به گزارش سلامت نیوز بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی، اهدای خون داوطلبانه در ایران رشد مثبتی داشته و به ۲۵ درصد به ازای هر هزار نفر رسیده است. این رقم نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجهی در مقایسه با کشورهای هم‌رده و حتی فراتر از آمار منطقه‌ای است که میانگین اهدای خون به ۱۴.۴ درصد می‌رسد. این ارقام به ویژه نشان‌دهنده تلاش‌های سازمان انتقال خون ایران است که از سال ۲۰۰۷، تمرکز خود را بر روی اهدای خون داوطلبانه قرار داده است​

با این حال، به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر، به ویژه در تهران، شاهد کاهش اهدای خون هستیم. طبق اعلام مدیرکل انتقال خون استان تهران، روزانه این استان به ۱۵۰۰ واحد خون نیاز دارد اما تنها ۱۲۰۰ واحد دریافت می‌شود.

کاهش اهدای خون در تهران و به‌طور کلی در کشور می‌تواند به عوامل متعددی مرتبط باشد که به شرح زیر است:

یکی از دلایل اصلی کاهش اهدای خون، نبود آگاهی کافی در مورد اهمیت این عمل و تأثیر آن بر زندگی بیماران است. بسیاری از افراد ممکن است از نیاز به خون و تأثیر اهدای آن بر نجات جان انسان‌ها آگاه نباشند. اطلاع‌رسانی ناکافی درباره رویدادهای اهدای خون و نیاز فوری به خون نیز می‌تواند باعث کاهش تمایل مردم به این عمل خیرخواهانه شود.

بسیاری از افراد به دلایل شخصی یا اطلاعات نادرست از اهدای خون می‌ترسند. ترس از عوارض جانبی، نگرانی در مورد شرایط بهداشتی، یا احساس درد می‌تواند مانع از مراجعه به پایگاه‌های اهدای خون شود. این ترس‌ها به‌ویژه در دوران شیوع بیماری‌های واگیر مانند کرونا تشدید شده است.

شرایط اقتصادی و اجتماعی نیز می‌تواند بر تمایل افراد به اهدای خون تأثیر بگذارد. به‌ویژه در دوره‌هایی که مردم با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، اولویت‌های دیگری مانند تأمین معیشت ممکن است موجب شود تا افراد کمتر به فکر اهدای خون باشند.

در بسیاری از جوامع، به‌ویژه در ایران، زنان به‌دلیل برخی از عادات فرهنگی و باورهای نادرست، ممکن است کمتر به اهدای خون تمایل داشته باشند. این امر نیازمند تغییر در نگرش و باورها به‌خصوص در مورد نقش زنان در اهدای خون است.

خطرات کاهش اهدای خون:

کاهش اهدای خون در ایران، پیامدهای جدی و گسترده‌ای برای سیستم بهداشتی و درمانی کشور دارد. برخی از مهم‌ترین خطرات ناشی از کاهش اهدای خون عبارتند از:

1. افزایش مرگ و میر: در شرایطی که خون کافی برای تزریق به بیماران وجود نداشته باشد، احتمال افزایش مرگ و میر در بیماران بستری یا مبتلا به بیماری‌های جدی وجود دارد.

2. فشار بر سیستم بهداشت و درمان: کمبود خون می‌تواند فشار بیشتری بر سیستم بهداشت و درمان وارد کند و موجب کاهش کیفیت خدمات درمانی شود.

3. ایجاد نگرانی عمومی: کاهش اهدای خون می‌تواند موجب ایجاد نگرانی و بی‌اعتمادی عمومی نسبت به سیستم بهداشت و درمان و توانایی آن در ارائه خدمات مناسب شود.

4. کمبود خون برای بیماران: کاهش اهدای خون به معنای کمبود خون برای بیمارانی است که به دلایل مختلفی مانند جراحی، تصادفات، بیماری‌های خونی و سرطان به آن نیاز دارند. این کمبود می‌تواند منجر به تأخیر در درمان، افزایش ریسک عفونت و حتی مرگ بیماران شود.
5. اختلال در برنامه‌های درمانی: بسیاری از مراکز درمانی به دلیل کمبود خون مجبور می‌شوند برنامه‌های درمانی خود را به تعویق بیاندازند یا حجم آنها را کاهش دهند. این امر به ویژه برای بیماران اورژانسی و کسانی که نیاز به جراحی‌های فوری دارند، بسیار خطرناک است.
6. افزایش هزینه‌های درمانی: کمبود خون می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های درمانی شود. زیرا مراکز درمانی برای تأمین خون مورد نیاز خود مجبورند به منابع گران‌قیمت‌تر روی آورند.
7. کاهش کیفیت خدمات درمانی: کمبود خون می‌تواند بر کیفیت خدمات درمانی تأثیر منفی بگذارد. چرا که پزشکان مجبور می‌شوند با محدودیت‌های بیشتری در درمان بیماران روبرو شوند.
8. تأثیر بر سلامت عمومی: کاهش اهدای خون می‌تواند بر سلامت عمومی جامعه نیز تأثیر بگذارد. زیرا بسیاری از بیماری‌ها مانند تالاسمی و هموفیلی نیاز به تزریق مداوم خون دارند.

در مورد تأمین خون برای نیازهای پزشکی، کشورهای مختلف روش‌ها و سازوکارهای متفاوتی دارند. به طور کلی، اکثر کشورها به دو روش اصلی برای تأمین خون نیاز دارند: اهدای داوطلبانه و خرید خون.

بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته، بر اساس اصول اهدای خون داوطلبانه عمل می‌کنند. در این کشورها، خون تنها از افرادی که داوطلبانه و بدون دریافت هزینه اقدام به اهدای خون می‌کنند، تأمین می‌شود. این روش به دلیل افزایش ایمنی و کیفیت خون، به شدت مورد حمایت سازمان بهداشت جهانی (WHO) و دیگر نهادهای بهداشتی است. اهدای داوطلبانه خون به کاهش خطرات ناشی از انتقال بیماری‌ها و بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند.

در برخی از کشورها، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه یا آن‌هایی که با کمبود ذخایر خون مواجه هستند، ممکن است به خرید خون از بازارهای خصوصی یا مراکز خون‌گیری بپردازند. این رویکرد می‌تواند خطراتی را به همراه داشته باشد، از جمله افزایش احتمال انتقال بیماری‌ها و عدم کنترل کیفیت خون.

با وجود اینکه کشورهای مختلف رویکردهای متفاوتی دارند، کاهش اهدای خون و کمبود ذخایر خون یکی از چالش‌های مشترک است. برخی از کشورها تلاش می‌کنند با افزایش آگاهی عمومی از اهمیت اهدای خون، برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی و ارائه مشوق‌های مختلف، میزان اهدای خون را افزایش دهند.

به عنوان مثال، در برخی از کشورها مانند ایالات متحده و کانادا، برنامه‌هایی برای شناسایی و تشویق افراد مناسب به اهدای خون وجود دارد. همچنین، در بعضی موارد، کشورهای نیازمند به تأمین خون ممکن است به دیگر کشورها مراجعه کرده و از آنها درخواست کمک کنند.

به‌منظور افزایش اهدای خون، از یک طرف نیاز به ارتقاء آگاهی عمومی، تغییر نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی و فراهم کردن شرایط مناسب برای اهدای خون وجود دارد. برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی باید به‌طور مداوم در دسترس مردم قرار گیرد تا اهمیت اهدای خون و تأثیر آن بر زندگی انسان‌ها بیشتر شناخته شود.از طرف دیگر باید ساز و کار دریافت خون از سوی سازمان انتقال خون قوی تر شود چرا که در برخی مواقع بسیاری افراد به دلیل شلوغ بودن مراکز و ایجاد صف از خون دادن منصرف میشوند.