به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، بنابر آمارهای اعلامی سازمان فائو، سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره هدر می‌رود، یعنی هر سال ۱.۳ میلیارد تن ضایعات مواد غذایی در دنیا ایجاد می‌شود که این ضایعات معادل یک‌سوم کل مواد غذایی تولیدشده برای مصرف انسان‌ها است و می‌تواند غذای کافی برای ۲ میلیارد نفر را در سال فراهم کند.سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود ۲.۷ درصد اعلام شده است. بر همین اساس، ضایعات مواد غذایی در ایران معادل ۳۵ میلیون تن در سال است درحالی‌که در اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور عضو، سالانه فقط ۹۰ میلیون تن مواد غذایی تبدیل به زباله می‌شود. به‌عنوان نمونه، میزان تولید ناخالص بخش کشاورزی کشورمان در سال ۱۴۰۱، ۱۲۵ میلیون تن بود که ۲۵ درصد این میزان، یعنی حدود ۳۰ میلیون تن، به‌عنوان ضایعات دور ریخته شد.
یکی از چالش‌های بزرگ جهان امروز، مسئله ضایعات غذایی است. این موضوع نه‌تنها به هدر رفتن منابع ارزشمند مانند آب، خاک و انرژی منجر می‌شود، بلکه اثرات مخربی نیز بر محیط‌زیست و اقتصاد دارد. خوشبختانه با پیشرفت فناوری و به‌ویژه بررسی کلان‌داده، می‌توان گام‌های مؤثری در مسیر کاهش این مشکل برداشت.
محمدمهدی قاسمی، معاون سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، در این‌باره می‌گوید: سالانه ۲۵ تا ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی از تولید تا رسیدن به سر سفره مردم از دست می‌رود. این آمار فقط مربوط به ایران نیست. آمارهای سازمان خواربار جهانی ملل متحد نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد تولیدات کشاورزی در جهان به ضایعات مبدل می‌شود.قاسمی می‌گوید: اگر کشور بتواند ضایعات محصولات کشاورزی را به نصف کاهش دهد، حدود ۲۴ میلیون تن به محصولات کشاورزی و غذایی کشور اضافه می‌شود.
کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و افزایش صادرات
رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، نیز با بیان اینکه کمتر از ۱۰ درصد محصولات کشاورزی صادر می‌شود، می‌افزاید: هرچقدر از حجم ضایعات ۳۵ درصدی کاسته شود، به حجم صادرات افزوده می‌شود. براین اساس، پیش‌بینی می‌شود که صادرات محصولات کشاورزی با کاهش ضایعات چندبرابر افزایش یابد.
نورانی ادامه می‌دهد: بنابرآمار، تولید سالانه محصولات کشاورزی، صنایع غذایی و جانبی ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون تن است که ۳۰ تا ۳۵ درصد این میزان هدر می‌رود. درحالی‌که با کاهش این میزان می‌توان غذای آیندگان را تامین کرد.رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی سطح زیرکشت محصولات کشاورزی را یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: بنابر آمار، در کشور ما تولید در واحد سطح نسبت به کشورهای توسعه یافته پایین است که با تغییر شیوه مدیریت این عرصه می‌توان افزایش عملکرد در واحد سطح داشت؛ به‌طوری‌که با افزایش تولید می‌توان صادرات را رونق و ارزآوری را افزایش داد.
رتبه نخست هدررفت محصولات کشاورزی در دنیا را داریم
ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون، نیز بر این باور است که بنابر آمارهای اعلامی فائو در حوزه ضایعات محصولات کشاورزی رتبه نخست در دنیا را داریم. البته با کاهش حجم ضایعات در بحث صادرات نیز بسته به محصولات مختلف می‌توان حرفی برای گفتن داشت.قاسمی با بیان اینکه سبد صادراتی با کاهش حجم ضایعات گسترده‌تر می‌شود، می‌گوید: کاهش حجم ضایعات در امنیت غذایی و رونق صادرات اثرگذار است، به‌طوری‌که هر میزان از حجم ضایعات کاسته شود بر افزایش صادرات و کاهش حجم واردات تأثیر دارد.
محصولاتی که هدر می‌رود
به‌گفته کارشناسان، این حجم گفته‌شده از محصولات کشاورزی در فاصله مزرعه تا سفره به سبب ریزش کمباین، فرسودگی ماشین‌آلات برداشت و کمبود صنایع تبدیلی هدر می‌رود که کاهش حجم ضایعات در افزایش چندبرابری صادرات و ارتقای امنیت غذایی تأثیر بسزایی دارد.
ضرورت داده‌کاوی برای کاهش ضایعات کشاورزی
معاون وزیر جهاد نیز با اشاره به اینکه سالانه ٣٥درصد از محصولات کشاورزی در طول زنجیره تولید و توزیع از بین می‌رود، می‌گوید: اتلاف محصولات کشاورزی در ایران نیازمند داده‌کاوی و به کارگیری فناوری است.سیدمجتبی خیام‌نکویی، رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات)، با اشاره به آمارهای فائو می‌گوید: این میزان اتلاف معادل غذای ۹ میلیون نفر است و باید به کمک فناوری‌های جدید و تحلیل داده‌ها، ضمن بهینه‌سازی فرایند تولید و توزیع، ضایعات غذایی را نیز به طرز چشمگیری کاهش داد.وی ادامه می‌دهد: اگر کشور بتواند ضایعات محصولات کشاورزی را به نصف کاهش دهد، حدود ۲۴ میلیون تن به محصولات کشاورزی و غذایی کشور اضافه می‌شود.
رئیس سازمان تات با تأکید بر سختی کار در تولید محصولات کشاورزی، به‌خصوص گندم، تصریح می‌کند: ۴۰ درصد تأمین کالری روزانه جامعه با گندم صورت می‌گیرد و نقش این محصول در شرایط جهانی کنونی، به‌عنوان سپری سیاسی، اهمیت بیشتری یافته است.وی اظهار می‌کند: برای کاهش این ضایعات قابل توجه، تغییر در فرهنگ مصرف امری ضروری است که می‌تواند از طریق همکاری با رسانه‌ها محقق شود.
خیام‌نکویی معتقد است که رسانه‌ها می‌توانند در ترویج مصرف غذاهای سالم نظیر نان کامل و آگاه‌سازی در مورد ظرفیت‌های طبیعی کشور نقش بسزایی ایفا کنند.وی با اشاره به چالش‌های موجود در بخش ضایعات حوزه کشاورزی، بر ضرورت متمرکز شدن ایده‌ها بر این چالش‌ها تأکید کرده و می‌گوید: با یک رویکرد قوی و برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم به راه‌حل‌های مناسب برای کاهش ضایعات و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دست یابیم.معاون وزیر در سازمان تات ادامه می‌دهد: در این راستا، مسئولان دولتی نیز بر لزوم سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری و مکانیزاسیون تأکید دارند، زیرا سرمایه‌گذاری و رسوخ دانش در این حوزه مهم می‌تواند از بروز خسارت جلوگیری و در افزایش راندمان تولید، نقش‌آفرینی کند.
مدیریت سنتی؛ متهم اصلی هدر رفت محصولات کشاورزی
امین محمودی، کارشناس اقتصاد کشاورزی، معتقد است که میادین میوه و تره بار یکی از مکان‌هایی است که هدر رفت محصولات کشاورزی در آن زیاد اتفاق می‌افتد، چرا که سیستم توزیع در این میادین کاملا سنتی و شیوه حمل‌ونقل محصولات به‌گونه‌ای است که مقدار زیادی میوه و تره‌بار قبل از رسیدن به‌دست مصرف‌کننده از بین می‌رود و تحت عنوان ضایعات میوه و تره‌بار دور ریخته می‌شود.
او می‌گوید: با توجه به اینکه ایران در سال‌های اخیر تحت‌فشار سنگین تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته است، افزایش بهره‌وری در استفاده از تولیدات کشاورزی، یکی از بهترین مسیرها برای بهبود وضعیت اقتصاد این بخش است؛ بهبود بهره‌وری در فرایند تولید و عرضه محصولات کشاورزی می‌تواند گامی مهم در خنثی‌سازی تحریم‌ها و کاهش فشار اقتصادی به کشور باشد.
محمودی می‌گوید: استفاده از صنایع تبدیلی یکی دیگر از راهکارهای جلوگیری از هدر رفت محصولات کشاورزی است که باید توجه ویژه‌ای به آن شود. این بخش در کشور ما مغفول مانده و قسمت عمده هدر رفت محصولات به عدم‌راه‌اندازی این بخش بر می‌گردد.این کارشناس معتقد است که دشمن‌های کشور ما سعی کردند در سال‌های اخیر دوگانه آب و هوا را مطرح کنند.
همواره مطرح می‌کنند که با خشکسالی چرا باید محصولات کشاورزی زیاد شود؟ بعد از جنگ اوکراین جنگ غذا شدت گرفته است و چین ۵۰ درصد غذای جهان را خریده و غلات را در سیلوها نگه داشته است. یکی از چهار رکن امنیت هر کشوری غذاست و بحث اقتصادی بودن آن مطرح نیست. ما باید به سمت تولیدات کشاورزی بیشتر پیش برویم. ما باید غذای بیشتری داشته باشیم تا امنیت خودمان را حفظ کنیم. به همین دلیل بحث حفاظت از محصولات کشاورزی و جلوگیری از هدر رفت آن بسیار اهمیت دارد.
صادرات باید افزایش پیدا کند
محمودی در رابطه با میزان صادرات محصولات کشاورزی می‌گوید: میزان صادرات به‌طور متوسط ۵۰ میلیون دلار بوده است. مقاصد صادراتی نیز کشورهای همسایه ازجمله عراق و افغانستان بوده است. البته به ترکیه و روسیه نیز صادراتی داشته‌ایم و الان بیشتر به سمت صادرات محصولات لبنی رفته‌ایم. ما اگر بتوانیم برای تولید بیشتر روی سه محور توسعه عملیات آبخیزداری ، توسعه فناوری و مکانیزاسیون کشاورزی و سوم تولید کشت دیم که خیلی کم از آن استفاده می‌کنیم تمرکز کنیم، بهره‌برداری خوبی می‌توانیم از کشاورزی داشته باشیم.
امین محمودی توضیح می‌دهد که سه محصول هندوانه، گوجه و سیب بیشترین هدر رفت را در میان محصولات کشاورزی دارند و ادامه می‌دهد: مشکل ما در این زمینه این است که سیاست کلی برای الگوی کشت در کشور وجود ندارد، البته برنامه‌های آن تدوین شده اما هنوز اعتباری برای آن درنظر گرفته نشده است.
تعهدات ارزی جدی گرفته شود
او مشکل دیگر در این بخش را بحث تعهدات ارزی عنوان و خاطرنشان می‌کند: اگر بخواهیم از هدر رفت جلوگیری کنیم باید تعهدات ارزی را افزایش دهیم؛ اتفاقی که در سال‌های گذشته برای محصولات کشاورزی رخ داده این بوده که در بحث صادرات نیز ضعیف عمل کرده‌ایم و بسیاری از صادرکنندگان با مشکل روبه‌رو شده‌اند، چرا که محصول را صادر کرده‌اند اما نتوانسته‌اند ارز مورد نیاز خود خود را دریافت کنند و به همین دلیل این بخش نیز نیاز به تجدید نظر اساسی دارد.
نظر شما