکنان اطراف فرودگاه مهرآباد بدتر هم هست و در نقاط متعددی از تهران، مردم از آلودگی صوتی شکایت دارند. براساس آخرین اطلاعات از شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، استاندارد صدا برای محیط آزاد برای کاربری مسکونی در روز 55 دسی‌بل است و میانگین سطح تراز صدا در بزرگراه‌های شهر تهران در روز بین 70 تا 80 دسی‌بل است. بنابراین در کاربری‌های مسکونی مجاور بزرگراه‌ها، سطح تراز صدا 15 تا 20 دسی‌بل فراتر از حد استاندارد سازمان حفاظت محیط‌زیست است.

اما به منظور بالا بردن سطح کیفی زندگی و کم کردن اثرات آلودگی صوتی بر سلامت شهروندان، در انتهای سال 94 مهم‌ترین مصوبه قانونی در حوزه آلودگی صوتی توسط شورای اسلامی به شهرداری تهران ابلاغ شد. بر اساس مصوبه مذکور تحت عنوان «برنامه عملیاتی کاهش آلودگی صوتی شهر تهران»، کمیته کنترل و پایش آلودگی صوتی متشکل از معاونت‌ها و سازمان‌های مختلف در شهرداری تشکیل شد.

در راستای اجرای این مصوبه، تهیه نقشه تراز صوتی شهر تهران، تعیین حریم صوتی بزرگراه‌ها، تدوین چک‌لیست مبحث 18 مقررات ملی ساختمان، تدوین دستورالعمل تست صدای اگزوز وسایل نقلیه و اجرای آن در مراکز معاینه فنی، شناسایی مناطق بحرانی به لحاظ آلودگی صوتی و اولویت‌بندی آن‌ها به منظور اجرای راهکارهای کاهشی از جمله مهم‌ترین اقداماتی بوده است که توسط شهرداری تهران در سال‌های گذشته انجام شده و همچنان در حال انجام است.

با این وجود، اقدامات گذشته نتوانسته باعث رضایت شهروندان شود و به همین دلیل در دو سه سال گذشته، تمرکز بیشتری روی این موضوع شده و تلاش شده با خارج کردن منابع تولید آلودگی صوتی از شهر، افزایش مساحت دیوارهای حفاظ صوتی، کاشت بیشتر درخت و افزایش فضای سبز و همچنین اجبار به استفاده از مواد جاذب صدا و عایق در ساخت و سازها و البته محدود کردن ساعات ساخت و ساز، آلودگی صوتی را در پایتخت کاهش دهند.

در حال حاضر، سامانه ثبت کیفیت آلودگی صوتی در تهران مناطق میدان خراسان، منطقه 18، میدان الغدیر، همت، شهید گمنام، تهرانپارس، نیروهوایی، تجریش و ستاد بحران را در وضعیت خطرناک، منطقه دو تهران و محله فتح را نامناسب برای کودکان و بیماران و فقط دو محله اقدسیه و گلبرگ را در وضعیت مناسب و سالم نشان می‌دهد و بقیه مناطق براساس شاخص‌های آلودگی صوتی در بخش آزاردهنده‌اند. به همین دلیل، بررسی وضعیت آلودگی صدا در شهر تهران با استفاده از ۶۳ ایستگاه فعال از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا اندازه‌گیری و سنجش می‌شود و با اقداماتی که در حال انجام است می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آینده، شهر آرام‌تری داشته باشیم.